[B]A.B. GERİ KAZANIM VE GERİ DONUŞUM HEDEFLERİNİ YENİLİYOR.
Avrupa Komisyonu “Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Direktifi 94/62/EC’nin” revize edilmesi amacı ile hazırlamış olduğu oneri metnini yayınladı. Komisyonun yeni onerisine gore Direktif onumuzdeki yeni beş yıllık donem (2001-2006) icin yeni hedefleri iceriyor. Oneri metni aynı zamanda Direktif metninde yer alan bazı tanımlara da acıklık getirmeyi amaclıyor.
Mevcut direktif 30 Haziran 2001 itibarı ile tum uye ulkelerde ambalaj atıklarının %50 – 65 oranında geri kazanımın ve %25-45 oranında geri donuşumunu hedefliyordu.
Yeni oneri metni ise 30 Haziran 2006 icin yeni hedefleri ve yeni tanımları iceriyor.
I- Yeni Geri Kazanım ve Geri Donuşum Hedefleri :
%60 - %75 / Geri Kazanım :
Mevcut direktifte tum ambalajları kapsayan ve %50 – 65 olan geri kazanım (Recovery) hedefleri yenilenen direktifte minimum %60 - maksimum %75 olarak oneriliyor.
Oneri metni “malzeme geri donuşumunu” cevre etkisi acısından “en faydalı” geri kazanım yontemi olarak kabul ediyor. Bu neden ile yeni metne gore “Enerji geri kazanımı” oranı “geri donuşum oranından” cok yuksek olamayacak.
% 55 - % 70 Geri donuşum
Mevcut direktifte % 25 - % 45 olan malzeme geri donuşum hedefleri Avrupa Komisyonunun yeni oneri metninde %55 - % 70 aralığına yukseltiliyor.
Malzeme Bazında yeni hedefler :
Onceki metinde, herhangi bir malzeme icin en duşuk %15 olan geri donuşum hedefi yeni metin ile cok daha yukarılara cıkarılıyor. Malzeme bazında yeni geri donuşum hedefleri:
Cam %60 (yeşil cam tuketimi fazla olan ulkeler haric)
Kağıt ve karton %55
Metal ambalajlar %50
Plastik ambalajlar %20 (Mekanik ve kimyasal geri donuşum yontemleri dahil olmak uzere)
II- Onemli Ayrıcalıklar :
Mevcut direktifte AB uyesi ulkelere 2001 icin verilen hedefler (%50 -65 geri kazanım)
Yunanistan, İrlanda ve Portekiz’in ozel durumları nedeni ile bu ulkeler icin 2005’in sonuna kadar ertelenmişti. Yeni oneri metnine gore Yunanistan, Portekiz ve İrlanda yenilenen hedefleri (%60-75 geri kazanım, %50 -%75 geri donuşum) ise 30 Haziran 2009’a kadar yerine getirmek durumunda. Ancak bu ulkeler icin onerilen takvimin 31 Aralık 2011’e kadar uzatılması da gundeme alınmış durumda. Takvimin 31 Aralık 2011’e alınması halinde hedefler %50 - % 85 geri kazanım, %45 - %80 geri donuşum olarak belirlenecek. Malzeme bazında hedefler ise cam, kağıt ve karton %45, metal %35, plastikler%15 olarak kararlaştırılacak.
III- Tanımlar’da Yapılan Değişiklikler :
Mekanik Geri Donuşum (mechanical recycling) : Atık malzemeyi “Kimyasal yapısını bozmadan” ve “enerji kazanımı veya bertaraf” amacını icermeyecek şekilde tekrar kazanmak amacı ile işleme tabi tutmak
Kimyasal Geri Donuşum (chemical recycling) : Atık malzemenin “kimyasal yapısını değiştirmek” sureti ile ve “enerji kazanımı, organik geri donuşum veya bertaraf” amacını icermeyecek şekilde atık malzemenin kimyasal bileşkenlerinin orijinal bileşkenlerine geri donuşturmek.
“Feedstock recycling” ; Katkılı Geri Donuşum : Atık malzemenin, organik geri donuşum, enerji geri kazanımı ve bertaraf amacları dışında, orijinal kimyasal yapısının dışında bir başka kimyasal yapıya donuşturerek geri kazanma işlemi olarak yeniden tanımlıyor.
IV- Aday Ulkelerin Konumu:
Aday ulkeler Avrupa Birliği kanunları cercevesinde “atık mevzuatının” butunune uyum sağlamayı taahhut etmiş bulunuyorlar. Bu neden ile aday ulkeler ile Avrupa Komisyonu arasındaki “pazarlık” uyum yasalarının takvimi uzerinde odaklanmış durumda. Macaristan ve Cekoslovakya “Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Direktifinin” ana hedeflerinin 2005 yılının sonuna kadar; Litvanya 2006, Polonya ve Slovenya ise 2007 yılının sonuna kadar uygulanması icin anlaşma sağlamış durumdadır.
A.B. Ambalaj Direktifinin Onemi :
Ambalaj atıkları direktifinin uygulanması son 5 yılda tum uye ulkelerde geri donuşum oranlarının “onemli miktarda artmasına” , yeni geri kazanım ve geri donuşum metotlarının, yeni toplama ve taşıma tekniklerinin geliştirilmesine ve Avrupa capında uygulanmasına neden oldu.
SOFRES’in tamamlanmış olduğu ve dort uye ulkeyi (Fransa, Almanya, Belcika ve Hollanda’yı) kapsayan araştırmanın sonucları tum Avrupa’ya uyarlandığında bu duzenlemenin Avrupa Birliğine maliyeti:
Yılda 5-8 Milyar Euro
Avrupa GSMH %0.1’i
Toplam Cevre harcamalarının %5’i
Toplam atık yonetimi harcamalarının %15’i anlamına geliyor
ŞİŞLİ BELEDİYESİ İLE GERİ KAZANIM PROTOKOLU İMZALANDI.
5 Nisan 2002 tarihinde Şişli Belediyesi ile CEVKO Vakfı arasında imzalanan işbirliği protokolu ile Ayazağa bolgesinde belirlenen 250 buyuk işyeri ve 90 okulu kapsayan bolgede geri kazanım uygulaması başlatılması amacıyla calışmalara başlanmıştır. Proje bir yıl icinde iş merkezlerini kapsayacak, ve belirlenen program doğrultusunda site ve duzenli yerleşim birimlerini kapsayacaktır.
SURDURULEBİLİR KALKINMA DA SANAYİ VE İŞ DUNYASININ ROLU:
“SURDURULEBİLİR KALKINMA, JOHANNESBURG ZİRVESİ” icin ulusal raporun hazırlıklarına başlanıldı. Altı ana temadan oluşacak olan ulusal raporun “surdurulebilir kalkınmada sanayi ve iş dunyası” bolumunun hazırlıkları Cevko Vakfı tarafından yurutulmektedir.


