Protokol bir iletişim surecinde bu bağlantıyı sağlayan noktalar arasındaki gidip gelen mesajlaşmayı duzenleye kurallar dizisidir. Bu protokoller birbirleriyle iletişim icinde bulunan gerek donanım gerekse yazılımlar arasında oluşur. İletişimin gercekleşmesi icin her oğenin bu protokolu kabul etmiş ve uyguluyor olması gerekir. TCP/IP ‘de bu şekilde oluşan yuzden fazla bilgi iletişim protokolun toplandığı bir protkoller ailesidir. Bunlardan en onemlileri TCP (transmission control protokol) ve IP (ınternet protokol) olduğu icin bu ismi almıştır. Bir bilgisayar ağında kullanılan protokol ne olursa olsun aslında bilgisayarlar fiziksel adresleri ile birbirlerini tanır ve iletişimde bulunurlar. Bu fiziksel adres ağ kartı veya ağa bağlanmayı sağlayan herhangi bir donanım icinde hicbir şekilde değiştirilmesi mumkun olmayan 48 bit olan bir numaradır. TCP/IP protokolunde diğer bilgisayarlardan farklı olarak her bilgisayar bir IP numarası alır. Gorunuşu 194.62.15.2 şeklindedir. İnternette bulunan her bilgisayarın kendine ait bir IP numarası vardır ve sadece ona aittir. IP adresleri 32 bitlik duzendedirler ama kolay okunabilmeleri icin 8 bitlik 4 gruba ayrılmışlardır. Internet uzerinde veri alış verişi yapan alıcı ve gondericiyi tanımlamaktadırlar. Veriler gonderilirken mutlaka gonderenin IP adresini taşırlar. Alıcının adresi de adresteki domain adrese gore cozumlenir ve gonderilir. IP adres yapısının 2 bolumu vardır. Birincisi bilgisayarın bağlı olduğu ozel bir ağın numarası ikincisi ise bilgisayarın ozel numarasıdır. Veriler dolaşım sırasında router denilen yonlendiricilerden gecerken sadece bu ozel ağın numarasına bakılır. IP adresleri a,b,c,d,e adı verilen beş sınıfa ayrılmıştır. A sınıfı adresleri ilk “ oktet” ile belirlenir ve 2 ile 126 arasında olmalıdır. Orneğin 124.0.0.0 A sınıfı bir IP’dir. Aynı şekilde B ilk iki oktetle belirlenir ve ilk okteti 129 ile 91 arasındadır. C sınıfı ise ilk 3 okteti kullanır ve ilk okteti 192 ile 223 arasındadır. D ve E sınıfı IP ‘ler ise kullanılmazlar zira sadece test amaclıdırlar. Bir ornek vermek gerekirse siz ISS’ a telefon hattı ile bağlandığınızda ISS’ nin ağına dahil oluyorsunuz. Daha evvel alınmış olan IP adresi havuzundan size bir IP adres veriliyor. Mesela IP adresiniz 194.62.15.2 ise, ISS nizin aldığı IP adresinin sınıfı C dir. Yani ilk 3 oktat icinde bulunduğunuz ağı , sonda bulunan oktat da sizin bilgisayarınızın o andaki adresini temsil eder. ROUTER Router internet uzerinde kullanılan paketleri varış oktalarına giderkenki bir sonraki uğrak noktalarını belirleyen bir donanım veya kimi zaman bir yazılımdır. Router en az iki ağı birbirine bağlar ve paketlerin hangi yonde gideceğine bağlı olduğu ağların yapılarına ve durumlarına gore belirler. Routerlar olası her turlu yon hakkında ilgileri ve durumlarına ilişkin bir tablo oluştururlar. Bu bilgiyi paketlerin iletilmesi sırasında en guvenli ve en masrafsız yolu hesaplayarak yonlendirme işlemini gercekleştirir. INTERNET PROTOKOLU IP Internet’te herhangi bir veri gonderirken veya alırken, orneğin e-posta yada web sitesi , mesajlar kucuk paketlere bolunur. Her paketin uzerinde gonderenin ve alıcının IP adresleri yazılı olarak bulunur. Her paket oncelikle bir “gateway” adı verilen bilgisayardan gecer. Bu bilgisayar paketlerin uzerindeki alıcının adresini okur ve buna gore paketleri yonlendirir. Bu işlem alıcının adresine en yakın bilgisayara kadar boyle devam eder. Bu en son bilgisayarda paketlerialıcı bilgisayar gonderir. Internet protokolune gore yol alan bu paketler bir cok değişik yonden giderek alıcıya ulaşabilirler. Hatta paketler olması gerektiği sırada da alıcıya ulaşmayabilirler. Internet