Bugun, bilgisayarlarımızın icinde ufak bir ayrıntı olarak kalan, kol saatlerimizin hatta cep telefonlarımızın olmazsa olmaz ozelliklerinden biri haline gelen hesap makineleri, bundan birkac yuzyıl once icat olunduğunda buyuk ses getiren bir buluş olarak karşılanmıştı. Zira insanlar en basit toplama ve cıkarma işlemleri icin bile dakikalarca uğraşmak durumunda kalıyor, hele işleri gereği surekli hesap yapmak zorunda olan ticaret erbapları kafalarını kÂğıt kalemden kaldıramıyordu. Onlarca rakamdan oluşan sayıları bile birkac saniyede carpan, bolen, toplayan ve cıkaran ceşitli makinelere sahip olan modern insan icin sıradan bir alet olan hesap makineleri, o yıllarda neredeyse bir nimetti.


İlk hesap makineleri
Dort işlemden birinin ilk olarak ne zaman ve nerede yapıldığı bilgisine ulaşmak bugun elbette imkÂnsız. Ama bu işlemleri yapmak icin kullanılan ilk aygıtın aşağı yukarı hangi tarihlerde icat edildiği o kadar da ulaşılmaz bir bilgi değil. Sayıları işleyen ilk aygıt olarak kabul edilen ‘Abakus’, MO 1000’li yıllarda Doğu uygarlıklarında kullanılmış. Aritmetik işlemler yapmak icin kullanılan bu aygıt, uzerinde boncukların dizili olduğu teller bulunan tahta bir cerceveden ibaret. İnsanlık tarihinde hesaplama yapmak icin en uzun sure kullanılan aletlerden biri olan Abakus’un, MS 1500’lu yıllara kadar kullanıldığı biliniyor. Hatta bu ilkel hesap makinesi, bugun bile bazı kulturler icin vazgecilmez oneme sahip.
Abakus’un yaklaşık 2500 yıl boyunca kullanılmasının ardından, 1600’lu yıllara gelindiğinde, John Napier adlı İskoc matematikci, uzerinde sayıların yazılı olduğu zarları icat etmiş. ‘Napier Kemikleri’ adı verilen bu zarlar belli bir sırada dizildiğinde yan sutundaki sayılar bir carpma işleminin sonucunu vermekteydi. Ancak Napier Kemikleri de Abakus gibi bircok insanın ihtiyacını karşılamak konusunda yeterli olmuyordu. Bu insanlardan birisi de Blaise Pascal’dı.


Mekanik hesap makineleri
Matemetikci, bilim adamı ve ilahiyatcı olarak bilinen Blaise Pascal 1623 yılında Fransa'nın Calaremont şehrinde doğmuştu. Genc Blaise’in babası vergi dairesinde calışmakta ve hesaplar arasında boğulmaktaydı. Blaise 16 yaşına geldiğinde ise, babası bu sıkıcı gorevi oğluna devretmişti. Blaise, rakamlarla cebelleşmekten arta kalan vaktini bu zevksiz işi ortadan kaldıracak bir hesap makinesini tasarlamakla geciriyordu. Bu uğraş yaklaşık 10 yılını aldıktan sonra, ortaya ‘Pascaline’ ismiyle bilinen, dişlilerden yapılmış, hesaplama mekanizmasına sahip cilalı pirincten bir kutu cıktı. Barometre ve hidrolik presin de kaşifi olarak bilinen Blaise Pascal’ın icat ettiği bu mekanik aygıt, kadranlarla girilen, en fazla sekiz basamaklı sayıları toplayıp cıkarabiliyordu. Aradan birkac yıl gectikten sonra, Wilhelm von Leibniz, Pascal’ın toplama ve cıkarma yapabilen makinesini geliştirerek bolme ve carpma işlemlerini yapabilen ve karekok alabilen bir makine yaptı. Boylece ticarî bir başarıya sahip olan ilk hesap makinesi kullanılmaya başlandı. Bu makinenin daha gelişmiş bir tipi olan ve ‘Aritmometre’ adı verilen hesap makinesi ise 1862'den 1930'lara kadar uretildi.