OKUL EĞİTİM CALIŞMALARI DEVAM EDİYOR.
Pendik Belediyesi ile başlatılan calışma ile Pendik bolgesinde belirlenen 12 ilkoğretim okulunda katı atık ve geri kazanım konusunda Belediye ile işbirliği icinde eğitim calışmaları devam etmektedir. Bu okullarda eğitimler tamamlandıktan sonra ayrı toplama calışmaları başlatılacaktır.
KAYNAK: www.cevko.org.tr



Turkiye' de ve Dunya’ da Geri Donuşum
Turkiye’deki kağıt-karton uretim miktarı 2000 yılı icin 1.567.239 ton olup, bu miktar 1999 yılındaki imalatımız olan 1.354.000 ton uretimine gore % 16 artmıştır. Ozel Sektor ve Kamu kuruluşları uretim kapasite toplamı 2.116.500 ton olup, bu uretim ile kapasitesinin %65’i kullanılmış, ithalatta ise 2000 yılında buyuk artış gercekleşmiştir. 1999 yılına gore ithalatımız % 44.2 oranında artarak, 2000 yılında 1.285.877 tona ulaşmış, kağıt-karton ihracatımız ise 1999 yılına gore %19.6 oranında gerileyerek 65.396 tona duşmuştur..
Kağıt-karton tuketimi ise; 1999 yılı tuketim miktarı 2.213.973 ton’a gore %23.4 artış gercekleşerek, 2000 yılında 2.736.953 ton, kişi başı tuketim miktarı ise 1999 yılına gore 7,5 kg. artışla 41.9 kg.a yukselmiştir. Avrupa ortalaması ise 102 kg. civarındadır.
Atık kağıt yonunden baktığımızda ise, kullanım 1996 yılında 638.000 ton, 1997 yılında 797.000 ton, 1999 yılında 760.000 ton, 1999 yılında 847.000, 2000 yılında ise 1.050.000 ton’a yukseldiğini, bir başka ifade ile de atık kağıt tuketiminin arttığını gormekteyiz.
Kullanım miktarı gun gectikce artan atık kağıdın yurt icersinde toplanan miktarı ise 2000 yılında 987.518 ton olarak gercekleşmiştir. Buda 2000 yılı icin % 36’lık bir geri donuş oranına tekabul etmektedir.
Gorulduğu gibi, atık kağıt ulkemiz icin cok değerli bir hammadde kaynağı olup, toplama oranının da ihtiyaca paralel olarak ilk aşamada en azından % 45 seviyesine yukselmesi gerekmektedir. Uretilen kağıt-karton’un bir kısmının geri kazanılması mumkun olmadığı goz onune alınırsa 2/3’luk geri donuş oranı (%65) en yuksek verim olarak kabul edilmelidir. Genellikle %40-50 oranı oldukca iyi bir değerlendirme sayılmaktadır. Ornek vermek gerekirse, 1999 yılı verilerine gore Avrupa Birliği ulkeleri icersinde Avusturya % 79.6, Hollanda %78.0, İsvec % 62.7 ortalama ile en yuksek geri donuş oranına sahip ulkelerdir. Ancak, atık kağıt toplama oranının yuksekliği ile birlikte asıl onemli olan toplanan kağıdın kaliteli olmasıdır. Atık kağıt kalitesinin iyileştirilmesi ve kullanım alanlarının arttırılması, ulke ekonomisi bakımından kacınılmazdır.
Dunya kağıt-karton uretimi 1999 yılı verilerine gore 315.712.000 ton ve seluloz uretimi ise 179.129.000 ton’dur. Aynı donem Ulkemiz kağıt-karton uretimi 1.350.799 ton ve seluloz uretimi ise 333.540 ton’ dur.
Dunya sıralamasında;Kağıt-karton uretiminde 28., Seluloz uretiminde 32. Toplam kağıt-karton tuketiminde 28. Seluloz uretiminde 32., Toplam kağıt-karton tuketiminde ise 57. sıradayız.
Bu rakkamlar, Turkiyenin net kağıt-karton sanayiinin buyumesine acık bir ulke olduğu gibi, kağıt-karton ithal eden bir ulke konumunu ortaya koyuyor.
Atık Kağıt Toplama Sistemimiz

DONKASAN, cevre temizliğine ve duzenine azami titizliği gosterebilmek icin toplama işlemini; Yurdumuzda ilk kez uygulanan " KONTEYNER " sistemini getirerek, atık kağıdın cıkabileceği her yere boş " Konteyner " ve " Kompaktor " ler yerleştirmekte, bu konteyner’ leri zahmetsiz ve sessizce taşıyabilmek icin kancalı kaldırıcılı liftlerle techiz edilmiş, ozel kamyonlar ile servis vermektedir.
DONKASAN; kağıt biriktirmek icin kapalı mahalli olmayan, fakat yeterli alanı olan firma, market, fabrika gibi muteşebbislere

Yurdumuzda ilk kez Şirketimizin devreye aldığı 4,5 mt boyunda, 2,5 mt genişliğinde ve 2.2 mt yuksekliğinde sac “ Konteyner” ler ile hizmet vermektedir. Yurt dışında ceşitli orneklerini gorduğumuz bu sistem ile konteyner sadece şoforun kendi koltuğundan kullandığı duğmeler yardımı ile 3 dakika icersinde boş mahalle indirilmekte ve dolu olan alınmaktadır. Gerek yukleme ve gerekse indirme, zaman ve işcilik yonunden tasarruf sağlanmaktadır.
Şirketimiz kendi vasıtaları ve imkanları ile servis verdiği yerlere asgari 1 tonluk mal garantisi ile gitmektedir. Ancak, atık kağıdın tesislerimize teslimi halinde tonaj aranmaksızın kg. dahi olsa alınmaktadır.


