Sosyal bilimler literaturune E. Troelsch tarafından sokulan ve M. Weber tarafından geliştirilen karizma kavramı, başlangıcta Katolik teolojisinde, Tanrı'nın bahşettiği sprituel bir gucu ifade etmektedir. Politikayı insanlar arası egemenlik mucadelesi olarak goren Weber karizmayı, salt şiddet icermeyen bir egemenlik (domination) turu olarak kavramsallaştırmıştır. Ona gore karizmatik egemenlik, liderin kişisel değerine, onun tarihsel, istisnaî veya ornek karakterine dayanır.

Karizmatik liderlik, rutin bir yonetim durumundan veya bir duzenden ziyade, duzen değişikliğine, hatta devrimlere gonderir; toplum veya orgutlerin normal işleyiş koşullarının dışında koklu bir değişiklik veya donuşumleri sırasında soz konusu olur. Bu tur anlarda, kitleler, iradelerini bir misyonla yuklendiğine inandıkları şef veya lidere devretmeye meylederler; liderleriyle ozdeşleşmeye ve yeni davranış tarzları benimsemeye giderler.

Liderin manyetik alanına girdiklerinde, yaşam koşullarını aşarak farklı bir varoluşa doğru suruklenirler. Karizma, 'bir tur yuksek enerji gibidir, kriz anlarında ortaya cıkan, miskinliklere, durağanlıklara son veren, alışkanlıkları kıran bir guctur' (Moscovici). Karizma, belirsizlik, yonsuzluk icinde kaybolduklarını hisseden insanlara, yon bulmalarını sağlayacak bir dış sabit nokta sağlar; onları ortak bir referans cercevesi, bir hedef, bir ust amac etrafında butunleştirir.

Karizmatik liderlerin kitle uzerindeki etkileri, yasal bir guce, bir statu veya mevkiye, ekonomik kaynaklan elinde tutmaya değil, onlara atfedilen kişisel melekelere ve ozelliklere dayanmaktadır; etkileri, zorlamadan ziyade iknaya, icten fethetmeye, uyandırdıkları guven duzeyine, gonullu rızaya, insanlarla kurdukları duygusal iletişim tarzına bağlıdır.

Bu bakımdan, karizmatik lider, kısmen politika ve yonetim dışıdır; bir mevzuatla, bir hukukla, bir kurum mantığıyla sınırlandırılmaya uygun değildir. Fonksiyonları tanımlanmış, rolleri belirlenmiş gorevlilerden ziyade, ozveriyle hareket eden taraftarlara, tilmizlere hitap eder.

Endustriyel orgutlerde bazı yoneticiler, karizmatik guc sahibi sayılmaktadır. Bu tur yoneticilerin etrafındakiler uzerinde bir cekim etkisine sahip oldukları, bir ozdeşleşme modeli oluşturdukları ve daha genc yoneticiler tarafından taklit edildikleri kaydedilmektedir. Gunumuz orgut literaturunde 'donuşturucu liderlik' olarak adlandırılan liderlik (Bass, 1990) tipi, bir bakıma karizmatik liderliği ifade etmektedir.
__________________