protokolunun amacı sadece bu paketleri gondermektir. Paketleri aski duzenine getirmek bir başka protokolun yani TCP nin gorevidir. DOMAIN NAME SYSTEM IP adreslerinin ezberlenmemesinin zorunluluğu nedeni ile genellikle bilgisayarlar : “ host” adları ile anılırlar. Yani internet uzerindeki her bilgisayarın bir IP adresi bir de host ismi bulunur. Fakat iletişimin sağlanması icin bu isimlerin tekrardan IP adreslerine cevrilmeleri gerekir. Bu yuzden bu cevirme işlemini yapması amacı ile DNS (domain name system) kullanılır. DNS internette bulunan her IP adresinin ve alan adını barındıran bir veri bankasıdır.bu sistem oyle korulmuştur ki bu veri tabanı bilirle kriterlere gore ayrılır ve sınıflandırılır. Bir bilgisayarın alan adı isim.com şeklindedir. Ayrıca bulunduğu ulkeye gore sonunda ulkenin kodu da eklenir. Orneğin Turkiye’de bulunan bir alan adı şu şekilde olacaktır. “isim.com.tr” Bu her alanla ilgili birer DNS sunucusu vardır. “Tr” domain’ ini alan butun bilgisayarların listesi bir sunucuda tutulur. Ornek olarak sonu .com ile bitenler Amerika’da bir DNS sunucu bilgisayarda tutulur. Bu adresler sondan başa doğru ayrıştırılır. Yani “isim.com.tr” alan adı once “tr” adına gore ayrılır ve diğer aynı adlı bilgisayarla birlikte duzenlenir. Eğer sonunda bir ulke kodu yoksa ki sadece Amerika’daki bilgisayarlar icin gecerlidir direct “.com” adına bakılarak ayrıştırılır. Bunlara ust duzey domain de denilir. .com Ticari Şirketler .edu Eğitim kurumları .org Ticari olmayan organizasyonlar .net İnternet omurgası gorevini ustlenen ağlar .gov Hukumete bağlı kurumlar .mil Askeri kurumlar Bilgisayarımızda bir adres girdiğimiz zaman bu bilgiler direk olarak ilgili DNS sunucusuna ulaştırılır. Bu DNS sunucusu eğer bu bilgisayarın bilgisini iceriyorsa DNS istemcisine hemen ilgili adresin IP adresini ulaştırır. ARP ADDRESS RESOLUTION PROTOKOL Daha evvel bir ağ uzerinde gercekte butun iletişimin fiziksel adresler uzerinde gercekleştiğinden bahsetmiştim. Yerel bir ağ uzerinde IP adresleri belirlenmiş bilgisayarlar mesajlaşmaya başlamadan once normalde IP adresinin sahibinin fiziksel adresini sorgulamaya gelen bir yayın yaparlar. IP adresine sahip bilgisayar kendi fiziksel adresini iceren bir mesajı istemci bilgisayara gonderir ve boylece gercek veri gonderimi bu adres uzerinden yapılmış olur. IP ROUTING Paket net ortamında yonlendirilmesi ve gonderilmesi işlemi internet protokolunun gorevidir. Paketlerin uzerinde yazılı olan adreslere bakarak bunu bir yonlendirme tablosundaki bilgilerle karşılaştırılır ve yonlendirmeyi yapar. Bu tablonun oluşturulması gorevi ise routing protokol ‘un gorevidir. Routing protokolunde ceşitleri vardır. Ama bunlardan sadece bir tanesi internet yonlendirme domain ‘leri arasında bilgi alışverişi yapar. ICMP İnternet control message protocol Bu protokol internet protokolun veri iletişimi sırasında beklenmedik bir olay gerceklemesi halinde gondereni uyarma gorevi ustlenmiştir. ICMP mesajlarına ornek vericek olursak: Destination unreachable: bu mesajvarış noktası olan alıcı host’un erişilmez olduğunu belirtmek icin kullanılır. Yani ağ tanımsız ya da ulaşılmaz halindedir. Echo and echo reply: bu ik mesaj turu alıcının erişilebilir olup olmadığını anlamak icin kullanılır. Gonderen bilgisayar alıcıya veri iceren bir echo mesaj atar. Karşılığında alıcı bilgisayardan cevap yani echo reply gelirse alıcı bilgisayarın ağ uzerinde erişilebilir olduğunu gosterir. TCP Daha once belirttiğim gibi veriler kucuk paketlere ayrılıp gonderilirken değişik yollardan ve değişik sıralar ile gonderilirler. Bu paketlerin sıralanmasını sağlayan protokolun adı TCP (transmission control