P ve S dalgası nedir?
P dalgası: Kayıtcılara ilk ulaşan deprem dalgasıdır. Hızı kabuğun yapısına gore 1.5 ile 8 km/sn arasında değişir. Tanecik hareketleri yayılma doğrultusundadır (boyuna dalga). Yıkım etkisi duşuktur. S dalgası: Kayıtcılara ikincil olarak ulaşan deprem dalgasıdır. Hızı P dalgası hızının %60'ı ile %70'i arasında değişir. Tanecik hareketleri yayılma doğrultusuna dik ya da caprazdır (enine dalga). Yıkım etkisi yuksektir.


Deprem oluştuğu anda yerkabuğuna iki farklı hareket dalgası yayar: P-dalgası ve S-dalgası. P-dalgası (İngilizcesi Primary-wave yani oncul dalga demektir) oncul dalgadır ve yer yuzeyine paralel doğrultuda salınımlardan oluşur. P-dalgası davranışını aşağıdaki resim acıklamakta: yayın gerilmesi yonu (sarı ok) ve dalganın hareket yonu (kırmızı ok) paraleldir. S-dalgası (İngilizcesi Secondary-wave yani ikincil dalga demektir) yeryuzeyine gore dik yonde/duşeyde hareket eder, yani bir yuzme havuzundaki su dalgası gibi. S-dalgası davranışını aşağıdaki resim acıklamakta: dalga titreşim yonu (yeşil ok) ve dalganın hareket yonu (kırmızı ok) birbirine diktir. P ve S dalgaları icinden gectikleri ortama gore 5 ile 15 km/saniye de ilerler. S-dalgaları ilerleme hızı P-dalgalarına gore yarı yarıyadır. Yani oncelikle P-dalgası yapıya etkir ve arkasından S-dalgası gelir. Deprem dalgalarının hızı icinden gectikleri ortamın yoğunluğuna bağlı olduğundan, P ve S dalgaları yerkabuğunun derinliklerinde bir kayac turunden diğerine gecerken kırılırlar. Bilim adamları bu dalgaların kırılma şekillerini inceleyerek yerkurenin derinliklerinin bir modelini yaratabilirler.
S dalgaları sıvı ortamda ilerleyemez. Ornek olarak 1999 Marmara depreminde Amerika'daki olcum istasyonları depremin S dalgalarını tesbit edemediler, bu da yerkurenin icinde sıvı bir dış katman olduğunu kanıtlar.
Ayrıca, bir depremden sonra, Golge bolge denilen ve P veya S dalgalarını hissetmeyen bolgeler bulunmuştur. Bu bolgeler, P dalgalarının yerkabuğunun katı bolgesiyle sıvı dış katman arasından gecerken kırılmasıyla oluşur. Bu etkiyi araştıran bilim adamları sıvı dış katmanın yaklaşık 2900 km derinlikte başladığını hesaplamışlardır.
Bir P dalgası 8:06 da hissediliyor. S dalgası ise 10 dakika sonra hissediliyor. Deprem ne kadar uzaklıkta meydana gelmiştir?
P dalgasının S dalgasından iki kat daha hızlı ilerlediğini biliyoruz. Ortalama değerleri kullanarak:
__________________