Voleybol Nedir? Voleybolun Kuralları Tarihcesi Voleybol'un atası diyebileceğimiz "Mintonette" adlı oyun ilk olarak 1885 yılında, Amerika Birleşik Devletleri'nde oynandı. Massachusetts'in Holyoke kentinde, okulu yeni bitirmiş genc bir beden eğitimi oğretmeni, William G. Morgan, YMCA*'de işadamlarına beden eğitimi yaptırmakla gorevlendirilmişti. 1895'de, eğitmen William G. Morgan, YMCA' da (Young Men's Christon Association), işadamları sınıfları icin basketbol, beysbol, tenis ve hentbol oğelerini harmanlayarak basketboldan daha az fiziksel guc gerektiren bir oyun geliştirmeye karar verdi. Amacı toplumsal calışmalarla Hıristiyanlığı yaymak olan bu kuruluş, o yıllarda butun dunyaya kol sarmış bulunan cok geniş bir misyoner derneğiydi. Willam G. Morgan bu derneğin Holyoke kentindeki şubesinde işadamlarına onceleri kuru kuruya beden eğitimi yaptırırken, bir sure sonra, calışmaları sıkıcılıktan kurtarmak, sağlık icin katlanılan bir eziyet durumundan uzaklaştırmak gerektiğini gordu. Eğlendirici, oyun niteliği olan bir calışma yolu aramaya başladı. Voleybol oyunu mintonette adıyla yarattı. Morgan tenisten fileyi aldı ve bunu zeminden ortalama bir erkeğin boyunun biraz ustunde kalacak şekilde 2.10 m yuksekliğe yerleştirdi. Mintonette oyunu, en kısa soyleyişle, "topu yere duşurmeden karşı alana atmak" diye tanımlanabilirdi. Yani topa havadayken vurmak. Oyunu izleyenlerden Profesor Albert T. Halstead "Mintonette" yerine "volley Ball" adını onerdi. "Volley " tenis ile futbolda kullanılan bir terimdi. "Topa yere değmeden vurmak" anlamına Mintonette oyununun temel ozelliğine cok uygun duştuğu icin bu ad hemen benimsendi. (1952 yılında, yani elli altı yıl sonra, ABD Voleybol Birliği bu iki sozcuğu birleştirerek "Volleyball" diye yazılmasına karar vermiştir.) Voleybolda sporu nasıl oynanır? Voleybol altı kişiden kurulu iki takım arasında oynanır. Amac, sahayı ikiye bolen filenin uzerinden topu karşı tarafın sahasına duşurerek puan kazanmaktır. Oyuncular sahada sabit yerlerde dururlar uc kişi fileye yakın uc kişi de savunma pozisyonunda geride durur. Bir takım topa arka arkaya en fazla uc kere vurabilir. Topa vucudun herhangi bir yeri ile vurmak serbesttir. Oyuncular saat yonunde olmak uzere surekli değişerek oynarlar. Topu karşı tarafın sahasına duşuren takım puan kazanır. Mac 5 setten oluşur. 25 puana, en az iki farkla olmak uzere ilk ulaşan seti kazanır. Beşinci set 15 puan uzerinden oynanır. En az iki farklı sonuc burada da gereklidir. "Libero" defansif bir oyuncudur. Defansta istediği yerde oynayabilir. On tarafa gecemez, blok yapamaz, servis atamaz. Forması takım arkadaşlarından farklı renktedir. Takım kocları saha kenarından takımlarına direktifler vermekte serbesttir. Her sette altı değişiklik yapma hakkı vardır. Sadece on alanda oynayan oyuncular bloğa cıkabilir. Blok, top fileyi gecmeden yapılmalıdır. Blok sayı olarak sayılamaz. Voleybol sahası 18 m x 9 mboyutlarındadır. Tam ortasından bir ağ ile ikiye bolunmuştur. Fileden 3 metre geriye olan kısım atak alanıdır. Voleybolda topla yapılan teknik hareketler Voleybolda, sporcuların mac sırasında yaptıkları teknik hareketleri