Karışık ve dağınık vaziyette işletmemize gelen kağıtlar elemanlarımız tarafından secilmek ve yabancı maddelerden arındırılmak uzere konveyorlere verilmekte, bilahere cinslerine gore ayrılmış olan kağıtlar, tozlarından arındırılmak uzere parcalayıcılara gonderilmektedir. Bu işlemlerin tamamlanmasını muteakip balya preslerinde otomatik olarak balyalanan atık kağıtlar cinslerine gore ayrı ayrı istiflere konularak fabrikalara gonderilmektedir. Ozellikle %100 selulozdan yapılmış olan I.Hamur ve Kraft cinsi kağıtlar temizleme unitesinde işleme tabi tutulmakta ve tozundan arıtılarak kağıt fabrikalarında seluloz hattında, seluloz yerine kullanılacak hale getirilmektedir.


Atık kağıtlar, tesislerimizde basınc gucu 100 ton olan hidrolik preslerle balyalanması neticesinde aşırı miktarda sıkışmakta ve bu nedenle de dış etkenlerden zarar gormediği gibi, icersinde hava bulunmaması nedeni ile yangın ihtimali ortadan kalkmaktadır. Bu sistem ile balyanan kağıtlar işletmelerimizde;
· Stok sahalarını rahatlatmakta,
· İşletme ici nakliye masraflarını azaltmakta,
· Dış etkenlerden (yağmur, kar, ruzgar gibi nedenlerden dağılıp curumeleri) daha az etkilenmelerini sağlamakta,
· Yangın ihtimalini azaltmaktadır.
Balyalama neticesinde cıkan urunler oncelikle tamamen selulozdan imal edilmiş (Poz A) urunler ve atık kağıt ile birlikte selulozla karıştırılmış olarak elde edilmiş urunler (Poz B) olmak uzere 2 ana gruba ayrılmaktadır. Gerek Poz-A, (Kraft ve I.Hamur) gerekse Poz-B ( Kromo, Gazete, Oluklu, Cimento ve diğerleri) turundeki urunlerimiz, A.B.D. ve Avrupa’da uygulanan normlara gore uretilmektedir.
DONKASAN, 2000 yılında 100.000 ton/yıl tesislerde, 70.000 ton/yılı tesis dışında (Gazete ve matbaalardan direkt olarak alınıp, kağıt fabrikalarına gonderilen kağıtlar) olmak uzere 170.000 ton işlem gercekleştirmiş olup, bu rakkam yurdumuzda toplanan kağıdın % 20sini teşkil etmektedir.
Cevre Bilinci
Atık kağıdın cevre bilincinin geliştirilerek, COPE ATILMASININ ONLENMESİ, oncelikle katı atıkları taşımak ve bertaraf etmek icin yapılan masrafları azaltmakta ve bu bertaraf etme işleminin temininden once copluklerde calışan insanların sağlığı acısından onem taşımaktadır. Ayrıca, copleri bertaraf edecek sistemlerinde doğaya zarar verdiği ayrı bir gercektir.

Turkiye’de kullanılan kağıdın ortalama olarak ancak %36’sı toplanabilmektedir. Ancak toplama işlemi modern bir sisteme dayanarak yapılmadığından toplanan kağıdın bir kısmı bazı kişilerce coplerin ayıklanması suretiyle gercekleştirilmektedir. Bu şekilde toplanan kağıdın iki bakımdan mahzurları vardır. Birincisi cope karışan kağıdın evsafı kotuleşmekte, ikincisi bu kağıtların ayıklanması sırasında ortalığa sacılan coplerin toplum sağlığı acısından tehdit oluşturması ve cevreyi kirletmesidir. Bu nedenlerden ilk olarak sistematik bir toplama sisteminin devreye sokulması gerekmektedir.
Ayrıca; Atık kağıdın geri donuş yuzdesini arttırmak icin bizce; halkın eğitimine onem verilmeli, İlkokul eğitim programı
icerisinde kağıt-orman - atık kağıt ilişkisi ders olarak konulmalı ve kucuk yaştan itibaren bu terbiyenin verilmesine calışılmalı, kullanıcıların bilinclendirilerek kağıtların cope karıştırılmadan munferit olarak ayrı bir yerde biriktirmesini ve kağıt gibi geri donuşebilen diğer atıklarında (cam, metal, tekstil, plastik) yine cope atılmadan ayrı olarak toplanma imkanlarının sağlanması gerekmektedir.
Geri Donuşumunun Faydaları
Cevre acısından;
Yurdumuzda uretilen kağıt ve karton imalinde SEKA’nın bazı fabrikaları haric olmak uzere, uretim tamamen hazır ithal seluloz , saman ve atık kağıttan yapılmaktadır. İyi organize edilmiş bir toplama sistemi belediyelerin katı atık toplama yuklerini hafifleteceği gibi, copluklerde bertaraf edilmesi işleminide onliyecektir. Ayrıca, uretimin atık kağıt kullanılarak yapılması halinde imalat icin gerekli olan su ve kimyevi maddelerin daha az kullanılacak olması CEVRE KORUNMASI acısından son derece onemlidir.

Orman kaynakları acısından;
Turkiye’de orman kaynakları kağıt uretimine paralel olarak gelişmemekte, bu yuzden kağıt sanayii icin hammadde sıkıntısı doğmaktadır. 1 ton kağıt uretimi icin takriben 3 m³ ağaca ihtiyac vardır ki, atık kağıdın değerlendirilebilmesi ile odun kullanımı sınırlandırılabilmektedir.
Enerji Tasarrufu;
Kağıt uretiminde odun yerine atık kağıt kullanılması durumunda uretim icin luzumlu enerji ihtiyacı daha azdır. Zira atık kağıt, hammadde olarak kullanılan odundan seluloz uretimine nazaran cok daha az enerji harcanarak hammadde haline getirilebilmektedir. Bu yuzden muhim olcude enerji tasarrufu sağlanmaktadır.
Hammadde Kaynağı ve Kimyevi Madde tasarrufu;
Atık kağıtların kullanımı, kullanıldığı olcude bir hammadde kaynağı oluşturmaktadır. Bu nedenle atık kağıt kullanımı halinde, kağıdın bunyesinde bulunan bazı kimyevi maddeler de geri kazanıldığından kimyevi madde tasarrufu gercekleşmektedir.
Maddi tasarruf;
Atık kağıdın ulke icinde toplanıp kullanılması ile yurt dışından seluloz ve atık kağıt ithalinin azalması ile muhim olcude tasarruf temin edilecektir. Ayrıca, atık kağıdın toplanması, tasnifi ve nakliyesi dolayısıyla yeni istihdam sahaları ortaya cıkacaktır.
Kay: www.donkasan.com.tr


1990’lı yıllarda Cevre Koruma ve Ambalaj Atıklarını Değerlendirme Vakfı; CEVKO’nun kurulmasıyla birlikte gelişim gosteren geri donuşum sanayi hammadde yetersizliği kıskacında.

