llah (c.c) kimlere merhamet eder? Merhametin en guzel ornekleri nelerdir? Merhametin insan ahlakı uzerinde tecellileri ve guzelliği…

ÎmÂnın ilk meyvesi olan merhamet, CenÂb-ı Hakk’ın rahmet ve muhabbetini celb eden en buyuk muessirdir. Nitekim Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz hadîs-i şerîflerinde bu hakîkati şoyle ifade buyurmuşlardır:

“Merhametliler (var ya!)… RahmÂn, işte onlara merhamet eder. Siz yeryuzundekilere merhamet edin ki gokyuzundeki(ler) de size merhamet etsin.” (Ebû DÂvûd, Edeb, 58; Tirmizî, Birr, 16)

MERHAMETİN EN GUZEL TEZAHURU HİZMET ETMEKTİR

Merhametin en muhim tezahurlerinden biri de, hic şuphesiz ki hizmettir. Hizmetin şumûlu ise cok geniştir. Mesel İslÂm’ı yaşamak ve yaşatmanın gayretinde olmak buyuk bir hizmettir ve gonuldeki engin merhametin bir tezahurudur. Gonlu yaralı bir kimsenin yarasına merhem olmak buyuk bir hizmettir ve kalpteki şefkat ve merhametin bir nişanesidir. Allah rızÂsını tahsil icin yapılan her gayret ve calışma hizmettir ve yureklerdeki coşkun îman ve merhametin bir neticesidir. Yine meşrû bir zaruret dolayısıyla borclanacak bir kimseye borc vererek onun ihtiyacını gidermek de bir hizmettir ve merhamet mahsuludur.

HAYIRLARINIZI BOŞA CIKARMAYIN!


LÂkin butun bu hizmetleri îf ederken kalp kırmamaya, gonul incitmemeye gayret gostererek nezaket olculerine riayet etmek şarttır. Cunku; “Hizmette edep, hizmetten daha azizdir.” Aksi takdirde şu ilÂhî îkÂza muhatap olunur:

“…Yaptığınız hayırlarınızı başa kakmak ve incitmek sûretiyle boşa cıkarmayın!..” (el-Bakara, 264)

Zira Ebu’l-Leys Semerkandî Hazretleri’nin buyurduğu gibi;

“İnfak hususunda aslında veren kimsenin alan kimseye karşı buyuk bir teşekkur edası icinde olması gerekir. Cunku veren, alan kimse vesîlesiyle dunya ve Âhiretteki bircok iptilÂ, musibet ve sıkıntılardan kurtulmuş olacaktır; hepsinden daha muhimi AllÂh’ın rızÂsını kazanacaktır.”

Muhterem pederim Musa TOPBAŞ g de, sadaka ve infak hususunda nezaket ve edebe son derece hassasiyet gosterir ve alan kimselerin mihnet altında kalmamalarını temin icin zarfların uzerine îtin ile;

“Muhterem ……….. Efendi, kabul buyurduğunuz icin teşekkur ederiz.” ifadesini yazarak, ilÂhî rızÂya vesîle olduğu icin muhatabına karşı samimî bir teşekkur hissiyÂtı icinde olurdu.

Unutulmamalıdır ki, mulkun yegÂne sahibi CenÂb-ı Hak’tır. Kulun butun varlığı, AllÂh’ın kendisine ihsÂn ettiklerinden ibarettir. Ve Rabbimiz kulundan cimrilik gostermeyip infakta bulunmasını talep etmektedir. Nitekim Âyet-i kerîmede şoyle buyrulmaktadır:

“…Sana iyilik yolunda ne harcayacaklarını sorarlar. De ki; «İhtiyac fazlasını»…” (el-Bakara, 219)

Dolayısıyla herkes, kavuştuğumuz bu mubarek ayda CenÂb-ı Hakk’a yakınlık kazanmak icin imkÂnı olcusunde vermeye calışmalı. Peki, elinde olmayan nasıl verecek? Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz’in, ashÂbın en fakirlerinden olan Ebû Zer -radıyallÂhu anh-’a hitÂben buyurduğu şu sozler, bu hususta ne kadar mÂnidardır:

“Y Eb Zer! Corbana su kat!” Cunku Ebû Zer’in corbasına koyacak dÂnesi yoktu, corbasını ancak su ile coğaltabilirdi.

KOMŞUNU GOZET

Efendimiz’in ona ikinci emri ise şoyle oldu:

“Komşunu gozet!”

Zira mu’min, mu’mine zimmetli. Bugun acaba kac kişi, civÂrındaki hÂnelerden haberdar? Kac kişi komşuları arasındaki ihtiyac sahibi, dul, yetim ve gariplerin hÂlini araştırıp dertlerine derman olmanın gayretinde?

