İlk cağların enunlu şehirlerinden biri olan Efes Antik Kenti, K.Menderes nehrinin sularını boşalttığı korfezin yakınında kurulmuştur. Tarıma elverişli olan toprakları, Doğu’ya acılan buyuk ticaret yolu oluşu, gerek putperestlik gerekse Hıristiyanlık doneminde cok onemli bir dini merkez oluşu, tarihe buyuk bir kent olarak gecmesini sağlamıştır. İlim ve sanat dunyasında da adını duyurmuş, unlu kişiler yetiştirmiştir. Bunlar ruya tabircisi Ardemidotus, şair Callinos ve Hipponax, filozof Heraklitos, Ressam Parrhasius, gramer bilgini Zenodotos, hekim Soranos ve Rufus’tur. Efes Antik Kenti’nin tarihi M.O.6000’lere uzanmaktadır ki bunu, son yıllarda Arvalya ve Cukurici hoyuklerinde ele gecen buluntular ortaya cıkarmıştır.

Ayasuluk Tepesi‘nde civarında yapılan kazılarda burada Erken Tunc Cağından gunumuze kadar kesintisiz yerleşmenin varolduğunu gostermiştir. Bu da eski Efes’in Ayasuluk Tepesi‘nde olduğunu, buranın Anadolu kavimleri ve Hititler tarafından iskan edildiğini ispatlamaktadır. Ayrıca Hitit yazılı metinlerinde Apasas olarak gecen kentin bu kent olduğu da kesinleşmiştir. Antik yazarlar Strabon ve Pausinias, tarihce Herodot, Efes’li şair Callinos gibi antik kaynaklar Efes’in Amazonlar tarafından kurulduğuna ve yerli halkın Karyalılar ve Leleglerden oluştuğuna işaret etmektedirler.


MO 11. yy'da Atina Kralı Kodros’un oğlu Androklos, diğer kolonistler gibi Anadolu’ya gelmiş, Efes Antik Kenti civarına yerleşmiştir. Soylenceye gore; Androklos yeni bir şehir kurmak icin yol cıkmadan once kahine danışır. Kahin ona şehri kuracağı yerin bir balık ve yaban domuzu tarafından gosterileceğini soyler. Adamlarıyla birlikte Anadolu kıyılarına adım adan Androklos yakaladıkları balıkları tavada pişirirken, tavadan fırlayan bir balığın sıcrattığı kıvılcımlar calıları tutuşturur. Calıların arkasında bulunan bir yaban domuzu alevlerden korkarak kacmaya başlar. Bunu Andraklos kahinin soylediklerini hatırlar ve atına binerek yaban domuzunu takip eder ve onu oldurur ve yaban domuzunu oldurduğu yere kentini kurar. Bu soylence Hadriyan Tapınağı’nın frizlerinde betimlenmiştir. Bu kabartmaların orijinalleri ise Efes Muzesi‘nde sergilenmektedir.

Helenler buraya geldiklerinde Anadolu’nun hemen hemen her yerinde olduğu gibi Ana Tanrıca Kybele’yi baş tanrı olarak buldular. Yerli halkla anlaşabilmek icin Artemis’i ana tanrıcayla bir tutarak aynı yerde tapınmaya başladılar. Artemis Efes’te Anadolu’nun ana tanrıcası Kybele’nin yerini alarak bereket tanrıcası olmuştur. M.O. 625 yılında ilk Artemis tapınağı inşa edilir. M.O. 7.yy’da kent Kimmerler’in istilasına uğrar ve Artemis Tapınağı yerle bir edilir. M.O. 560’da Lidyalı’lar tarafından Efes ele gecirilir ve kent Artemision cevresine taşınır. Bugun gezilen Efes Buyuk İskender’in generallerinden Lysimachos tarafından Bulbul ve Panayır Dağları arasındaki vadide M.O. 3.yy da kurulmuştur. Kent Akdeniz’in onemli deniz ticaret merkezlerinden biri olmuştur. M.O. 2.yy’da Romalıların egemenliği altına girmiştir.


Kaynak
__________________