Turkiye’de geri kazanımı mumkun hammaddelerin ekonomik değeri 40 trilyon lira.Ancak bunun sadece 15 trilyon liralık kısmı ekonomiye kazandırılabiliyor. Cunku atıkların ancak bir kısmı geri donuşum tesislerine ulaştırılabiliyor. Geri donuşum amaclı kurulan Sasa, Ecomelt, Şişecam Grubu ve Yekaş gibi milyonlarca dolar değerindeki yatırımları ayakta tutabilmenin şartı ise bu hammaddelerin cope gitmemesini sağlamaktan geciyor. İstanbul Buyukşehir Belediyesi’nin, kağıtların toplanması icin oluşturduğu 167 geri donuşum merkezi ve pet geri kazanımında 8 bin 700 tonla Avrupa beşincisi olan Adanalı Sasa Şirketi’nin faaliyetleri, bu alandaki ornek calışmalar.

Turkiye’de katı atık miktarı:
*Bir kişi gunde yaklaşık 1 kilo cop; yaratıyor.
*Yılda bir kişinin cıkardığı cop 354 kg.
Bu rakam İrlanda’da 256 kg., Almanya’da 440 kg.
*Evsel atıkların % 64.2’si organik, % 11.9’u geri kazanılabilir, % 23’u kul / curuf.
*Değerlendirilebilir atık % 12.
*Evsel katı atıkların ekonomik değeri yaklaşık 40 trilyon.


Ne yapmalı?
Katı atıkların ayrıştırılarak toplanması yerel yonetimlerin sorumluluğunda. Ancak 3000 belediyenin bulunduğu Turkiye’de, CEVKO’nun da cabalarıyla yalnız 48 belediyede atık toplama merkezleri bulunuyor. Ayrıca 150 okulda cam, karton, pet ambalaj toplanıyor. 600 bin kişiyi kapsayan bu kampanyaların daha da yaygınlaşması icin vatandaşların bağlı olduğu belediyeden boyle bir hizmet talep etmesi gerekiyor. Yine İstanbul’da Bahcelievler ve Beşiktaş ile Bursa’da kurulan cop ayrıştırma tesislerinin tum belediyelere yayılması oneriliyor. Eskişehir, İzmir, Canakkale, Marmaris, Antalya’da da bu yıl geri donuşum icin adım atıldı. Bu arada tuketicilerin de kullanılmış kağıt, karton, cam, pet, plastik gibi atıkları “mavi renkli” cop torbalarında ayrı ayrı toplayarak kampanyalara destek vermeleri
isteniyor. İşbirliğinin ucuncu ayağını oluşturan sanayiciler ise orgutlenmeyi surduruyor.

