iPhone ve iPad’lerde yıllardır bulunan VPN, ozellikle son gunlerde cok gundeme gelmeye ve kullanılmaya başladı. Fakat bu kavrama pek aşina olmayan kullanıcılar ya kullanıp kullanmama konusunda tereddut yaşıyor, ya da kullanmaya karar verenlerin sonradan kafalarında sorular oluşabiliyor. Ben de bir onceki “iPhone ve iPad’de DNS Ayarı Değiştirme” başlıklı yazımızda acıkladığımız DNS kavramından daha karmaşık olan VPN kavramını basitce acıklamaya ve de iPhone ve iPad’deki kullanım hakkında bilgi vermeye calışayım istedim. Belki bu sayede kafamızdaki bazı soru işeretleri ortadan kalkmış olur. Nedir bu VPN tam olarak? VPN terimi ingilizce “Virtual Private Network” kelimelerin kısaltılmış halidir ve Turkce karşılığı “Sanal Ozel Ağ”dır. Cok kaba tabirle de klasik internet bağlantısı icerisinde ozel ve guvenli bir bağlantı şekli sunar. VPN bağlantısı yapacak cihaz (VPN Client) uzerinde bir VPN ayarı veya programı bulunur. Bu ayar veya program ile de VPN sunucusuna (VPN) bağlantı kurulur internet uzerinden. Fakat bu bağlantı ozel bir şekilde şifrelendiğinden başkalarının bu tunel icerisinde gecen bilgilerin ne olduğunu anlamaları cok zordur. Peki kim ihtiyac duyuyor bu kadar gizli ve ozel bir bağlantı turune? Kurumsal Firmalar VPN’e ilk olarak internetin yaygınlaşmasıyla kurumsal firmalar ihtiyac duymaya başladı. Cunku coğu kurumsal firmanın icerisindeki sunucular internete acık değildir. Bu tip firmaların calışanları sadece ofislerine gittiklerinde bu sunuculara bağlanabilirler. Fakat ofis dışındayken (seyahatte, evde veya muşteri ziyaretinde iken) şirket icindeki internete acık olmayan sunuculara bağlanamazlar. Fakat her gecen yıl calışanların ofis dışında iken de şirket icindeki sunuculara bağlanma ihtiyacı cıktığından bazı kurumsal firmalar VPN yolu ile calışanlarını kendi sunucularına bağlar. Yani firma icerideki sunucularını internete acar ama sadece VPN uzerinden gelen bağlantılara. Bu sayede hem herkes bu sunuculara bağlanamaz, hem de bağlananların trafiği kullanılarak ticari sırlara ulaşılamaz. Cunku internet uzerinden akan VPN trafiği ozel bir şekilde şifrelenemiştir. Orneğin ben de bundan 4-5 sene once calıştığım kurumsal firmanın sunucularına bu şekilde evdeyken bağlanabiliyordum laptopumla. Telif Hakları Nedeniyle Turkiye’ye Acık Olmayan Sitelere Bağlanmak İsteyenler VPN’i yıllardır kullananlar arasında sadece kurumsal firmaların calışanları yok. Telif hakları nedeniyle Turkiye’e acık olmayan yurt dışındaki bir cok muzik, dizi ve film servisinden yararlanmak icin bazı kullanıcılar bu VPN olayından faydalanıyorlar. Orneğin Amerika’da cok populer olan dizi izleme platformu https://www.netflix.com‘a Turkiye’den girmeye calışırsanız karşınıza aşağıdaki gibi bir uyarı mesajı cıkıyor. Peki Netflix bizim Turkiye’de yani servis vermediği bir ulkede olduğumuzu nasıl anlıyor? Bunun cevabı cok basit cunku Turkiye’deki servis sağlayacımızın (Turkcell, Avea, Vodafone, TTNET, Superonline, vs.) bize verdiği IP adreslerinin hangi ulkeye ait olduğu onceden belli. Ziyaret ettiğimiz her siteye bu IP adresimiz de gonderildiğinden ilgili site bizim nereden bağlandığımızı anlıyor. Fakat yurt dışındaki bir VPN servisi kullanıldığında o ulkeye ait bir IP adresine sahip olduğumuz icin Netflix gibi siteler bizi o ulkeden sanıyor. Orneğin aşağıdaki ekran goruntusunde olduğu gibi Amerika’daki bir VPN sunucusundan