başarıyla uygulayabilmeleri icin saha icersinde duruş pozisyonlarının doğruluğu cok onemlidir. Uc ceşit pozisyon vardır. a) Yuksek pozisyon b) Orta pozisyon c) Alcak pozisyon Voleybolda musabaka sırasında sporcuların kullandıkları temel hareketler ise şunlardır: a) Pas b) Manşet c) Servis d) Smac e) Blok Voleybolda pas Voleybol sporunda onemli bir teknik harekettir. Voleybolun en etkileyici ve en arzulanan hareketi olan smac bile pasın başarısı ile değer kazanır. Pas, voleybol sporunda tamamen uzmanlık isteyen ve uzerinde cok calışıması gereken bir harekettir. Bunun sebebi topun havaya atılması değil, isteğe gore belirli bir yere ve istenilen yuksekliğe atılmasıdır. Pas Ceşitleri: 1) Pasın yonune gore: a) One pas b) Gcriye pas 2) Pasıtı seviyesinc gore: a) Yuksek pas b) Yatık pas 3) Sıcrayarak pas: a) One sıcrayarak pas b) Geriyc sıcrayarak pas 1) Pasın Yonune gore: a) One Pas: Pasorun sahanın her yerinden smacorlere yuzu donuk şekilde attı~ı pastır. b) Geriye Pas: Pasorun arkasından hucum yapacak olan smacore attı`ı pastır. 2) Pasın Seviyesine Gore: a) Yuksek Pas: Blok uzerinden vurabilen uzun boylu veya cok sıcrayabilen smacorlere atılacak pastır. Atılış şekillerine gore dorde ayrılır. 1) Kule pas 2) Yuksek pas 3) Orta pas 4) Acık pas b) Yatık Pas: Oyunu suratlendirmek ve rakip blok disipliniııi bozmak amacıyla atılan pastır. Şoyle sınıflandırılır: 1) Jet Pas a) Normal jet b) Bombeli jet c) Kurşun jet d) Yarım jet 2) Kurşun pas a) Uzak kurşun b) Yakın kurşun 3) Kaydırarak pas 4) Kısa pas a) Yuksek kısa b) Erken kısa c) Olu kısa 3) Sıcrayarak Pas: Rakip takımda blok yapan oyuncuları şaşırtmak, onları tereddute duşurup hucum eden smacorlere rahat top kullanma imkÂnı vermek amacıyla kullanılır. One ve geriye sıcrayarak yapılır. Voleybolda pasorluk Voleybol takımında en onemli mevkii pasorluktur. Mac yapan iki takım arasındaki pasorlerin farkı bile musabakanın neticesini değiştirebilir. Pasorler takımların oyun kurucu elemanlarıdır. Yapılacak her hucumun hazırlığı pasorlerin kararı ve attıkları pasla gercekleştirilir. Bu derece onemli bir mevkide gorev yapabilecek pasorun bazı nitelikleri olmalıdır. Bunlar sırasıyla: 1) Mucadelecilik 2) Zihinsel cabukluk 3) Anında harekete gecebilme yeteneği 4) Surekli hareketlilik 5) Serinkanlılık 6) Dayanıklılık Pasorluk yeteneği ve ozellikleri boyle cok olunca bu yeteneklere sahip oyuncuların eğitimi de oldukca zordur. Voleybolda manşet Voleybol sporunda manşet, onemli teknik hareketlerden biridir. Voleybol musabakasında karşıdan gelen topların pasore iletilmesi sırasında kullanılan bu hareket, başarılı yapılırsa servis karşılama ve savunma sırasında pasoru rahatlatır, takımın başarılı hucum yapma olanağını sağlar. Takımların oyun tempolarını manşetle ayarladıkları gorulmektedir. İki ceşit manşet vardır: 1) Yuksek Manşet: Macın oyun temposunun yavaşlatılması, oyunun rolantiye alınması istendiğinde kullanılır. 