Kay: www.pinar.com.tr


KATI ATIKLAR
Katı atıklar ve geri kazanım konusunda bunları biliyor musunuz?
· Butun dunyada olduğu gibi, ulkemizde de ozellkile buyuk yerleşim birimlerinden insanların karşılaştığı en buyuk cevre sorunu coplerdir.
· Evsel katı atıkların % 68’ ini organik atıklar, kalan kısmını ise kÂğıt, karton, tekstil, plastik, deri, metal, ağac, cam ve kul gibi maddeler oluşturmaktadır.
· Ulkemizde gunde yaklaşık 65 bin ton cop uretilmektedir.
· Ulkemizde ve dunyadaki katı atıkların yonetiminin uc temel ilkesi vardır. Bunlar az atık uretilmesi, atıkların geri kazanılması ve atıkların cevreye zarar vermeden bertaraf edilmesidir.
· Coplerin toplanmasından tutun da, depolanması veya bertaraf edilmesine kadar tum hizmetlerin bir plan cercevesinde ele alınması ve oncelikle bu atıkların değerlendirilmesi veya geri kazanılmasına cevre ile uyumlu atık yonetimi denilmektedir.
· Uygun şekilde depolanmamış copler yeraltı ve yuzeysel su kirliliğine, haşerelerin uremesine, cevreye kotu kokuların yayılmasına, goruntu kirliliğine ve ceşitli hayvanlar vasıtasıyla taşıyıcı mikropların yayılmasına neden olmaktadır.
· Copu kaynağında azaltmazsak, bir gun cop dağları arasında nefes alamaz hale gelebilriz.
· Gelece kuşakların cop dağları altında ezilmesini istemiyorsak, bilincli tuketim yapıp az cop cıkarmak zorundayız.
· Ulkemizde ilk cop faciası 28.04.1993 tarihinde İstanbul’ un Umraniye buyuk ilcesinde meydana gelmiştir. Yaklaşık 20 yıldır cop dokumu yapılan sahada usulune uygun bir dokum yapılmadığı icin kayma olmuştur.
· Ulkemizde bulunan 3215 belediyeden 11’ inde duzenli depolama yapılmaktadır.
· Ulkemizde faaliyette olan bir kompost tesisi bulunmaktadır.
· Belediye sınırları ve mucavir alanlar icinde bulunan ve belediyenin katı atık toplama ile kanalizasyon hizmetlerinden yararlanan konut iş yeri ve diğer şekillerde ( boş bulunanlar dahil ) kullanılan binalar Cevre Temizlik Vergisi’ ne tabidir.
· Denizlerimiz, gollerimiz, yollarımız, parklarımız copluk değildir. Coplerin yeri cop kutularıdır. Her yere cop atıp cevreyi kirletenleri mutlaka uyarın.
· Coplerinize attığınız pillerin icindeki kimyasal maddeler toprağa ve suya karışarak sizlere zehir olarak geri donecektir.
· İnsan sağlığına zararlı kimyasal maddeler iceren temizlik urunleri yerine doğal bileşenlerden oluşmuş ve cevreye zararlı olmayan urunleri tercih edelim.
· Kullan-at piller yerine yeniden doldurulabilir pilleri kullanalım.
· Aspest ısıya ve ateşe dayanıklı ve yalıtımlı bir malzemedir. Elektrik sanayinde, dinamoların ısı ve elektrik akımı nedeniyle kontak yapabilecek bolumlerinde, buhar, gaz, su ve diğer sıvıların taşıma borularında vs. kullanılmaktadır.
· Aspest ceşitli solunum yolları ile ciğerlere gitmesi durumunda insan ve diğer canlılara zararlıdır. Ozellikle kanserojen riski taşıdığı tespit edilmiştir.
Geri Kazanım Konusunda Bunları Biliyor musunuz?
· Geri donuşum ve tekrar kullanımın otesinde, atıkların ozelliklerinden yararlanılarak icindeki bileşenlerin fiziksel, kimyasal veya biyokimyasal yontemlerle başka urunlere veya enerjiye cevrilmesine geri kazanım denilmektedir.
· Geri kazanımla, doğal kaynaklarımız korunur, enerji tasarrufu sağlanır, ekonomiye katkı sağlanır, copluğe giden atık miktarı azalır ve geleceğe yatırım yapılır.
· Turkiye’ de atıkların geri kazanımı konusunda uzun yıllardır sure gelen calışmalar vardır. Cam, kÂğıt, karton, plastik ve metol gibi atıklar ozellikle cop dokme sahalarından ve sokak toplayıcıları kanalıyla sokaklardan toplanmakta ve ham madde kaynağı olarak ceşitli sektorlerde kullanılmaktadır.
· Kullanılmış ambalajların ve diğer değerlendirilebilir atıkların genel copten ayrı ve temiz olarak toplanması yontemi geri kazanım surecinin ilk aşamasını oluşturmaktadır. Ayrı toplanan geri kazanılabilir atıkların geri donuşum işlemine tabi tutulabilmesi icin cinslerine gore de ayrılmaları gerekmektedir.
· Turkiye’ de cop miktarının yaklaşık % 15-20’ sini geri kazanılabilir nitelikli atıklar oluşturmaktadır.
· Ambalaj cop değil aynı zamanda bir ham maddedir. Yeniden kazanımı mumkun olan ambalajları evlerimizde ayrı toplayalım.
· Herhangi bir urunu alırken geri donuşumlu olmasına dikkat ederlim.
· KÂğıtlarımızı, defterlerimizi tutumlu kullanıp kullanılmış kağıtları geri kazanalım.
· Tukettiğimiz kağıtları cope atmak yerine toplayıp ekonomiye kazandırabilir ve cevre kirliliğini onleyebiliriz.
· Bir ton kullanışmış kağıt, geri kazanıldığında 16 adet cam ağacının, bir ton kullanılmış gazete kÂğıdı kullanıldığında ise 8 adet cam ağacının kesilmesi onlenmiş olacaktır.
· İnsanların birbirlerine gonderdiği mektupların % 44’ u okunmamaktadır.
· Yalnızca 100.000 aile gereksiz yazışmayı durdurursa, her yıl 150.000 ağac kesilmekten kurtulacaktır.
· Bir insan, omrunun 8 ayını, gereksiz yazışma zarflarını acarak gecirmektedir.
· Bir buro elemanı yılda, 81 kilo yuksek vasıflı kağıdı cope atmaktadır.
· Bir kere kullanıp atacağımız poşetler yerine, surekli kullanabileceğimiz bez torba, seper ve fileleri tercih edelim.
· Plastikler doğada parcalanma suresi en uzun olan madde olduğu icin yuk edilmesi guctur. Bu nedenle bu maddelerin mumkun olduğunca ayrı biriktirilip geri kazanılmaları sağlanmalıdır.
· Plastik ambalaj atıkları yıkanıp granul haline donuşturulerek ikincil urun uretiminde ham madde olarak kullanılmaktadır. Sera ortusu, otomotiv sektorunde plastik torba, marley, pis su borusu, elyaf ve dolgu malzemesi, araba yedek parcası yapımında kullanılmaktadır.
· Yeni uretime kıyasla, matal ve plastikte % 95 enerji tasarrufu sağlarız.
· Geri donen her bir ton cam icin yaklaşık 100 litre petrol tasarruf edillmiş olacaktır.
· Bir cam şişe doğada 4000 yıl, plastik 1000 yıl, ciklet 5 yıl, bira kutusu 10-100 yıl, sigara filtresi 2 yıl sure ile yok olmamaktadır.
· Evsel atıklar arasında cam şişe ve kavanozların geri donuşumu ulkemizde oldukca eski yıllara uzanmaktadır. Renklerine gore ayrılan cam şişe ve kavanozlar ve diğer cam atıklar krılarak cam tozu haline getirilir. Cam tozu, kum, kirec taşı ve soda kulu ile karıştırılır veyuksek sıcaklıkta şekillendirilerek yeni urunlere donuşturulur.
Kay: www.cevre.gov.tr

