Kategorizasyon surec ve olguları cercevesinde ortaya atılan bilişsel karmaşıklık (cognitive complexity), bireylerin dunyaya ilişkin algı ve değerlendirmelerini etkileyen bir değişken olarak kullanılmaktadır. Bilişsel karmaşıklık, bireyin algı ve kategorizasyonlarındaki duyarlılığı ifade etmektedir.

Literaturde bilişsel karmaşıklık kavramı icinde uc yan ayırdedilmektedir (Pinson, 1988): Birincisi algı ve değerlendirmelerde kullanılan/dikkate alman boyut sayısı anlamında farklılaştırma (differenciation), ikincisi kullanılan bir kategorinin darlığı veya genişliği anlamında ayırdetme (discrimination) ve ucuncusu ise farklı oğeleri bir butun haline getirme anlamında butunleştirme (integration) olarak ifade edilebilir.

Farklılaştırma, gercekliği algılamada kullanılan boyutların ya da kategorilerin sayısıyla ilgilidir ve kategori sayısının artması, ayrıntıları daha iyi farketmeyi, benzerlik duzeyi duşuk uyaranları farklı kategorilere koymayı sağlamaktadır. Araştırmalarda, bilişsel karmaşıklık değişkeni genellikle bu anlamda kullanılmaktadır.

Ayırdetme, bireyin uyaranlar arasında ayrımlar yapması icin kullandığı alt bolumlerin ya da sınıfların sayısıdır, bu boyut Pettigrew anlamında, bir kategorinin prototipinden sapmaları kabul edebilme duzeyinin, dolayısıyla tolerans duzeyinin de bir ifadesidir. Ucuncu yan, farklı bilişsel oğeleri ilişkilendirebilme duzeyini ya da kapasitesini ifade etmektedir.
__________________