2) Yatık ve Kurşun Manşet: Temponun hızlandırılması icin kullanılan bir tekniktir. Karşıdan gelen servisin pasore cabuk iletilmesi amacıyla kullanılır. Manşetin Teknik Gelişimi: a) Hazırlık pozisyonu b) Ayaklar uzerinde kayarak hareket etme c) Vuruş oncesi pozisyon d) Vuruş e) Vuruş sonrası takip pozisyonu Yer mudafası (Savunma): Voleybol musabakası sırasında, seyircilerin seyretmekten zevk aldıkları bir başka hareket de vurulan cok bir smacın mudafa tarafından cıkamasıdır. Topun karşılıklı gidip gelir seyirciye doyumsuz bir heyecan ve ancak sporcuları da yorar. Mudafa sistemleri; arka orta icerde ve arka dışarda olmak uzere iki şekilde uygulanır. Dublajlar: Voleybolda gosterişsiz ve oyların calışmasını yaparken cok dıkları bir harekettir. İki şekilde uygulanır: a) Hucum Dublajı: Takım halinde yapılan bir hucum sırasında, rakip bloktan donme ihtimaline karşı, topun tekrar kazanılıp hucum yapabilmek amacıyla kullanılan, alcak pozisyondaki manşet vuruşudur. b) Mudafa Dublajı: Rakibin yaptığı bir hucumda blok yapan oyuncuların arkasında alcak pozisyonda yapılan manşet vuruşudur. Servis ya da sayı kaybının onlenmesinde etkendir. Takımın yaptığı hucum suratine gore ikiye ayrılır: 1) Erken Dublaj: Yatık pasla suratli hucumlar yapıldığında kullanılır. 2) Gec Dublaj: Normal ve yuksek pasla yapılan hucumlar sırasında kullanılır. Fileye gelen topların alınması: Voleybolda yanlış alınan bir manşet vuruşunun fileye gitmesi durumunda, takımın aleyhine olabilecek hatanın duzeltilmesi amacıyla yapılır. Mutlaka calışılması gereken bir hareket olup, topun fileye gelmesi sırasında sporcunun yapacağı ilk şey, topun filenin hangi tarafına geldiğini tespit etmesidir. Top filenin uc bolumune gelebilir ve şoyle cıkartılır: 1) Top filenin bantına yakın gelirse hemen aşağıya kayar. Sporcuların bu topu erken dublaj hareketi gibi cabuk girerek cıkartmaları gerekir. 2) Top filenin ortasına carparsa acığa duşer, alcak manşet pozisyonunda bir metre kadar filenin onune yaklaşan sporcu, bu topu cıkartabilir. 3) Top filenin alt kısmına duşerse bir an filede kalıp dışarı duşer, gec dublaj hareketi yapan bir sporcu bu topu cıkartabilir. Voleybolda yer hareketleri: Voleybol musabakası sırasında savunma yapan takım oyuncularının, topun cıkartılmasında caresiz kaldıkları durumlarda kullandıkları hareketlerdir. Biraz da artistik olan bu hareketler, iyi bir voleybol takımında cok az kullanılır. Cunku yere duşmeden ve atlamadan topa mudahale etmek, takımların ayak cabukluğu icin onemli bir değerlendimıedir. Yer hareketleri uc ceşittir: 1) Yana ters takla (sağa, Bola) 2) Plonjon 3) Burgu Butun bu hareketlerde amac topun yere değmeden cıkartılmasıdır. Voleybolda servis Bazı başka sporlarda olduğu gibi voleybolda da servis oyunu başlatan vuruştur. Servis atışı sırasında etkili olabilmek icin uzun servis antrenmanları yapmak gerekir. Takımların sayı alabilmeleri icin onemli bir etken olan servis aynı zamanda sayı almanın da en kestirme yoludur. Atılış şekillerine gore servisler ikiye ayrılır: a) Alttan atılan servisler, 1) Onden atılan servisler 2) Yandan atılan servisler b) Ustten atılan servisler, 1) Tenis servis 2) Amerikan servis 3) Balans servis 4) Kelebek servis 5) Japon servis 6) Smac servis Taktik Servis Atma: Voleybol musabakasında taktik servisin onemi cok buyuktur. Oyuncular servisten direkt sayı alabilmek icin, servisi kotu