Dinimizde bazen soze, bazen niyete veya işe itibar edilir. Niyetin gecersiz, sozun gecerli olduğu yerlerden bazıları şunlardır:

Nikahta: Bir kimse, şakadan veya rol icabı, iki şahit yanında evlense, gercekten evlenmiş olur.

Boşamakta: Bir kimse, şaka ile, alay olsun diye veya hanımını korkutmak niyetiyle “seni boşadım” dese, hanımı boş olur. Hadis-i şerifte, (Bir kadınla nikahlanan veya hanımını boşayan kimse, “ben şakadan yaptım” dese, nikahı da boşaması da gecerli olur) buyuruldu. (Taberani)

Vazgecmek: Bir kimse, hanımına “seni boşadım” dese, sonra, şakadan boşamaktan vazgectiğini bildirse, boşamaktan vazgecmiş olur. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Uc şeyin şakası da, ciddisi gibi sahihtir. Nikah, boşamak, boşamaktan vazgecmek.) [Tirmizi]

Kole azadında: Şakadan, kolesine “seni azat ettim” diyenin, kolesi azat edilmiş olur.

Adakta: Adak yaparken hic niyet etmese de, soz arasında dilinden cıksa da, adağını yapması vacip olur. Cunku, adakta niyetsiz, duşunmeden soylemek, ciddi, isteyerek soylemek gibidir. Hatta, “Allah icin, bir gun oruc tutmak uzerime borc olsun” diyeceği yerde, “bir ay oruc tutmak” diye ağzından cıksa, bir ay oruc tutması gerekir. Soz gecerli, niyet gecersizdir. (Durer)

Alış verişte: Alış veriş yapıldıktan sonra, alıcı veya satıcıdan birisi, ben şaka yapmıştım, bu alış verişten vazgectim dese de itibar edilmez. Alış verişte de soze bakılır, niyete bakılmaz.

Hediyede: Alacağı olduğu bir parayı borclusuna veya başkasına hediye eden, şakadan soylemiştim dese de, hediyesinden vazgecemez. Niyet gecersiz, soz gecerlidir.

Yeminde: Kalbden yemin gecerli olmaz, soz gecerlidir.

Kufurde: Bir kimse şakadan ben Hıristiyanım dese veya gunah işleyene helal olsun dese kÂfir olur.

Niyet gecerli, soz gecersizdir: Bir kimse, oğle vakti, oğle namazına niyet ederken, dili ile, bugunku ikindi namazına diye niyet etse, kalbi ile de oğle olduğunu bilse, oğleyi kılmaya niyet etse oğle icin niyet etmiş sayılır, dil ile soylediğine itibar edilmez. Tersine, oğleyi kılarken, ikindi sanarak, ikindiye niye etse, fakat dili ile de oğleye niyet etse, namazı sahih olmaz.

Dil surcmesi: Sen benim Rabbimsin diyeceği yerde, şaşırıp kulumsun diyen gunaha girmez.

Niyet gecersiz, iş gecerlidir: Gunah olan işler boyledir. Mesela dinlenmek niyetiyle muzik dinlemek de gunahtır. KÂfir kız, “Benimle dans edersen musluman olurum” dese, muslumanın, iyi niyetle onunla dans etmesi veya başka gunah işlemesi caiz olmaz. İyi niyeti gecersiz, gunahı gecerlidir. (Ameller niyete goredir) hadis-i şerifi, taat ve mubahlara niyete gore sevap verileceğini bildirmektedir. Gunahlar, iyi niyetle de işlense, gunah olmaktan cıkmaz.

İş gecersiz, niyet gecerlidir: Su icerken icki iciyormuş gibi bardakları tokuşturmak bile gunahtır. Cunku fasıklara benzemek olur. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Suyu alkollu icki icenler gibi icmek haramdır.) [Redd-ul Muhtar]
Elin evinden, yanlışlıkla kendi malını calan da gunaha girer.

Niyet de iş de gecerlidir: Kur’an okuyan sevap kazanır. Sevap icin niyet ederse daha cok sevap kazanır.
__________________