Kurban Bayramı başta olmak uzere bayramlar Hz. Peygamber’in hayatında farklı bir oneme sahiptir. Onun bayramlarda yaptıkları, tavsiyeleri, uyarıları, Âdetleri, kısaca uygulamalı olarak bize cizdiği kurban ve bayram haritası, bu mustesna gunleri en doğru şekilde yaşamamız ve yaşatmamız icin onem taşımaktadır.

Oncesi ve Sonrası ile Bayram

Hz. Peygamber (s.a.v.), cuma ve bayram gibi toplu halde idrak edilen ozel gunlerde, gusleder, en guzel elbiselerini giyer ve guzel kokular surerek namazgÂha gider, Muslumanlara da boyle yapmalarını tavsiye ederdi. O sadece odunc bir hayvana sahip olduğunu ve bunu kurban olarak kesmesi gerekip gerekmediğini soran bir sahabiye, kesmesi gerekmediğini ifade ettikten sonra “Sacını, tırnaklarını kısaltır, bıyıklarından alır, etek tıraşını olursun. Bu da Allah indinde senin icin bir kurban yerine gecer." 1 buyurarak bayrama en guzel şekilde hazırlanmanın onemini vurgulamıştır.

Resûlullah ile Bayram Namazı

Bayramlar, Muslumanların bir arada oldukları, birlik şuuruna vardıkları zaman dilimleridir. Aynı anda ne kadar kişi bir arada olursa bayramın rahmetinden o kadar feyiz alınacağı aşikÂrdır. Hz. Peygamber (s.a.v.)’in kurban gunu yaptığı ilk iş Muslumanlara bayram namazını kıldırmak olmuştur. Bayram gunu, hava muhalefeti veya başka bir engel bulunmadığı takdirde (yağmur yağan bir bayram haric), Peygamberimiz bayram namazını Medine dışında, herkesin iştirak edebileceği acık alanda yani namazgÂhta (Kesîr b. Sait'in evinin yanındaki musall denilen yerde) kıldırmış ve bayram namazına herkesin iştirak etmesini istemiştir.

Peygamberimiz, bayram namazına yuruyerek gider, namazgÂha gidişlerinde ve Medine’ye donuşlerinde farklı yolları kullanırlardı.2 Boylece daha fazla kişi ile goruşur, onlara bayram olduğunu hatırlatır, ihtiyacı olanları tesbit eder, karşılaştığı herkese selÂm verirlerdi.

Ebû Said el-Hudrî Hazreti Peygamber'in bayram namazını şoyle anlatmıştır: “Resûlullah (s.a.v.) Ramazan bayramı ile kurban bayramı gunu namazgÂha cıkardı. İlk once bayram namazını kıldırır, sonra cemaat saflar halinde iken ayağa kalkar, onlara donerek vaaz eder, tavsiyelerde bulunur, emirler verirdi. Hatta o anda bir askerî birlik gondermek isterse gonderir yahut başka bir şeyin yapılmasını emredecek olursa emreder, ondan sonra Medine’ye donerdi.” 3

Hz. Peygamber (s.a.v.), bayram namazından sonra Muslumanlara hutbe irat eder, onlara nasihatte bulunurdu, bayram hutbelerinde cuma hutbelerinden farklı olarak cokca tekbir getirirdi.

Kadınların Bayram Namazına İştirak Etmesi

Hz. Peygamber (s.a.v.) bayramlarda Muslumanların bir arada olmasını onemsemiş, cocukların ve kadınların

da bayram namazına iştirak etmelerini istemiştir. Kadınların dahi, namaz kılmaya mÂni olan ozurleri olsa bile,

namazgÂha gelerek bu sevince ortak olmalarını arzu etmiş, 4 hatta dışarı cıkmak icin ortusu bulunmayan bir kadına başkasından odunc bir ortu bulmasını ve bu hayır meclisine katılmasını soylemiştir.5 Ashabdan Ummu Atıyye şoyle demiştir: “Biz kadınlara, bayram gunu namazgÂha cıkmamız -hatta bakire kızlarla ozurlu kadınlar da dÂhil- emredilirdi. Kadınlar erkeklerin arka tarafında otururlar, onlarla birlikte tekbir getirirler ve dua ederlerdi. Onlar bayram gununun bereketini ve gunahlardan arınmayı umit ederlerdi.” 6Rivayetlerde Hz. Peygamber (s.a.v.)’in bayram namazlarından sonra kadınlar tarafına gecerek onlara da tavsiyelerde bulunduğu belirtilmiştir.

