Reyhanlı tarihi coğrafi konumu nedeniyle Hatay bolgesiyle birlikte ele alınarak incelenmelidir, Hatay yoresi tarihi, İsadan Once Paleolitik Doneme (Yontma taş Donemine) kadar uzanır. Neolitik, Kalkolitik, Tunc Cağlarında Reyhanlı ve cevresinde yerleşime ilişkin izlere rastlanmıştır. Tarihi izlere; Tel-Cudeyde, Vadi el-Hamam, Tel-Dahab, Tel-Tainat, Tel-Acana, Catalhoyuk vs. eski yerleşim merkezleri olan hoyuklerde rastlandı.
Tel-Acanada Yamhad Kralı Hammurabinin saray kalıntıları kazılarla ortaya cıkarılmıştır. Hatay yoresi daha sonraları Hititlerin, Hurri Mitanni beyliğinin, Mısır egemenliğinin etkisine girdi, Daha sonraları el değiştiren bolge İ.O. 1200lerdeki karışıklıklar nedeniyle Hattena adıyla prensliklere sahne oldu. Merkez ise Catalhoyuk oldu. İ.O. 9. yuzyılda Asur Kralı Asur-Nasır-Apli, Afrin Cayını gecerek Catalhoyuke gelmiştir. Aynı yuzyılda bolge Aramileşmiştir, Bolgenin adı Unqi ya da Aramca da Amq (bugunku Amuk) haline gelmiştir. Bu yıllarda meydana gelen olaylara ilişkin yer ve kral adları, Tainat, Tuleyl ve Demirkopru ile Kırcaoğlu yorelerindeki hiyeroglif yazıtlarından okunmaktadır. İ.O.4.yuzyılda Makedonyalı Buyuk İskenderden sonra bolge On Asyanın uc onemli yolunu birleştiriyordu. İ.O. 64 yılında bolge Roma egemenliğine girdi. İ.S. 94 yılında Roma imparatoru Septimus Severus Antakyaya geldi. İ.S. 260 yılında Sasani Kralı Şapur, İ.S. 268 yılında ise Palmyralı Zenobia bolgeyi aldı. 333 yılında Roma askerleri Antakya'yı yağmaladılar. 395 yılında bolge, Doğu Roma (Bizans) sınırlarında kaldı. 540 yılında Sasani Kralı Anuşirevan, 589 yılında yine Sasani Kralı IV. Hurmuz, 610 da Kral Dara bolgeye girdiler.
638 yılında Araplar Antakya'ya girdiler. Abbasiler doneminde yorede vergi kaldırıldı. Bolge halkı rahat ve huzur icinde yaşadı. 9. yuzyılda Halepte Hamdaniler Devleti kurulunca, Hatay bolgesi bu Devlete bağlandı. (944969) Bizanslılar 969 yılında bolgeyi ele gecirdiler. Hanoğlu Harun adındaki Karahanlı prensi, Bin Oğuz atlısıyla geldiği bolgede, Artah (Reyhanlı) ve İmm (Yenişehir) kalelerini fethetti. (1067) Turkmen ve Arap kuvvetleri, Halep yoresindeki Bizans guclerini yendiler. 1068 yılında Bizans İmparatoru Romanos Diogenes, bu iki kaleyi geri aldı. 1071 yılındaki Malazgirt Meydan Savaşından sonra Turklerin akınları arttı. 1084 Aralık ayında Antakya, Suleymanşah tarafından fethedildi. Daha sonra 1085 yılında Harim, Artah gibi kaleleri fethetti. Sultan Melikşah 1086 yılında Antakyaya geldi. 30 Haziran 1098 yılında Haclılar Antakyayı ele gecirdiler. Ancak Kuduse gitmek uzere doğuya yonelmelerine rağmen Artah kalesini alamadılar. Geriye donerek deniz yoluyla Kuduse gittiler. Hatay yoresi daha sonraki yıllarda sık sık ele değiştirdi. 1268 yılında Memluk Sultanı Baybars Hataya hÂkim oldu. 1378 yılında Dulkadiroğlu Beyliği Hataya girdi, Amik Ovasını aldı.