[IMG]http://img296.**************/img296/6148/hesapmakinesic771bdna2.jpg[/IMG]



[IMG]http://img509.**************/img509/3074/facit2c5e291fb1.jpg[/IMG]





Hesap makinesinden bilgisayara
İngilizcede bilgisayar anlamına gelen ‘computer’ kelimesi, hesaplamak anlamına gelen compute kelimesinden turetilmiştir. Zira hesap makineleri uzerinde yapılan calışmalar, bilgisayarın keşfinde de onemli bir rol ustlenmiştir. Bu yuzden bazı kaynaklar, bilgisayar tarihini insanların sayı sayma ve sayılarla işlem yapma ihtiyacına kadar dayandırmaktadır.
1800’lu yıllarda, Ingiliz matematikci ve makine muhendisi Charles Babbage de, Pascal'ın iki işlem yapabilen hesap makinesini geliştirmeye calışmaktaydı. Babbage'e gore Pascal'ın makinesinin eksik yanı, her işlemin insan tarafından yapılmasını gerektirmesi idi. “Aynı makine, ardarda yapılacak işlemleri kendisine verilecek bir işlemler zinciri ile nasıl yapabilir?” sorusu Babbage'in aklını kurcalamaktaydı. Babbage bu duşunceden hareketle, matematiksel işlemleri peş peşe gercekleştirebilecek bir mekanizmanın tasarımına girişti ve duşuncesini 1822 yılında kucuk bir model uzerinde denedi. Farklara dayanarak calışan bu makineye Difference Engine (Fark Makinesi) adını verdi. Bu model makinenin amaclanan bicimi, gunun tekniği yetersiz kaldığı icin uygulanamadı.
Babbage, bu başarısızlığına rağmen, 1835 yılında ‘Analitik Motor’ adını verdiği ikinci bir makine tasarladı. Analitik Motor, temelde bir hesap makinesinden ziyade, aritmetik işlemleri peş peşe yapabilme ve karar verebilme yeteneıine sahip bir makine olarak tasarlanmıştı. Aynı yıllarda, J.M. Jacquard tarafından dokuma tezgahlarının birbirine zincir duzeninde bağlanmış delikli kartlarla programlanması tekniği bulunmuştu. Bu buluş Babbage'i etkiledi ve aynı tekniği analitik motora uygulamaya başladı. İki takım kart zinciri kullandı. Birinci kart zincirine, uzerinde işlem yapılacak verileri, ikinci kart zincirine de, veriler uzerinde yapılacak işlemleri sırasıyla delerek işledi. Analitik motorun kendisi ise iki parcadan oluşmaktaydı. Birinci parca bellek elemanı olarak calışmakta ve 50 tane sayıcı tekerlekten oluşmakta idi. Bellek 50 sayıyı saklayabilmekte ve bu sayılar l000'e kadar değer alabilmekteydiler. Diğer birim ise hesaplama birimi idi.
Babbage'ın analitik motorunun calışması şoyle anlatılabilir. Bir işlem adımında, kart zincirleri birer adım ilerler, delikli kartların karşılarında bulunan kollar kartlardaki deliklere gore konumlanırlar. Bu konumlamaya gore hesap birimi yapacağı işlemi ve uzerinde işlem yapacağı veriyi ogrenir. Analitik motor, işlemlerin ardışık yapılması, bir cevrim icinde calışma gibi gunumuz yazılımının temel kavramlarını ortaya cıkarması acısından da onem taşımatkadır.
Ayrıca Babbage'ın onerdiği bu makine, değişmez bir donanımın bir bellekte saklanacak bilgilerle yonlendirilebileceği kavramını getirmesi acısından gunumuz bilgisayarlarının temelini oluşturmaktadır. Babbage'ın onerip gercekleştiremediği bu makineler, yaklaşık bir yuzyıl sonra (1937) IBM'in desteği ile Harward Universitesinde, Howard Aiken tarafından gercekleştirilmiştir.



[IMG]http://img138.**************/img138/1963/18063490c8e2e1dj2.jpg[/IMG]


[IMG]http://img396.**************/img396/253/hesapmak1c984edsm9.jpg[/IMG]


[IMG]http://img507.**************/img507/9711/374pxcalculatorc7fde0fh6.jpg[/IMG]


[IMG]http://img148.**************/img148/5151/wpoweredcalcl159c909f1vc8.jpg[/IMG]


[IMG]http://img296.**************/img296/3900/qc1c821a4wx2.png[/IMG]

__________________