Hz. Peygamber (s.a.v.) “Kim imkÂn bulurda, mal genişliği yerinde olur kurban kesmezse namazgÂhımıza yaklaşmasın.” (Hadîs-i Şerîf, Musned-i Ahmed) buyurarak imkÂnı olduğu halde kurban kesmeyenleri ağır bir dille uyarmıştır.



Resûllullah'ın İlk Kurbanı

Kulturumuzde ilk kurbanın koc olmasına ozen gosterilir. Buna neden olarak Hz. İsmail’i kurban etmek uzere olan Hz. İbrahim’e kurbanlık olarak verilen hayvanın koc olması gosterilebileceği gibi, bunun Hz. Peygamber’in bir sunneti olduğu da soylenebilir. İlk defa kurban bayramında koyun-koc kurban edilmesinin Benû Kaynuka ile girişilen bir harbin sonunda gercekleştiği belirtilmiştir.7 Ebû UmÂme (r.a.) de Resûlullah (s.a.v.)’ın "Kurbanlığın en hayırlısı (boynuzlu) koctur." 8 dediğini nakleder.

Sonraki yıllarda da Hz. Peygamber’in kurban olarak daha cok kocu tercih ettiği gorulmektedir.

Kurbanın Suslenmesi

Gunumuzde Anadolu’da kurbanlık hayvanlara kına yakmak, guzel toka ya da renkli ipler takmak suretiyle suslemek bir gelenek halinde devam etmektedir.

Kur'Ân-ı Kerîm’de hac kurbanlarında sus icin takılan gerdanlardan bahsedilmesi (el-MÂide 5/2) ve rivayetlerde

Hz. Peygamber’in de kurbanlıklarını suslediğinin belirtilmesi, gunumuzdeki uygulamaların bir sunnetin devamı niteliğinde olduğunu gostermektedir. İbn AbbÂs (r.a.), "Resûlullah (s.a.v.) Zulhuleyfe'de oğle namazını kıldı, sonra kurbanlık devesini getirip horgucunun sağ yanına nişan vurdu, kan akıttı, (boynuna) iki tane nalın taktı. Sonra binek devesine atladı. Beyd duzluğune ulaşınca hacca niyet ederek telbiye getirdi" 9 demektedir. Yine Hz. Aişe de Hz. Peygamber’in kurbanlık olarak ayırdığı koyunları işaretlediğini ifade etmekte 10, kurban icin kendi elleriyle gerdan orup bunu kurbana taktığını belirtmektedir.11

Kurban Kesimini Guzel Yapmak

Hz. Peygamber (s.a.v.) hayvan hakları konusuna bugun modern toplumların bile ulaşamadığı cok onemli kıstaslar getirmiştir. Susamış bir hayvana su vermenin cennete gitmeye, bir hayvana eziyet etmenin de cehenneme gitmeye vesile olabileceğini ifade etmiştir. Normal şartlarda bile hayvanların hakları hususunda cok titiz olan Peygamberimiz, bir ibadet olan kurban kesimi hakkında “Yuce Allah, her şeyi iyi ve guzel yapmayı emretmiştir. Hayvan keserken, kesimde iyi davranınız; bıcağı guzelce bileyiniz ve hayvana eziyet vermeyiniz” 12 buyurarak kurbanlığa ibadete yaraşır şekilde davranılmasını emretmiş ve kendisi de oyle yapmıştır.