24 Ağustos 1516da yapılan Mercidabık Savaşından sonra Hatay, Osmanlı yonetimine girdi. Osmanlı imparatorluğu; askeri, siyasi, ekonomik yonden zayıflayınca, asker toplamak, tarımsal urunu arttırmak ve ekonomiyi guclendirmek uzere, yoredeki Aşiretleri iskÂn ettirmeye karar verdi, 18 Nisan l690 tarihinde Konya toplantısında, bolgedeki Aşiretlerden savaşlara katılacaklarına dair soz alındı. Bu Aşiretlerin icinde Reyhanlı Aşireti vardı. Rakka, Halep ve Antakya cevresine bu 'Turkmen Aşiretleri iskÂn ettirilirken, Hama cevresine de Arap Aşiretleri zorla iskÂna tabi tutuldular (1720). Ancak bunlar daha sonraları yerlerini terk ederek gocebeliğe donduler. 1772'de Halil ve Osman Paşaların isyanı gorulur. Kiliste isyan bastırılır. 1630lu yıllarda Hatay bolgesi, Mısır Hidivi Kavalalı Mehmet Ali Paşanın oğlu İbrahim Paşa tarafından ele gecirilir. 18. ve 19. yuzyıllarda bolgede eşkıyalık hareketleri gorulur. Aşiretlerin bolgeyi talan etmeleri konuşulmaya devam edilir. Amik Ovası Merkez olmak uzere, doğu ve guneye doğru (Kilis, Elbeyli, Asi Nehri, Halepin kuzeyi) olan bolgede Reyhanlı Aşireti; Mursallı (2) kol, Bahadırlı(2) kol, Sarıcalı (2) kol, Kodallı, Corslu, Torunlu, Loklu, Karaahmetli, Yirdinli, Tevekkelli olmak uzere 13 kola ayrılmıştı. 1802 yılındaki nufusu 50.000den fazlaydı. 1865 yılında Islah Birliği (Fırka-i İslÂhiye), Derviş İbrahim Paşa ile Cevdet Paşa komutalarında İskenderuna geldi. Reyhanîye adıyla bir yerleşim merkezi, Amik Ovasının doğusunda Sonbaharda Kuruldu. 1867 yılı verilerine gore Reyhanîye hane sayışı 2200 idi. Buraya daha sonraki yıllarda Tatar, Kafkas, Trakya gocmenleri yerleştirildi.
I.Dunya Savaşı sonunda Mondros Mutarekesi imzalanınca Ekim 1918'de İngilizler Halep'e girdiler. Aralık 1910 da Hatay tamamen işgal edildi. 19 Aralık 1918 de Fransızlara karşı ilk direniş başladı. Murseloğlu Tayfur (Sokmen), Dedebeyzade Hakkı Bey, Turkmenzade Ahmet Bey, Yuzbaşı Asım Beyin yonetiminde toplandılar. Aralarında gorev bolumu yaptılar. Murselzade Tayfur Bey Amik Ovasındaki yerel direnişcilerin başına gecti. İşgalci Fransızlara karşı, Harim, Kırıkhan baskınları başladı. Eylul 1919dan sonra Hatayda Mudafaa-i Hukuk orgutu kuruldu. 19201921 yılları Fransızlara karşı direnişle gecti. 20 Ekim 1921 tarihinde Fransızlarla, Ankara Antlaşması imzalandı. Buna gore Hatay, Fransız mandasına bırakıldı. Hatay, İskenderun Sancağı adıyla ozerk oldu. Ancak Fransızların baskısı uzerine yore halkı tekrar direnişe devam etti. 9 Eylul 1936 yılında Fransa, Suriye'nin egemenliğini tanıdı. İskenderun sancağı ise Fransız ozerk yonetiminde idi.
29 Mayıs 1937 yılında Milletler Cemiyetince kabul edilen yeni anayasa ile İskenderun Sancağı ozgun bir uluslararası statuye kavuştu. Ankara'da Turk ve Fransız askeri kurulları arasındaki goruşmelere Antakyada devam edildi. 4 Temmuz 1938de antlaşma imzalandı. Buna gore Turk ve Fransız askerleri Hataya girerek duzeni sağlayacaktı. 5 Temmuz 1938de Turk askeri Hataya girdi. Reyhanlıya girişi de 8 Temmuz 1938 de oldu. Hatay Millet Meclisi 2 Eylul 1938 gunu toplandı.
Devlet Başkanlığına Reyhanlılı Tayfur SOKMEN secildi. 23 Haziran 1939 tarihinde Hatay Millet Meclisi Turkiyeye katılma kararı aldı. 23 Temmuz 1939 tarihinde ise son Fransız askeri de Hataydan ayrıldı. 7 Temmuz. 1939da 3711 Sayılı yasa ile TBMM tarafından Hatay il, Reyhanlı ilce oldu. Reyhanîye adı, Reyhanlı olarak değiştirildi. Reyhanlıya Turk Askerinin Girişi anısına her yıl, 8 TEMMUZ gunu torenler yapılır.
__________________
Hatay/Reyhanlı Tarihcesi
Tarih0 Mesaj
●47 Görüntüleme
- ReadBull.net
- Kültür & Yaşam & Danışman
- Kültür
- Tarih
- Hatay/Reyhanlı Tarihcesi