Plastik Bakteriler
BİR VEYA BİRKAC değişik molekulun yuzlerce veya binlercesinin zincir gibi birleşerek oluşturdukları buyuk molekullere polimer; polimerlerin sentetik olanlarına, yani insan eliyle uretilenlerine ise plastik adı verilir.
Plastik, 1800’lu yıllarda keşfinden sonra, hızla artan kullanım alanlarıyla gundelik hayatın vazgecilmezleri arasına katıldı. Ama ote yandan, işi bittiğinde hızla yok edilemediği icin, cevre kirliliğinin artmasına sebep oldu.
Plastik atıkları yok etmenin bir yolu plastiklerin toplanarak yakılması ise de, bu hem pahalı bir işlemdir, hem de zehirli gazların acığa cıkmasına sebep olmaktadır. Geri donuşum projeleri ise, plastiklerin cok fazla ceşidinin olduğundan ve donuşturme işlemi hepsinin tek tek ayırt edilerek kullanılmasını gerektirdiğinden, zordur. Ayrıca, plastik geri kazanılsa bile eski sağlamlıklarını yitirdiklerinden, geri donuşum urunlerin kullanım alanları sınırlıdır. En ucuz ve basit olanı ise, plastiklerin diğer coplerle birlikte belli bir alanda biriktirilmesidir. Ancak, diğer copler mikroorganizmalar tarafından parcalanır ve bir şekilde tuketilirken plastikler kimyasal ve fiziksel ozellikleri sebebiyle mikroorganizmalar tarafından besin olarak kullanılamazlar. Bu yuzden de, her gecen gun artarak ekolojik dengeyi tahrip etmektedirler.
KÂinatta ism-i Kuddus’un tecellisi olarak oyle muhteşem bir temizlik mekanizması kurulmuştur ki; her sonbahar ağaclardan duşen tonlarca yaprak, olu hayvan ve bitki kalıntıları, gorunmeyen temizlikciler, yani mikroorganizmalar tarafından parcalanarak tekrar doğaya kazandırılır. Yani, atık olan bir maddenin doğada cozunebilmesi demek, mikroorganizmalar tarafından gıda olarak kullanılabilmesi demektir. Mikroorganizmaların urettiği enzimler doğal olan polimerlerdeki karbon zincirlerini kırarlar ve daha sonra da nem, sıcaklık, oksijen miktarı gibi faktorlerin etkisiyle belli bir surede tuketirler. Doğal polimerlerin (mesel nişasta, seluloz) bu şekilde parcalanıp kullanılması sadece gunler alırken, petrol bazlı sentetik polimerlerin yok edilmesi yıllar, hatta yuzyıllar surebilmektedir. Bunun nedeni, kimyasal yapıları yuzunden plastiklerin mikroorganizmaların urettiği enzimler tarafından parcalanamaması ve dolayısıyla gıda olarak tuketilememesidir.
Plastiklerin her gecen gun artarak tabiatı kirletmesini onlemenin bir yolu, doğada cozulebilen, tuketilebilen plastiklerin uretilebilmesi ile olur. Nitekim, doğada-cozunebilir ozellikte başlıca uc tur plastik vardır:
• Guneş ışığına hassas plastikler: Bazı plastikler guneş ışığına maruz kaldıklarında molekulleri birbirine bağlayan kimyasal bağlar kopmakta ve kuculen parcalar daha sonra mikroplar tarafından kullanılabilmektedir. Ancak coplerin biriktirildiği yerlerde ustuste yığılan plastiklerin hepsine guneş ışığının ulaşması mumkun olmadığından, bu yol her zaman işe yaramamaktadır.
• Nişasta gibi cabuk bozulan polimerlerin eklenmesiyle uretilen plastikler: Bu tur polimerlerde molekul dizileri nişasta kullanılarak birbirine bağlanırlar. Plastik cope atıldığında mikropların nişastayı kullanması ile polimer parcalanır. Ancak, yine cop yığınları altında yeterli guneş ışığı ve oksijen olmaması nişastayı tuketen mikroorganizmaların iş gorememesine neden olur. Ayrıca bu şekilde uretilen plastikler diğerlerine gore daha dayanıksızdırlar.
• Ucuncu tip ise, bakteriyal plastikler (biyo-plastikler)’dir.
CANLI PLASTİKLER
Petrol kaynaklı plastikleri mikroorganizmalar yiyemiyorsa, o zaman onların gıda olarak kullanabilecekleri—veya kullandıkları!—bir plastik uretilip kullanıldığında cevre kirliliği problemi ortadan kalkacak demektir. Bilim adamları tarafından bu yonde araştırmalar yapılırken, bazı tur bakterilerin fosfor ve azot azlığında PHB (poli-hidroksibutirat) isimli polimerler urettikleri keşfedilmiştir. PHB binlerce hidroksibutirat molekulunun ardarda zincir gibi eklenmesiyle meydana gelir. Nasıl bizim vucudumuzda besinler yağ şeklinde depolanıyorsa, bu bakteriler de enerji kaynağı olarak PHB’yi depolamaktadırlar. Bakterilerde PHB, 100 il 800 nanometre arasında değişen boyutlarda kurecikler hÂlinde bulunur. Nanometrenin, metrenin milyarda birini ifade eden bir olcu birimi olduğunu da sırası gelmişken belirtelim. Bazı bakteriler ağırlıklarının yuzde 70’i kadar bu plastiklerden uretebilirler. PHB uretiminde sadece doğal olarak bu plastiği kullanabilen bakterilerden yararlanılmamakta; gerektiğinde E. coli gibi bazı bakterilerde de rekombinant DNA teknikleri kullanılarak bu plastiklerin uretilmesi sağlanmaktadır. PHB uretiminden sorumlu olan enzimin genetik kodu E. coli bakterisine yerleştirilmekte ve boylece E. coli de PHB uretir hÂle gelmektedir. Hatta, aynı işlem bitkiler uzerinde de yapılarak bitkilerin plastik uretir hÂle gelmesi sağlanmıştır (ancak verim şimdilik azdır.)
ŞEKERDEN PLASTİK URETEN FABRİKALAR!
PHB’nin cok miktarda uretilebilmesi icin ilk once bakterilerin biyoreaktorlerde bol miktarda glikoz (şeker) ve diğer gerekli maddeler verilerek coğalmaları sağlanır. Daha sonra ortamdaki azot miktarı azaltıldığında bakteri bunu zor zamanların gelmesi olarak algılar ve glikozu kullanarak gıda stoklarını (PHB kurecikleri) hÂlinde hazırlamaya başlar. Yani, bakteriler şekerden plastik ureten birer fabrikaya donuşurler! Bakteriler yeteri kadar plastik urettiklerinde ilk once bakteri hucre zarları bir kimyasal yardımı ile parcalanır. Daha sonra değişik saflaştırma sureclerinden gecen ve toz hÂline getirilen plastik artık istenen şekle sokulmaya hazırdır. İster bir şampuan şişesi, isterse bir kimlik kartı olarak kullanıma sunulur. Şekerden uretilen bu plastik, işi bitip cope atıldığında ise, kısa surede topraktaki diğer bakteriler onu gıda olarak kullanıp su ve karbondioksite donuştururler. Petrol bazlı plastiklerin doğada cozunmeleri yıllar alırken, bakterilerden uretilen biyo-plastiklerin tabiata karışmaları sadece gunlerle ifade edilmektedir.
Dunyada Biopol ve Biofan markalarıyla PHB bazlı plastikler uretilmektedir. Mesel Biofan (Japonya) markası ile uretilen plastikler kimlik kartı, banka kartı turu kartların uretiminde, cop torbası ve alışveriş poşeti olarak, tarımda toprağı ortmede kullanılan plastik ortuler olarak kullanılmaktadır. Ancak biyo-plastiklerin yaygın olarak kullanılmalarına engel olan bir problem var ki, o da maliyetlerinin petrol bazlı kardeşlerine gore pahalı olmasıdır. Bu doğa dostu plastikleri ucuzlatabilmek icin de tabiî ki calışmalar devam ediyor.
Petrol bazlı plastiklerin tabiatta yol actığı ekolojik problemler ve cevre kirlilikleri artık başka cozumlerin araştırılmasını gerektirmektedir. Tamamen doğada cozulebilen bir plastik arayışı sonunda gozumuzu yine tabiata yoneltmiş ve cevap da yine orada bulunmuştur. Boylece, bir kez daha gorulmuştur ki, ne kadar ilerlerse ilerlesin, bilim O’nun yarattığı mukemmel nizamın takipcisi ve taklitcisi olmaktan oteye bir milim bile gidemez.