Kurbanı Kurban Sahibinin Kesmesi

Hz. Peygamber (s.a.v.) kurbanlarını kendi eliyle keserdi. Hz. Fatıma’ya kurbanının başında bulunmasını, En’Âm suresinin 162. Âyeti ile duasını yapmasını, hatta kızlarına kurbanlarını kendilerinin kesmelerini tavsiye etmiştir. Kurban kanından ilk damlanın yere duşmesi esnasında yapılacak duanın onemine işaret ederek kurban sahibinin bundan nasiplenmesini oğutlemiştir.13

Hz. Peygamber (s.a.v.) Veda Haccı'nda 100 deve kurban etmiş, bunlardan 63 tanesini –her yaşına bir kurban gelmek uzere- bizzat kendisi kesmiş, gerisi icin Hz. Ali’ye vekÂlet vermiştir. Enes b. MÂlik, “Hz. Peygamber (s.a.v.)bizzat kendi eliyle boynuzlu iki alaca koc kurban etti. Besmele cekti, tekbir getirdi ve dizini boyunlarının yanının uzerinekoydu.”14 demektedir.

Kurbanı Keserken Dua Etmek

Hz. Peygamber (s.a.v.) kurban keserken, “Allah'ım, bunu Muhammed, ailesi ve ummeti adına kabul et”15 diye dua ederdi. O, kesilen kurbanın kanının ilk damlası yere duşerken yapılacak olan duaların kabul olacağını ifade ederdi. Hz. CÂbir Hz. Peygamber'in kurban keserken yaptığı duaları şoyle nakleder: "Resûlullah yevm-i nahr'de alacalı, boynuzlu ve iğdiş edilmiş iki koc kesti. Kocları kesmek uzere(yatırıp kıbleye) yoneltince, ‘Şuphesiz ki ben, bir muvahhid (Allah'ı bir tanıyıcı) olarak yuzumu o gokleri ve yeri yaratmış olan Allah'a yonelttim. Ben muşriklerden değilim’ (el-En’Âm6/79) ve ‘Şuphesiz benim namazım da, menÂsikim de, hayatımda, olumum de hicbir ortağı olmayan, Âlemlerin Rabbi Allah'ındır. Ben boylece emrolundum. Ben (bu ummette)Musluman olanların ilkiyim’ (el-En’Âm 6/162) Âyetlerini okudu ve ‘Ey Rabbim (bu kurban bize) sendendir, senin rızan icin(kesiyoruz) ve sana (ulaşacak)tır. Ey Rabbim, Muhammed ve ummetinden bunu kabul buyur. Bismillahi vallahu ekber!’ deyip, sonra kocu kesti." 16

Resûlullah'ın Birden Fazla Kurban Kesmesi

Peygamber imiz(s.a.v.) en az iki kurban keser; bir tanesinin kendisi icin, diğerinin ise ummetinden kesemeyenler adına olduğunu soylerdi. Kaynaklar Hz. Peygamber'in Veda Haccı'nda yuz tane deve kurban etmesine rağmen bunun yanında, Âdeti olduğu uzere, iki tane de koc kurban ettirdiğini ve kesim paralarını bizzat kendisinin verdiğini ifade eder. Yine Hz. Peygamber’in ailesi ve eşleri adına da kurban kestiğinakledilmektedir.17

Bayrama Kurban Eti ile Başlama

Hz. Peygamber (s.a.v.) Ramazan bayramında namaza cıkmadan once bir, uc, beş gibi tek rakam sayılarda hurmayer,18 boylece o gun oruclu olmadığını vurgulardı. Kurban bayramında ise hicbir şey yemez, ilk olarak kesilen kurbanın etinden yerdi.