manşet olan rakip oyuncuya veya rakibin boş alanlarına alma calışmaları yaparlar. Bu tur servisler rakip takımın servis karşılama disiplinini bozar. Servis karşılama dizilişinde olan bir takımın onune atılan bir kısa servis (Kesik Servis) veya gerisine atılan uzun servis (Derin Servis) takımin manşetlerini bozar. Servis Karşılama: Etkili hucum yapmak isteyen takımların en onemli ozelliklerinden biri hatasız servis karşılama olmalıdır. Karşıdan gelen etkili servislerin, pasor yerine doğru cıkartılması, antrenmanlarda uzun suren servis karşılama calışmaları ile mumkun olur. Takımlar musabaka sırasında birbirlerinin servis karşılamalarını bozmak icin etkili servis alma yarısına girerler. Smac: Voleybolda etkili bir hucum silahıdır. Gunumuz voleybolunda ceşitli hucum şekillerinin yaratılmış olmasının başlıca sebebi, etkili bir smac vurmaktır. Cağdaş voleybolda sporcular artık sahanın her yerinden smac vurabiliyorlar. On hat oyuncularının file onunde vurdukları smacların yanında, arkada oynayan oyuncuların da bulundukları yerden sıcrayarak smac vurmaları bu hareketin onemini kanıtlamaktadır. Voleybolda hucum şekilleri Voleybolda bir hucum anında smacorlerin rakip blok karşısında rahat top kullanabilmeleri icin ceşitli hucumlar uretilmiştir. Bunlar harekette gorev alan oyuncu sırasına gore ikiye ayrılırlar: A) İkili girişler B) Uclu girişler A) İkili girişler: 1) Paralel romen 2) Capraz romen 3) Vagon 4) Asansor 5) Boş top 6) Kurşeın kısa 7) Kaydırak kısa Kurşun, arkaya kısa 9) Ters paralel romen 10) Ters capraz romen 11) Yarma 12) Arkaya tck adım B) Uclu girişler: Yukarıda belirtilen ikili girişlere katılan oyuncularııı arasına bir başka oyuncunun da ilave olmasıyla yapılan hucumlardır. Butun bu hucumların amacı rakip takımda blok takip etmekle gorevli oyuncuları şaşırtarak guzel, goze hoş gelcn smaclar vurmaktır. Blok: Blok, voleybola ilk zamanlar smaca karşı bir savunına caresi olarak girmiştir. Ancak gunumuzde takımlar blok hareketini sayı almak amacıyla kullanıyorlar. Antrenorler musabaka sırasında bloktan sayı alabilmek icin oyuncu değiştirmesi yapıyorlar, uzun zaman harcayarak blok yapmakta gorevlendirecekleri oyuncular yeliştiriyorlar. Butun bunların nedeni voleybol musabakası sırasında servis atan takımın, servis karşılayacak olan rakibin manşette hata yapmasını beklemeden blok yaparak sayı alma şanslarının olmasıdır. Yapılış şekillerine gore iki ceşit blok vardır: a) Pasif blok b) Aktif blok a) Pasif Blok: Genelde yuksek smac vuran smacorlere karşı, blokcuların ellerini uzanabildikleri kadar yukarıya kaldırmaları şeklinde yapılır. b) Aktif Blok: Hızlı hucumlar ve fileden acık pasta yapılan hucumlar karşısında kullanılır, blok yapan oyuncunun ellerini filenin uzerindcn iceri sokmasıyla yapılır. Bloka katılan oyuncu sayısına gore uc ceşit blok vardır. 