Kay: www.zaferdergisi.com



ENTEGRE ATIK YONETİMİ VE GERİ KAZANIM
OZET
Entegre atık yonetimi terimi son yıllarda oldukca sık kullnılan ancak tanımı yeterince yapılmamış bir yonetim şeklidir. Entegre atık yonetimi, atık yonetimini bir butun olarak ele alır ve bu butunun amac ve hedeflerini belirler. Entegre atık yonetimi bu acıdan atık yonetiminin tum unsurlarını bir butun olarak değerlendirir ve atık yonetiminin amacını hem cevresel hemde ekonomik acıdan surdurebilirliğin sağlanması olarak tanımlar.

Atık oluşumunu azaltarak atık kaynaklarının dikkatli bir şekilde yonetimini sağlamak etkin bir atık yonetiminin amacı olmalıdır. Hernekadar atık miktarının azaltılması sağlıklı bir atık yonetimi sisteminin onemli aşamalarından birini oluştursada daima ele alınması gereken konu atıklar ve cinsleri olmalıdır. Amac ise bu atıkların cevre ve ekonomik yuklerin minimize edildiği bir sistem icinde yonetimi olmaıdır.

ENTEGRE ATIK YONETİMİNİN KAPSAMI :

Surdurulebilir bir atık yonetimini sağlayabilmek icin bu yonetim sisteminin her bir elemanının cevresel ve ekonomik yuklerini irdelemek ve bu mekanizmayı surekli olarak işletmek gereklidir. En ekonomik ve cevreye yuku en az olan atık yonetimi sistemi tabiiki toplum yaşantısına engel olmadan en az atığın uretildiği sistemdir. Atık mktarını minimize etmek icin ise gereksiz kullanım ve sarfın azaltılması ( yani son kullanıcının eğitimi), atıkların enerji ve veya materyal olarak geri kazanımının sağlanması gerekli olduğu aşikardır. En son nokta olan nihai bertarafın ise yine bu amac ve hedefler icinde yonetilmesi şarttır. Bu cerceve icerisinde entegre atık yonetimi

* Tum katı atıkları kapsar : Spesifik bazı katı atık turlerine ( yanlızca geri kazanılabilir atıklar veya yanlızca organik atıklar) endekslenmiş bir atık yonetimi muhtemelen etkin olamıyacaktır.,

*Tum katı atık kaynaklarını kapsar : Evsel, endustriyel, ticari, tarımsal ve inşaat atıkları bir butun halinde değerlendirilmelidir. Atığın yanlızca kaynağına yonelik bir yonetim yeterli etkinlikten uzak olacaktır.

* Toplama ve geri kazanılabilir atıkların ayrı toplanmasının yanında aşağıdaki opsiyonlardan bir veya birkacını da kapsar :

* Geri kazanım : Değerlendirilebilir atıkların geri donuşumu bu atıkların kaynağında ayrı toplanmasını ve cinslerine gore sınıflanmasını gerekli kilar.

* Organik atıkların biyolojik olarak işlenmesi: Bu yontem organik atıklardan gubre uretilerek depolama sahalarına giden atık miktarını azaltacaktır.

*Yakma :Atıkların yakılması nihai atık mitarını en fazla oranda azaltan ve bununla birlikte enerji uretimi gibi onemli bir geri donuşu sağlayan bir yontemdir. Diğer alternatifler arasında en pahalı yontem olarak bilinir.

* Duzenli Depolama : Atıkların cevreye en az zararı verecek şekilde ve kontrol edilebilir bir yontem ile uzun sureler depolanmasıdır.


ENTEGRE ATIK YONETİMİNİN AMAC VE KRITERLERİ

Entegre atık yonetiminin, atık yoentimini bir butun olarak değerlendirdiğini ve bu butunun elemanlarını birer birer verimlilik ve etkinlik acısından irdelediğini bir kavram olarak kabul ettikten sonra amac ve krıterlerini tanımlamak gereklidir.

Entegre atık yonetimi; atık yonetimi sistemi icinde oluşan atıkların bertaraf edilmesinde cevreye ve ekonomiye olan etkilerinin en aza indirilmesini amaclar. Bu amaca ulaşmanın en kısa yolu ise doğal olarak atık miktarının azaltılmasıdır. Atık yonetimi sistemi atıkların nihai bertarafının cevreye bıraktığı zararı en aza indirgemek icin enson teknik ve bilgiler kullanır. Ancak bu calışmanın cercevesi ekonomik gercekler icinde cizilmelidir. O halde bu amacı sağlayacak etkenler yontemin cevresel ve ekonomik yuklerinin değerlendirilmesinden gecer. Bu nedenle atık yonetiminin verimlilik analizi cevresel ve ekonomik etkinlik olmak uzere iki onemli değişken uzerinden yapılmalıdır.


Cevresel Etkinlik Krıteri:

Atık yonetiminin cevresel etkinlik değerlendirmesi uc ana konu uzerinden yapılır - kaynakların kullanımı; cevreye verilen emisyon ve atık bertafarı. Bu uc ana konu uzerindeki ilişki oldukca karmaşık olmakla birlikte Yaşam Dongusu Stoğu (life cycle ınventory) adı ile bilinen yontem bu konuda pratik cozumler uretebilmektedir. Her nekadar bu makalenin ana konusu olmamakla birlikte entegre atık yonetimi konusunun onemli bir parcası olması nedeni ile Yaşam Dongusu Analizinden bir parca soz etmekte yarar gorulmektedir. Yaşam dongusu analizi yontemi bir konunun cevre ile olan etkileşimini beşikten mezara kadar olan cevre ile olan tum ilişkilerinin bir nevi bilancosudur.

Kısaca bir yontemin cevresel etkinliği irdelenirken o yontemin parcası olan unsurların beşiten mezara (orneğin doğal kaynakların kullanımından nihai berterafa kadar tum elemanları irdelenmektedir). Bu olgunun butun olarak irdelendiği bir tablo aşağıdaki şekilde atık yonetiminin girdi ve cıktıları olarak verilmiştir.







GİRDİLER SURECLER CIKTILAR




BİYOLOJİK İŞLEMLER GERİ KAZANIM
Kompostlama
Atık Biogaz uretimi Hava
Emisyonu
TOPLAMA
AYIRMA
Enerji YAKMA Gaz
Emisyonu
Enerji geri kazanımı
Diğer Kutlesel yakma DUZENLİ DEPOLAMA
Malzemeler Biogaz uretimi İnert
Depo alanı


URUNLER İkincil Kompost Kullanılabilir
Malzemeler Gubre Enerji


Şekil 1. Entegre atık yonetimi sisteminin girdi ve cıktıları.