Bayramda Paylaşmak

Resulullah (s.a.v.) kurbanda kestiği hayvanın etinin buyuk bolumunu fakirlere dağıtırdı. Bir defasında Hz. Peygamber(s.a.v.) Hz. Aişe’ye sorar: “Aişe! Kurban etini dağıttınız mı?” Hz. Aişe “Dağıttık ya Resûlallah” diye cevap verir. “Ne kadarını dağıttınız?” sorusuna “Hepsini dağıttık, bize bu buttan başka hicbir şey kalmadı” cevabını alınca gulumseyerek “Desene Aişe, bir buttan başka hepsi de bize kaldı” diye karşılık verir, (Tirmizî, "Sıfatu'l-kıyÂme", 35).

O, komşusunun boğazından kurbanın eti gecmeden kendisi yemezdi. Bir bayram erken bir vakitte kurban eti pişmiş olarak Hz. Peygamber’in onune gelince hemen yemeğe başlamaz, “Şu an komşularımız da kurbanlarını kestiler, etlerini yemeye başladılar mı?” diye sorar. “Hayıry Resûlallah! Henuz onların ellerine pişirecek etleri gecmedi, herkesten once biz sana hazırladık” cevabını alınca hemen

“Goturun bu eti! Ne zaman komşularımızın da bacalarından et pişirdiklerine işaret eden dumanlar yukselirse o zaman getirin” der. Buna ilave olarak buyururlar ki, “Ben komşusunun yemediğini yiyen, giymediğini giyen, onlardan ayrı bayram yapan kimselerden olmak istemem”. Komşuları etlerini pişirinceye kadar kendisi de kurban etinden yemez. Peygamber Efendimiz ihtiyac sahiplerinin cok olduğu donemlerde kurban etlerinin kurban kesen tarafından saklanmasını doğru bulmazken, normal şartlarda yoksullara, misafirlere ve aile fertlerine olmak uzere kurban etinin uc parcaya ayrılmasını tavsiye etmiştir.19

Bayram ve Eğlence

Peygamberimiz bayramları Muslumanlar icin yardımlaşma, dayanışma ve sevinc gunleri olarak kabul etmesinin yanında bu gunlerde insanların eğlenmelerine de izin vermiştir.

Bayram eğlencesini Hz. Aişe annemiz şoyle anlatmıştır: “Bir bayram gunu evde def calıp şarkı soyleyen iki kızı seyrediyordum. Resûlullah eve geldi ve gidip sedire uzanarak yuzunu cevirdi. Biraz sonra babam Ebû Bekir iceri girdi. Def calan kızları gorunce; ‘Bu ne hal? Allah’ın elcisinin yanında şeytan ezgileri ha!’ diye beni azarladı. Bunun uzerine Resûlullah donup; ‘Onlara ilişme. Her toplumun bayramı vardır. Bugun de bizim bayramımız’ buyurdu.” 20

Yine Hz. Aişe nakletmiştir: “Bir bayram gunuydu. Mescitte Habeşliler'den bir grup mızrak-kalkan oyunu oynuyorlardı. Resûlullah bana, ‘Onları seyretmek ister misin?’ diye sordu. ‘Evet’ dedim. Bunun uzerine beni arkasında yanağı yanağıma değecek şekilde ayakta durdurup, Habeşlilere; ‘Devam edin’ dedi. Ve ben usanıncaya kadar gosterileri bana seyrettirdi.” 21

Yine bir bayram gunuyle ilgili olarak Ebû Hureyre anlatıyor:

“Habeşistanlılar mızrakları ile Resûlullah’ın (s.a.v.) huzurunda oynarlarken birden Omer geliverdi. Onları taşlamak icin taşlara uzandı. Bunun uzerine Resûlullah (s.a.v.) ‘Omer, onları kendi hallerine bırak’ buyurdu.” 22

Cocuklara İlgi

Hz. Peygamber (s.a.v.) her zaman cocuklara buyuk ilgi gostermiştir. Bir bayram gunu Uhud savaşında babası şehid duşen bir cocuğu ağlarken goren Peygamberimiz, onu kucağına alarak, “İster misin, senin baban ben olayım, Aişede annen olsun?” diyerek cocuğun uzuntusunu sevince donuşturmuştur.