1) Tekli blok 2) İkili blok 3) Uclu blok (grup blok) Voleybolda sistemler Voleybolda sistem belirlemede iki esas, antrenorler tarafından goz onune alınır. Bunlar: 1) Elde bulunan oyıınculara gore uygulanacak sistem 2) Onceden duşunıulen, uygulanması planlanan sisteme gore oyuncu tespiti Bu sistemlerde oyuncular gorev yerlerine gore şoyle sınıflandırılırlar: a) Pasor b) Smacor c) Sımacor pasor Smacor ve smacor pasorlerin her ikisinin de hucum elemanı olduğunu kabul ettiğimizde, sistemlerin oluşmasında smacor ve pasor olarak iki gorev adamı belirlenir. Bu oyuncuların sahada bulunan takımdaki sayılarına gore sistemler şoyle adlandırılırlar. a) 3-3 (3 pasor, 3 smacorj b) 4-2 (2 pasor, 4 smacor) c) 5-1 (1 pasor, 5 smacor) d) 6-0 (4-2 gibi 2 pasor 4 smacor ozelliklerine whip) Diziliş aldatmacaları: Cağdaş voleybolda gittikce cok kullanılan bir uygulamadır. Uygulanmasının iki temel esası vardır. 1) Bir on oyuncuyu arka oy gibi gosterip, rakip blok yapm smac vurmasını sağlamak. 2) Bir arka oyuncuyu on oyuncu gibi gosterip, ona blok yapılmasını sağlamak ve smac vuracak on oyuncuya bloksuz vurma şansı kazandırmak. Voleybolda kullanılan malzemeler File 1 m genişliğinde, 9.50 m uzunluğunda ve orta cizginin uzerinde zemine dik olarak yer alır. File kenarları 10 cm'lik karelerden oluşan siyah iplerden yapılmıştır. Filenin ust kısmında 5 cm genişliğinde yatay, beyaz bir bant vardır. Bu bant cadır bezinden yapılmıştır ve file boyunca iki kat dikilir. Bantın icinden elastiki bir kablo gecer. Bu kablo filenin direklerine bağlanmasını ve ust kısmının gergin olmasını sağlar. Filenin alt kısmında kareler arasından gecerek onu direklere bağlayan ve filenin gergin olmasını sağlayan bir ip vardır. 5 cm genişliğinde ve 1 m uzunluğunda iki adet beyaz bant her iki yan cizginin uzerinde yer alacak şekilde fileye dik olarak bağlıdır. Bu bantlar filenin bir parcası olarak kabul edilirler. Anten 1.80 m boyunda, 10 mm capında esnek cubuktur. Fiber glas veya benzeri bir maddeden yapılmıştır. İki adet anten yan bantların dış tarafına bağlanır ve karşılıklı olarak filenin ters yonlerine yerleştirilir. Antenlerin 80 pp'lik kısımları filenin uzerinde devam eder. Bu kısımlar 10 cm'lik birbiri ile zıt iki ayrı, (tercihen kırmızı ve beyaz) renkte işaretlenir. Antenler filenin bir parcası sayılır ve geciş boşluğunun yan sınırlarını belirler. Filenin yuksekliği erkekler icin 2.43 m, bayanlar icin 2.24 m'dir ve oyun alanının ortasından bir olcu cubuğu ile olculur. Filenin iki (yan cizgilerin uzeri) oyun alanının yuzeyinden aynı yuksekliktedir. Buradaki yukseklik kuralda belirtilen yuksekliği 2 cm'den fazla gecemez. Filenin bağlandığı direkler, duzgun, yuvarlak ve 2.55 m yuksekliğindedir. Direkler iki yan cizgiden 0.50 m ile 1.00 m mesafede yerleştirilmiştir. Direklerin yere tel ile tutturulması ise yasaktır. Top, icinde lastik veya benzeri maddeden bir kese bulunan, kuresel ve dış kısmı esnek bir deriden yapılmıştır. Renk: Tek ve acık Cevresi: 65-67 cm. Ağırlığı: 260-280 gr İc basıncı: hPa (0.40-0.45 kg/cm) veya 392-444 m bar'dır. Bir musabakada kullanılan tum toplar cevre genişliği, ağırlık, basınc ve cins olarak aynı ozellikte olmalıdır. Uluslararası resmi musabakalar FIVB tarafından onaylanan toplarla oynanır. Uluslararası resmi musabakalarda uc top kullanılır. Bu durumda altı top toplayıcı bulunur. Bunlardan dort tanesi serbest bolgenin dort koşesinde, birer tanesi ise baş ve yardımcı hakemlerin arkasında yer alır.