bağlanarak Netflix’e girdiğimizde cok daha farklı bir sayfa karşımıza cıkıyor Bu durumu daha net gosterebilmek icin cihazımda bir VPN acıkken bir de değilken http://www.whatismyip.com adresine giriş yaptım. Bu site IP adresimizin internette dolaşırken ne olarak gorunduğunu bize soyluyor. Gorduğunuz gibi VPN acıkken Amerika’da, kapalı iken Turkiye’de gozukuyoruz. Bunun sebebi de VPN acık olduğunda cihazımızın internete hep Amerika’daki bir sunucu uzerinden cıkıyor olması. İşte bu yuzden uzun yıllardır bir cok kullanıcı VPN servislerini kullanıyor. Yani sadece Turkiye’deki engellemeler icin değil, yurt dışından ulkemiz koyulan engelleri de aşmak icin. Başka bir ulkede gozukmek icin Proxy hizmeti kullanmak yeterli değil mi? VPN’e gerek var mı? Haklısınız Proxy hizmeti de benzer işe yarayabilir fakat proxy sunucular tum protokolleri desteklemez, ayrıca bilgisayarımızda veya cihazımızda yuklu tum programlar/uygulamalar da proxy kullanımını desteklemez. Bu tip nedenlerden genelde Proxy sunucular yerine VPN sunucuları tercih edilir. Cunku VPN icin uygulama bazlı bir konfigurasyona ihtiyac duyulmaz Proxy sunucu kullanımında olduğu gibi. VPN uzerinden internete cıkınca tum trafiğimiz gizlenmiş mi oluyor? Evet ama sadece cihazınızla VPN sunucusu arasındaki trafiğiniz. Yani Amerika’daki bir sunucuya VPN yaptığınızda cihazınızla Amerika’daki VPN sunucusu arasındaki bağlantınız şifreli ve gizli, fakat o sunucu uzerinden internete cıktığınızda artık ozel bir gizlilik yok. Yani Turkiye’deki yetkililer veya servis sağlayıcılar sizin sadece Amerika’daki bir sunucuya bağlandığınızı biliyor, ama ondan sonra ne yaptığınızı ve hangi sitelere girdiğinizi bilmiyor. (Tabii Amerika’daki otoriteler biliyor) Benzer şekilde işyerinizdeki bir VPN sunucusuna bağlandığınızda cihazınızla işyeriniz arasındaki veri trafiği ozel kalıyor fakat şirketiniz uzerinden internete cıktığınızda ozellik ve gizlilik bitmiş oluyor. Turkiye’de erişime engelli ama yurt dışında erişime acık olan bir hizmetten yararlanmak icin VPN kullanmak şart mı? Eğer iPhone veya iPad kullanıyorsanız ve erişim DNS bazlı ise o zaman iPhone ve iPad’de DNS Ayarı Değiştirme başlıklı yazımızda paylaştığımız gibi sadece DNS ayarınızı değiştirerek engelli sitelere girebilirsiniz. Fakat aşağıdaki durumlarda DNS değiştirme işe yaramaz: Eğer siteye erişim IP bazlı da yapılmışsa. (Şu an Twitter’a IP bazlı da erişim engeli gelmiş durumda) Wi-Fi’dan değil de 3G (Hucresel Veri) uzerinden bağlanırken DNS ayarı değiştirilemez. Dolayısıyla bu tip durumlarda VPN kullanmak şart olur illa ilgili siteye bağlanmak isteniyorsa. O zaman VPN kullanalım. Niye uğraşıyoruz ki DNS ayarları ile ? Elbette kullanalım Fakat VPN kullanabilmeniz icin oncelikle bir VPN sunucusuna ihtiyacınız olacak bağlanmak icin. Ayrıca VPN konfigurasyonu DNS değişikliği kadar basit bir konfigurasyon değil. Dilerseniz cihazınızdaki “Ayarlar -> Genel -> VPN” menusundeki “VPN Konfigurasyonu Ekle” seceneğine tıklayarak aşağıdaki ekran goruntusunde olduğu gibi bir cok ayarın olduğunu gorebilirsiniz. Neyse ki App Store’da hem VPN hizmeti veren (yurt dışında sunucuları olan) hem de bu konfigurasyonu kolayca yaptıran uygulamalar mevcut. Orneğin bu yazıyı hazırladığım sırada App Store’daki Top 10 listesinin coğunu yurt dışındaki VPN servislerinin uygulamaları almıştı. Yukarıdaki uygulamaların coğu VPN