Bugun bayram sabahlarında cocuklarımızın ellerinden tutup camilere hep beraber gitmek de O’nun bir sunnetidir. Cunku o zaman da cocuklar Hz. Peygamber'in bayram namazgÂhına gelir, onunla namaz kılarlardı.

Yoksulu Gozetmek

Hz. Peygamber (s.a.v.), yoksulların ve kimsesizlerin bayramlardan nasiplerini almaları icin onlara daha fazla yardımda bulunmuştur. İbn Abbas (r.a.) bununla ilgili olarak şunu anlatır: “Hz. Peygamber bir bayram vaazında sesini duyuramadığı icin Bilal ile birlikte kadınlar tarafına gecti ve onlara nasihatte bulundu, sadaka vermelerini emretti. Bunun uzerine kadınlar kupe ve yuzuklerini atmaya başladılar. Bilal de elbisesinin eteğine topluyordu.” 23

Kurban bayramında kesilen kurbanın bir kısmının ihtiyac sahiplerine, kurban kesemeyenlere ve eşe dosta ikram edilmesi ihtiyac sahiplerinin bayramdan nasiplenmeleri amacına matuftur.

Resûlullah'ın Vefatından Sonrası İcin Kendi Adına Kurban Vasiyeti

Peygamber (s.a.v.) kurban ile yukumlu kılındığı hicretin ikinci yılından itibaren hayatı boyunca kurban ibadetini hassasiyetle yerine getirmekle beraber vefatından sonra da kurban ibadetinin kendisi adına yerine getirilmesini vasiyet etmiştir. Hz. Ali’nin her zaman iki koc kurban ettiğini goren ve bunun nedenini soranlara Hz. Ali şu cevabı vermiştir; “Allah’ın elcisi bana kendi adına kurban kesmemi vasiyet etti. Ben de onun adına kesiyorum.” 24

1. Ebu DÂvud, EdÂhî, 1; NesÂî, DahÂya 2.

2. BuhÂrî, Îdeyn, 24.

3. BuhÂrî, Îdeyn 4.

4. BuhÂrî, Îdeyn, 12; Muslim, Îdeyn, 10.

5. BuhÂrî, Hayz, 24; Muslim, Hayz, 12.

6. BuhÂrî, Îdeyn, 12.

7. Muhammed Hamidullah, İslÂm Peygamberi, İstanbul, 1993, II, 1084.

8. Tirmizî, EdÂhî, 18.

9. Muslim, Hacc 205; Tirmizî, Hacc 67

10. BuhÂrî, Hacc 110, EdÂhî 15.

11. Celal Yeniceri, Kutsal Kesim Kurbana Yeniden Bakış, İstanbul, 2009, s. 36.

12. Muslim, Sayd, 57; Ebû DÂvûd, EdÂhî, 11.

13. Celal Yeniceri, a.g.e., s. 42.

14. Muslim, EdÂhî, 17.

15. Muslim, EdÂhî, 19.

16. Tirmizî, EdÂhî, 21

17. Celal Yeniceri, a.g.e., s. 63.

18. BuhÂrî, Îdeyn, 2.

19. Muslim, EdÂhî, 28.

20. BuhÂrî, Îdeyn, 25; Muslim, Îdeyn, 17.

21. BuhÂrî, Îdeyn, 13.

22. BuhÂrî, Îdeyn, 13; Muslim, Îdeyn, 19.

23. Muslim, Îdeyn, 2.

24. Ebû Davûd, DahÂyÂ, 2.P



VesSelÂm…

Allahumme salli ve sellim ve barik ala seyyidina muhammedinil fatihı lima uğlika vel hatimi li ma sebeka ven nasırıl hakkı bil hakkı vel hadi ila sıratıkel mustekıymi sallellahu aleyhi ve ala alihi ve ashabihi hakka kadrihi ve mikdarihil aziym.


SELAM VE DUA İLE…
__________________