protocol) ‘dir. Orneğin bize gelen herhangi bir veri once paketlere ayrılır. Bu paketleme işlemini gercekleştiren TCP aynı zamanda bu paketleri doğru sırası ile numaralandırır ve adreslendirir, IP katmanına gonderir.artık gonderme işlemi sadece internet protokolunun elindedir. Paketler yola cıktıktan sonra birbirlerinden ayrılır ve farklı yonleri takip ederler. Bilgisayarımıza ulaştığında bizim bu paketleri bir butun olarak ve tam sırasıyla gormemizi sağlayan gen TCP ‘ dir. Aynı zamanda TCP/IP ‘nin en guvenilir protokol olmasını sağlayan işlevide yerine getirir. Paketlerin belirli bir kısmı ulaştıktan, eğer paketler sağlam ise, TCP bize bir onay gonderir. Eğer paketlerde bir sorun var ise bu onay gelmez ve biz bu verileri baştan gondermek zorunda kalırız. Yani diğer protokollerden farkı paketlere bir şey olması halinde biz bunu mutlaka biliriz ve eksikleri tekrardan gondermek suretiyle iletişimi kesin tamamlamış oluruz. UDP User datagram protokol TCP’ nin aksine az guvenilir ama daha hızlı olmayı amaclayan bir protkoldur. Bazı basit istem ve cevap ile işleyen uygulamalarda kullanılması işlemin daha hızlı gelişmesini sağlar. UDP’ nin yaptığı paket uzerinde bulunan IP numarasının yanına bir adet port numarsı eklemek ve boylece uygulamaların calışması icin gereken soketleri oluşturmak. Internet’ i oluşturan TCP/IP’ nin bir başka katmanında bulunan bazı protokol ve uygulamalar şoyledir. Telnet: “Telecommunication Network “ ibaresinin kısaltılmışı kullanıcıya başka bir host a bağlanıp ağ uzerindeki diğer host lara ulaşma imkanı veren bir terminal protokoludur. FTP: “File transfer protocol” kullanıcıya kendi bilgisayarı ile başka bir bilgisayar arsında dosya transferi yapmasına olanak verebilen bir terminal protokoludur. ARCHİE: Kullanıcıya kayıtlı tum anonymous FTP sunucularında belli bir dosyanın adını aramasına olanak veren bir arac. GOPHER: İnsanlara monu bazlı ve hiyerarşik bir ara yuz kullanarak veri repositories arasında arama yapılmasına olanak veren bir arac. SMTP: “Simple mail transfer protocol ” internet uzerinde elektronik olarak posta alım ve gonderim sağlayan standart bir protokol. SMTP internet uzerindeki e-posta sunucuları arasına ve herhangi bir bilgisayardan e-posta sunucusuna posta ulaşımını sağlar. HTTP: “The hypertext transfer protocol” Internet uzerinde bilgi değişimini sağlayan baz protokol. WWW uzerinde bilgiler kullanıldığı sisteme bakmaksızın HTML formatında yazılır ve her sistem bu formatı tanır. FINGER: Diğer kullanıcıların ya da hostlara internet uzerindeki durumunu oğrenmek icin kullanılır. POP: “The post office protocol” Bir kullanıcının e-posta programı ile sunucu arasındaki pop e-posta sunucusundan istemciye postaların alınmasını ve kullanıcıların kendi posta kutularını yonetmelerine olanak verir. DNS: “The domain name system” Internet uzerinde buluna isimleri ve bunlara ait IP adreslerini duzenler. Aynı zamanda postaya isim sunucularında alan adları ile ilişkilendirilir. SNMP: “The simple network management protkol” TCP/IP bazlı network araclarını yonetmeye yonelik prosodurleri ve veri tabanlarını belirler. SNMP (RFC 1157) is widely deployed in local and wide area network. PINK:” The packet internet groper” , bir sistemdeki kullanıcıya diğer bağlı bilgisayarların durumu ve mesajlaşma suresinde yaşanan gecikmeleri oğrenmesine olanak verir. ICMP echo mesajlarını kullanır. WHOİS/NICKNAME: Kullanıcıya internet uzerindeki “ domain “ ve “domainler” hakkındaki irtibat bilgilerini derleyen veri tabanlarında arama yapma olanağı verir. TRACEROUTE: Paketlerşn uzaktaki başka bir bilgisayara giderken ki yolunu takip edip oğrenmeye yarayan bir aractır. __________________