HÂlbuki etrafımızdaki hÂnelerde ihtiyac sahibi bir yetim var mı, dara duşmuş bir garip var mı, arayıp bulmak, bir mu’minin aslî vazifesi. Âyet-i kerîmede “…Sen onları sîmÂlarından tanırsın…”[1] buyruluyor.

Efendimiz’in Ebû Zer’e bir diğer emri ise şoyle oldu:

“(Verirken de) mÂruf uzere (nezÂketle) ver.” (Muslim, Birr, 142-143) Yani kalp kırmadan, gonul incitmeden ver… Tepeden bakmadan ver. Sana lûtfedilen her nîmetin bir şukrÂnesi olarak nezÂketle ver.

FÂtih Sultan Mehmed HÂn’ın, İstanbul şuhedÂsının Âilelerine, onları rencide etmemek icin buyuk bir titizlik gostererek akşamın loş karanlığında, kapalı kaplar icinde yemek gondermesi, bizlere infak esnÂsında gostermemiz gereken nezÂket ve inceliğin mustesn bir misalini sergilemektedir.

Yine Bezm-i Âlem VÂlide Sultan’ın; “hizmetkÂrların kırdığı veya zarar verdiği eşyaları, onların haysiyet ve şahsiyetleri rencide olmasın diye tazmin etmek” gÂyesiyle kurduğu vakıf, ne zarif bir hassÂsiyet orneğidir.

Hadîs-i şerîfte buyrulur:

“Ey insanlar! Olmeden evvel AllÂh’a tevbe ediniz! Sizi meşgul edecek birtakım sıkıntı ve meşakkatlerle karşılaşmadan evvel, sÂlih amellere koşunuz! AllÂh’ı cok cok zikretmek ve gizli-acık bol bol sadaka vermek sûretiyle, O’nun, uzerinizdeki hakkını îfÂya gayret ediniz ki rızka nÂil olasınız, yardım goresiniz ve ıslÂh edilesiniz!” (İbn-i MÂce, İkāme, 78)

Ayrıca bilinmelidir ki, meşrû bir ihtiyacı dolayısıyla dara duşmuş bir kimseye borc vermek, sadakadan daha efdaldir. Nitekim hadîs-i şerîfte Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- şoyle buyurmuşlardır:

“Mîrac gecesinde Cennet’in kapısı uzerinde şu ibÂrenin yazılı olduğunu gordum:

«Sadaka, on misliyle mukÂfatlandırılacaktır. Odunc para ise on sekiz misliyle…»

Ben:

«–Ey Cibrîl! Odunc verilen şey, nicin sadakadan daha ustun oluyor?» diye sordum.

CebrÂîl -aleyhisselÂm-:

«–Cunku yoksul, (ekseriyetle) yanında az-cok para bulunduğu hÂlde sadaka ister. Borc isteyen ise, ihtiyacı sebebiyle talepte bulunur.» cevÂbını verdi.” (İbn-i MÂce, SadakÂt, 19)

CenÂb-ı Hak, kullarının, kendi rızÂsı istikÂmetinde yaptıkları hayırları ve infÂk ettikleri sadakaları; “Karz-ı hasen: En guzel borc” nÂmıyla kabul etme lûtfunda bulunmaktadır. Ustelik bu borcu bizzat kendisinin, hem de kat kat fazlasıyla odeyeceğini şoyle taahhud etmektedir:

“Kim AllÂh’a guzel bir odunc verecek olursa, Allah da onun karşılığını kat kat verir ve ayrıca onun cok değerli bir mukÂfatı da vardır.” (el-Hadîd, 11)

“…ALLAH TEÂLÂ DA O KİMSENİN AYIP VE KUSURUNU ORTER.”

AllÂh’ın rızÂsını tahsil maksadıyla yapılan her turlu mÂlî harcamanın AllÂh’a verilen bir borc olarak zikredilmesi, verilenin Allah katında asl zÂyî olmayacağına, karşılığının sevap ve mukÂfat olarak mutlak geri doneceğine dÂir bir nevî ilÂhî vaaddir.

Efendimiz’in şu hadîs-i şerîfi, bir mu’minin ihtiyacını gidermek husûsunda ne buyuk bir mujdeyi ihtiv etmektedir:

“Musluman kardeşinin ihtiyacını gideren kimsenin Allah da ihtiyacını giderir. Kim bir muslumandan bir sıkıntıyı giderirse, Allah TeÂl o kimsenin kıyÂmet gunundeki sıkıntılarından birini giderir. Kim bir muslumanın ayıp ve kusurunu orterse, Allah TeÂl da o kimsenin ayıp ve kusurunu orter.” (BuhÂrî, MezÂlim, 3; Muslim, Birr, 58)

İslÂm’ı hayatlarının mihveri kılan şanlı ecdÂdımızın emsÂli gorulmemiş bir nezÂket eseri de, muhtacların sıkılmadan ihtiyaclarını karşılayabilmeleri icin ihdÂs edilen “Sadaka Taşları” olmuştur. Uzerinde hafif bir oyuk bulunan bu taşlar, mahallenin munÂsip yerlerine yerleştirilirdi. HÂli-vakti yerinde olanlar; “sağ elin verdiğini sol el gormeyecek şekilde” infakta bulunabilmek icin gece karanlığında sadakalarını bu taşın uzerindeki cukura bırakırlardı.