ayarlarınızı aşağıdaki ekran goruntusundeki gibi Safari uzerinden profil dosyası yukleterek yaptırır. Bu sayede tek tek VPN ayarları ile uğraşmak zorunda kalmazsınız. Orneğin bu yazıyı hazırlarken kullandığım TunnelBear uygulaması, yukarıdaki yontemle dunyanın ceşitli ulkelerine ait VPN sunucularının konfigurasyonlarını birkac tıkla yaptırtıyor. TunnelBear’ın kurulumunu yaptıktan sonra cihazımızdaki “Ayarlar -> Genel -> VPN” menusunu aşağıdaki ekran goruntusundeki gibi oluyor. Hangi ulkenin konfigurasyonu seciliyken VPN seceneğini acarsak, o ulkedeki sunucu uzerinden internete cıkmış oluyoruz. Bunun amacı sadece belli ulkelere acık olan servislerden yararlanabilmek. Orneğin sadece İngiltere’ye acık bir servise Amerika sunucusu uzerinden erişmeye calışırsanız yine erişim engeline takılırsınız. Bu yuzden bazen secilen ulke onemli olabiliyor. App Store’daki VPN uygulamalarının coğu ucretsiz gozukuyor? Bunlar nerden para kazanıyor? Tabii ki uygulama ici alımdan. Uygulamaların coğu ucretsiz değil, sadece bir sure ucretsiz veriyorlar hizmet kalitesini olcebilmeniz ve deneyimleyebilmeniz icin. Orneğin TunnelBear sadece 1 hafta ucretsiz, bazıları Turkiye’ye ozel 1 ay ucretsiz erişim verebiliyor. Fakat ondan sonra ucret isteyecekler doğal olarak. Cunku ciddi bir hizmet veriyorlar tum trafiğinizi kendi sunucuları uzerinden gecirerek. Hizmet kalitesini yuksek tutabilmek icin ucret almak durumundalar. Peki bu servislere guvenebilir miyiz? Bu herkesin sorduğu ama kimsenin cevabını bilemediği bir soru. Cunku VPN kullanımın en riskli olayı tum veri trafiğimizin VPN hizmeti veren sunucuların uzerinden gecmesi. Ozellikle şifreli (SSL) olmayan sitelere olan veri tafiğimizi bu servisin sahipleri rahatlıkla gorebilir. SSL’li olanları da kolaylıkla kırabilir. Fakat bu işi ucretli yapanların bu tip risklere gireceklerini pek sanmam. Fakat tamamen ucretsiz olanlara şuphe ile yaklaşmakta fayda var. Gerci bu tip ucretsiz VPN hizmeti verenler genelde sadece kullanıcılarının trafik bilgisini başka şirketlerle paylaşarak gelir elde ederler. Yani şifrelerden ziyade bizim internette neler yaptığımız bilgisini paylaşırlar. Fakat yine de bir garantisi yok. Hele bir de hic okumadığımız kullanıcı sozleşmesine neler yapacaklarını yazmışlarsa, sonradan itiraz etme hakkımız da pek yok. Bu yuzden ucuncu parti VPN hizmetlerini kullanırken ucretli olanları tercih edin ama yine de bankacılık işlemleri gibi cok kritik internet servislerini VPN uzerinde yapmayın derim. VPN kullanınca internet hızım duşer mi? Elbette duşer. Cunku hem araya bir katman daha giriyor hem de trafiğiniz ekstra şifreleniyor. Bu da doğal olarak yavaşlık sunuyor. Bir de bağlandığınız VPN sunucusunun kapasitesi de hızınıza etki ediyor. Ayrıca Amerika’daki bir sunucu uzerinden Turkiye’deki bir web sitesine bağlanmak da yavaşlığa neden oluyor data trafiği gereksiz yere uzadığı icin. Bunu test icin evimdeki 20Mbitlik fiber internet bağlantısını kullanarak bir test yaptım bir VPN’li bir de VPN’siz. Aşağıdaki ekran goruntusundeki testleri de meşhur Speedtest uygulamasını kullanarak yaptım. Her iki testte de Istanbul’daki sunucular kullandım. Yani cihazımdaki uygulama hız olcumunu yaparken İstanbul’daki sunuculara bağlandım ki VPN’le yerel sitelere bağlanırken hızımız ne kadar duşuyor daha iyi gorulsun. Yukarıdaki test sonuclarına gore de VPN yok iken evimde (Wi-Fi) 20 Mbit hızları goruyorken VPN uzerinden 5 Mbit’leri gorebildim. Her ne kadar hızım fibere gore cok duşmuş olsa da bir VPN servisi icin 5 Mbit gayet iyi bir hız. Eğer hız 1 Mbit’lerde olsaydı kullanılmaz derdim ama 5 MBit’ler cok rahat iş gorur. Tabii tum VPN servisleri bu kalitede mi, ya da surekli bu kaliteyi koruyabilecek mi bilinmez. Peki VPN acıkken cihazımın pili daha cabuk tukenir mi? Elbette tukenir cunku VPN uzerinden yapılan bağlantılar ayrıca şifrelenmektedir. Bu şifreleme işlemi de cihazda ekstra işlemci (CPU) kullanımına sebep olur, bu da pilin daha cabuk bitmesine neden olur. Fakat bu oranın ne kadar olacağı kullanılan VPN hizmetine ve şifreleme yontemine gore farklılık gosterecektir. Fakat genelde pil tuketimine %5 ile %10 arası negatif bir etkisi olur VPN kullanımının iPhone’larda. Daha fazla olacağını pek sanmıyorum. Ben App Store’dan VPN uygulaması indirdim ama artık kullanmak istemiyorum. Uygulamayı silmeme rağmen VPN konfigurasyonu halen duruyor. Tamemen nasıl sileceğim? Yukarıda da paylaştığımız gibi VPN konfigurasyonları karmaşık olduğu icin uygulamalar iOS işletim sisteminin profil yukleme ozelliğini kullanarak VPN ayarlarını yaptırırlar. Bu nedenle uygulamayı silseniz dahi bu konfigurasyonlar cihazınızdan silinmez. Fakat aşağıdaki gibi “Ayarlar -> Genel -> VPN” seceneği kapalı olduğu surece cihazınızdaki bu konfigurasyonun cihazınıza bir etkisi olmaz. Fakat yine de “Ben yaşlıkla acarım, ben yine de tamamen kurtulmak istiyorum” diyorsanız o zaman da aşağıdaki ekran goruntusunde olduğu gibi once “Ayarlar -> Genel -> Profiller” menusune giriş yapıyoruz. Ardından acılan Profiller menusunden de indirdiğimiz ve konfigurasyonunu yaptığımız VPN uygulamasına ait profil dosyasını bulup uzerine tıklıyoruz aşağıdaki ekran goruntusunde olduğu gibi. Son olarak da aşağıdaki ekran goruntusunde olduğu gibi profil dosyasının detay ekranında iken karşımıza cıkan “Sil” seceneğini kullanarak konfigurasyonları da cihazımızdan siliyoruz. Bu VPN olayı guzelmiş ama yurt dışındaki firmalar uzerinden tum trafiğimizin gecmesi olayı beni rahatsız ediyor. Sizce endişe etmeden kullanmalı mıyız? Acıkcası bu sorunun cevabını ben veremem, daha doğrusu başkaları adına boyle bir sorumluluk alamam ya da garanti veremem. Fakat illa bir oneride bulunmam gerekirse aşağıdakileri goz onunde bulundurun derim: Ucretsiz VPN servislerini kullanmayın derim. Tabii kasdettiğim bir sure ucretsiz olanlar değil, surekli ucretsiz olanlardan bahsediyorum. Boyle bir servisi yuksek kalitede uzun sure ucretsiz vermek cok zordur eğer firmanın başka bir motivasyonu yoksa Bu motivasyon illa her zaman kotu niyetli olacak diye bir durum da yok ama yine de tek motivasyonu sizden alacağı para olan firmaları secin derim. Sizin icin cok kritik olan bankacılık hizmetleri, calıştığınız şirkete ait sitelere giriş, vs. gibi durumlar icin VPN servislerini kesinlikle kullanmayın. Ozetle sadece kritik olmayan engelli sitelere giriş icin paralı VPN servislerini kullanmanızda endişe etmenize gerek yok diyebilirim. iOS işletiminde VPN kullanımı ile ilgili benim paylaşacaklarım şimdilik bu kadar. Eğer gozumden kacanlar, ya da bu konuda sorularınız varsa yazıya yorum girebilirsiniz. Fakat sizden ricam kesinlikle yorumlarınızda siyasi mesajlar bulunmasın, anlayışınız icin de şimdiden teşekkurler. Kaynak : iturkey __________________