ngiltere’de Kralice Victoria doneminde basına yansıyan ilginc hayvan hikayeleri olurmuş. Kendisini suda boğan kopek, ordek, yavruları olunce kendini ağaca asan kedi vb.

Bu hayvanlar gercekten de intihar mı ediyordu? Hayvanların da insanlar gibi ruhsal sorunlar yaşayabileceği biliniyor. Strese ya da depresyona girebilirler, ki bunlar insanda intihara surukleyen etkenler arasında yer alır. Ayrıca eskiden sadece insana ozgu sanılan bazı davranışları diğer hayvanların da sergilediğini biliyoruz. Peki intihar bunlardan biri midir?

Hayvan hakları savunucusu Animal World adlı derginin 1875 tarihli bir sayısında “Kendisini yakalamaya calışan avcısının pencesine duşmek yerine bir ucurumdan atlayıp intihar etmeyi secen bir geyikten” soz ediliyordu.

20 yuzyılda intihar konusundaki tıbbi bilgiler ilerledikce tek tek hayvan intiharı hikayelerinde de azalma goruldu. Bunun yerine toplu halde ucuruma yonelen yaban sıcanları ya da cok sayıda balinanın kıyıya vurması gibi toplu hayvan intiharları uzerinde daha fazla durulmaya başlandı.

Hayvan intiharları konusunda son 40 yılda yapılan 1000 kadar araştırmayı inceleyen İtalyan psikiyatrist Antonio Preti, bu tur hikayelere aldanmamak gerektiğine, bunun insanların hayvanlara bir yakıştırması olduğuna inanıyor.

Orneğin araştırmacılar yabani sıcanların toplu olumunu cok sayıda hayvanın aynı anda goc etmesine bağlıyor.

Preti, sahibi oldukten sonra hayvanların olmesini de sosyal bir bağın kesintiye uğramasına bağlıyor. Yani olmek icin hayvan bilincli bir karar vermiyor. Sahibine o kadar alışmış oluyor ki başka birinden yemek kabul etmiyor.

Bu ornek onemli bir gerceği gosteriyor: Stres bir hayvanın hayatını tehdit edecek kadar onun davranışlarını değiştirebilir.

Bu yıl Mayıs ayında Tenerif’teki bir su hayvanları parkında doğal ortamda doğmuş bir katil balinanın su tankının kenarına kendisini atıp 10 dakika kadar orada durmasını gosteren video sosyal medyada cokca paylaşılmış, balinanın intihar girişiminde bulunduğuna dair onlarca yazı yazılmıştı.

Katil balinaların doğal olmayan ortamda farklı davrandığı, sırtını surekli havuza surme ya da dişlerini gıcırdatma gibi davranışlar sergilediği biliniyor. Hayvanların kendilerine zarar veren bu turden davranışlara neden yoneldiğini anlamak icin duyguları ne kadar hissettiklerini anlamak gerekiyor.

İnsanla etkileşime girmek onemli bir etken olabiliyor. Bazı hayvanlar travma yaşadığında stres ya da depresyon gibi sorunlar yaşayabiliyor.

Orneğin Cin’de bir hayvanat bahcesindeki ayı, yavrusunu boğduktan sonra kendisini oldurmuş, bu durum, tutsaklığa daha fazla dayanamayan ayının bilincli bir davranışı şeklinde yansıtılmıştı. Oysa, doğal ortamından uzakta tutulan bir hayvan, yaşadığı strese, yavrunun bir sağlık sorunu nedeniyle karnına sonda takılması sonucu ekstra stresin eklenmesiyle doğal olmayan bir davranışa yonelmişti.

Toplu halde intihar iddialarına maruz kalan bir başka hayvan da balinadır. Oysa hasta liderin sığ suların guvencesine kendisini bırakma cabasının diğer grup uyeleri tarafından tekrarlanması ve sosyal bir grup oluşturan cok sayıda balinanın sığ sularda mahsur kalmasından başka bir şey değildir bu.

Bu tur davranışlara neden olan başka bir etken de konakladığı hayvanın beynini etkileyen parazitlerdir. Orneğin Toksoplazma gondii adı verilen parazit farenin beynine yerleştiğinde farede kedi korkusu kalmaz ve kediye yem olur, boylece parazit kedinin vucuduna yerleşerek coğalma amacına erişiyor.

Aynı şekilde başka bir parazit mantar da karıncaların beynine yerleşerek onu kendi gelişimi icin en uygun mekanlara surukleyip olumune neden oluyor.

Bazı anne orumcekler yavrularının kendisini yemesine izin veriyor. Bu sırada olseler de buna intihar denemez, cunku yavrularının hayatta kalması icin kendi bedenini onlara besin ediyor.

İntihar ise “kasten hayatına son verme eylemi” olarak tanımlanıyor. Burada orumceğin temel amacı olmek değil, yavrularına yem olmak. Ote yandan ayı, stres nedeniyle doğal olmayan bir davranışa yonelip niyeti o olmasa da kendisinin ve yavrusunun olumune neden oluyor.

Bazı uzmanlar bu sorunun kesin olarak cevaplanmasının zor olduğunu soyluyor. Hayvanların aklından gecenleri okuyamıyoruz. Bu nedenle onların olumune yol acan davranışlarda ne kadar kasıt olduğunu kestirmenin mumkun olmadığını soyluyor.

Bircok hayvan plan yapabilir. Orneğin bazı kuşlar sonra yemek uzere yiyecek, bazı bonobo ve orangutanlar da sonra kullanmak uzere alet saklar.

Ama bir intiharı planlamak o varlığın dunyadaki yerini algılaması ve sonra da ortadan kalkacağını anlamasını, yani hayal gucunu kullanmasını gerektirir.

Hayvanlar yas tutar, olusunu bilir ve cesetten korkar. Ama olumden korkma durumu soz konusu değildir. Uzmanlar bunu “olume yol acma ihtimali olan tehlikeli durumlara karşı duyulan korku” olarak adlandırıyor.

Bu da doğal bir duygu olarak goruluyor. Yoksa orneğin zebralar aslanların yanında otlar, balıklar timsahların yanında yuzerdi. Korku, hayatta kalmaları icin duymaları gereken bir duygudur.

Uzmanlar insanın kendi olumunun farkında olan tek canlı olduğunu belirtiyor. İntihar ise kendi olumunu istemektir. Ama oleceğiniz bilgisine sahip olmadan boyle bir şeyi yapmak mumkun değildir. Bu nedenle intihar sadece insana ozgu bir davranıştır.

Kaynak