Daha sonra semtin fazîletli ve iffetli fakirleri de ihtiyacları kadar parayı oradan alırlar, fazlasına ilişmezlerdi. Durumları duzeldiğinde ise aldıklarını kat kat fazlasıyla oraya geri bırakırlardı.

Ebû Hureyre -radıyallÂhu anh-’ın, Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz’den naklettiği şu hÂdise, odemek niyetiyle alınan bir borcun geri odemesinde CenÂb-ı Hakk’ın ilÂhî yardımını ne guzel bir sûrette sergilemektedir:

“İsrÂiloğullarıʼndan bir kimse, arkadaşından bin dinar borc talep etti. O ise:

«‒Bana şÃ‚hitlerini getir, onların huzurunda vereyim de şÃ‚hit olsunlar!» dedi.

Borc isteyen kimse:

«‒(FÂnîlerden şÃ‚hidim yok.) ŞÃ‚hit olarak Allah yeter!» dedi.

Diğeri:

«‒Oyleyse buna kefil getir.» dedi.

Borc isteyen:

«‒Kefil olarak Allah yeter!» dedi.

Diğeri:

«‒Doğru soyledin.» dedi ve belli bir vÂdeye kadar parayı ona verdi.

Adam deniz yolculuğuna cıktı ve ihtiyacını gordu. Sonra borcunu, vÂdesi icinde odemek maksadıyla geri donmek uzere bir gemi aradı, fakat bulamadı. Bunun uzerine bir odun parcası alıp icini oydu. Borclu olduğu kimseye hitÂben yazdığı mektupla birlikte bin dinarı o oyuğa yerleştirdi. Sonra oyuğun ağzını kapatıp duzledi ve denize getirip (gonlundeki engin îmÂnı ve CenÂb-ı Hakk’a olan tevekkul, teslîmiyet ve îtimÂdını serdedercesine):

«‒Ey AllÂh’ım! Biliyorsun ki, ben falandan bin dinar borc almıştım.

Benden kefil isteyince, “Kefil olarak Allah yeter!” demiştim. O da kefil olarak Sen’den rÂzı olmuştu.

Yine benden şÃ‚hit istediğinde, “ŞÃ‚hit olarak Allah yeter!” demiştim. O da şÃ‚hit olarak Sen’den rÂzı olmuştu. Ben ise şimdi malını ona gondermek uzere bir gemi bulmak icin gayret ettim, fakat bulamadım. Şimdi onu Sana emÂnet ediyorum!» dedi ve odun parcasını denize attı. Odun (deniz uzerinde yuzerek gozden) kayboldu.

Sonra oradan ayrılıp memleketine gidecek bir gemi aramaya devam etti.

Diğer taraftan borc veren kimse de parasını getirecek bir gemi gelir umidiyle (sahilde ufuklara) bakmaya başladı. Bu arada, icinde parası bulunan odun parcasını buldu. Onu Âilesine odun yapmak uzere aldı. Odunu testere ile bolunce, icinde para ve mektup olduğunu gordu.

Bir muddet sonra borc alan kimse geldi. Bin dinar getirdi ve:

«‒Malını getirmek icin durmadan gemi aradım, ancak bundan once gelen bir gemi bulamadım.» dedi.

Alacaklı:

«‒Sen bana bir şeyler gondermiş miydin?» diye sordu.

Borclu:

«‒Ben sana, bindiğim gemiden once bir gemi bulamadığımı soyluyorum.» dedi.

Alacaklı:

«‒Allah TeÂl Hazretleri, odun parcası icerisinde gonderdiğin parayı bize ulaştırdı ve senin yerine borcunu odedi. Şimdi bu getirdiğin bin dinarı geri al ve selÂmetle git!» dedi.” (BuhÂrî, KefÂlet 1, Buyû 10)

VelhÂsıl Âyet-i kerîmede buyrulur:

“…Namazı kılın, zekÂtı verin, AllÂh’a gonul hoşluğuyla borc (karz-ı hasen) verin. Kendiniz icin onden (dunyada iken) ne iyilik hazırlarsanız Allah katında onu bulursunuz; hem de daha hayırlı ve mukÂfatca daha buyuk olmak uzere!..” (el-Muzzemmil, 20)

Rabbimiz, cumlemizi ince, rakik ve hassas gonullu, infÂk ehli kullarından eylesin. Gonullerimizi, butun mahlûkātı icine alan bir rahmet dergÂhı kılsın. Âmîn!..

Kaynak: Şebnem Dergisi, Yıl: 2019 Ay: Mayıs Sayı: 171
__________________