Doğru ve sağlıklı bir atık yonetimi, atık yonetinin butun elemanlarının (toplama, taşıma, değerlendirme ve nihai bertaraf) cevre ile olan etkileşimini değerlendiren atık yonetimidir. Bu etkinlik tabii ki olculen ve değerlendirilen etkiler olarak incelenmelidir. Orneğin atıkların taşınmasında cversel etkinin minimize edildiği yontem minimu enerji tketimi ile maksimum oranda atığın taşınabildiği yontemdir.


Ekonomik Etkinlik Krıteri:

En etkin ekonomik değerlendirme gercek maliyetlerin ortaya konulduğu maliyetlerdir. Ekonomik analizlerde ozellikle sistemin dışında gercekleşen yani indirek maliyetler doğru bir ekonomik etud yapılmasına engel olabilir. Bu amacla mukayese edilebilir ve tum ekonomik girdilerin değerlendirildiği bir metod ERRA (European Recovery & Recycling Association) tarafından geliştirilmiş ve dokumante edilmiştir.

Doğru ve etkin bir atık yonetimi ekonomik ve cevresel etkilerin en aza indirilmesini hedefleyen atık yonetimidir. Bu sistemi gercekleştirmek ise doğru bir planin bulunmadığı otoriteler tarafından kabul edilmektedir. Doğru bir atık yonetimi sistemi birden fazla atık yonetimi sistemini birlikte değerlendiren bir sistemdir. Cunku, atık miktarı ve bicimi bolgelere, sosyal ve kulturel alışkanlıklara gore onemli farklılıklar gostermekte ve bir bolge icin doğru olan bir yonetim modeli bir başka bolge icin aynı doğrulukta gecerli olamayabilir. Bu nedenle planlama bolgesel koşulları dikkate almalıdır.

Turkiye’de atık yonetimi konusu ozellikle son beş yıl icinde artan nufus ve goc ile birlikte coğu kez şehir sınırlarının cok icine kadadr giren cop dokme alanlarının yaratttığı orunla ile birlikte gundeme gelmiştir. Oncelikle duzensiz depolama sahalarının rehabilitasyonu ve yeni duzenli cop depolama sahalarının acılması gundeme gelmiş ve daha sonra kompostlama ve geri kazanım konuları tartışılmaya başlanmıştır. Ulkemizin mevcut koşulları dikkate alındığında yakma yonteminden ziyade duzenli depolama sahalarının kurulması ve bu alanlara gidecek atık miktarının azaltılması icin onlemler alınması (değerlendirilebilir atıkların ayrı toplanması ve geri kazanım bu aşamada onem kazanmaktadır) Turkiye icin oncelikli secenekler olarak gorunmektedir.

Katı Atıkların Geri Kazanımı; Entegre Atık Yonetimi ilişkisi :

Ulkemizde nufus artışına paralel olarak atık miktarı ve ambalajlı urun kullanımı da artmış, geri kazanımı ekonomik bir değer haline getirmiştir. Bununla birlikte Cevre Bakanlığı tarafından 1991 yılında yayınlanan Katı Atıkların Kontrolu Yonetmeliği ile geri kazanım yasal zorunluluk haline donuşmuştur.
D.İ.E. tarafından 1993 yılında yapılan araştırmayla Turkiye’de yıllık evsel ve endustriyel katı atık miktarları ile bu katı atıkların kompozisyonu belirlenmiştir. Bu araştırmaya gore gunluk evsel atık miktarının mevsimlere, ulkenin bolgesel ve sosyo-ekonomik ozelliklerine gore farklılıklar gosterdiği ortaya cıkmıştır. Ulkemizde yaz mevsiminde kişi başına gunluk evsel atık miktarını 0,2 – 0,9 kg, kışın ise 0,18 – 0,8 kg arasında değişmektedir. Buradan hareketle ulkemizde kişi başına ortalama yıllık evsel atık miktarının 187 kg, toplam evsel atık miktarının ise yaklaşık 11 – 12 milyon ton olduğunu soylemek mumkundur. Belediye atığı olarak adlandırılan ve toplanıp bertaraf edilme sorumluluğu Belediyeler ait olan atıklara kucuk işyerleri ve ticarethanelerden cıkan atıklar da dahil olduğundan kucuk işletmeler ve ticarethanelerden cıkan yıllık 9 – 10 milyon ton atığı da goz onunde bulundurmak gerekmektedir. Bu durumda Belediye atıklarının yıllık toplamı 19 –20 milyon ton olmaktadır.
Evsel atıklar icindeki cam, metal, plastik, kağıt ve karton gibi geri kazanılabilir atıkların payı yaz aylarında % 8,5 – 22,9, kış aylarında ise % 3,7 – 15,6 arasında değişim gostermektedir. Bu rakamlar cercevesinde ulkemizdeki cam, metal, plastik, kağıt ve karton gibigeri kazanılabilir atık miktarının yıllık 2 – 2,5 milyon ton olduğunu soyleyebiliriz.



Donem Kişi Başı Cop
Kg/gun Yaş Atık
% Kul, Curuf
% Geri Kazanılabilir
Atık %
Yaz 0,6 80,25 3,9 15,84
Kış 0,47 50,31 41,06 8,64
Ortalama - 64,2 23 11,9

Tablo-1 D.İ.E Evsel Atıkların Kompozisyonu

Turkiye’de atıkların geri kazanımı konusundaki yasal zorunluluk 1991 yılında Cevre Bakanlığı tarafından yayınlanan Katı Atıkların Kontrolu Yonetmeliği ile yururluğe girmiştir. Yıllık 2 –2,5 milyon ton geri kazanılabilir atığın yalnızca 300 bin tonu bu yonetmelik kapsamındadır.
Ulkemizde yılda yaklaşık 800 bin ile 1 milyon ton atık geri kazanılmaktadır. Bu miktarın buyuk bir kısmı cop dokme sahalarından ve sokaklardan ilkel ve sağlıksız koşullarda toplanmaktadır. Ancak bu şekilde toplanan atıkların bir kısmı yaş cople karıştığı icin değerlendirilememektedir. Daha sağlıklı ve verimli bir geri kazanım sistemi oluşturmanın temel koşulu geri kazanılabilir atıkların kaynağında yani konutlarda, işyerlerinde, okullarda, otel ve tatil koylerinde copten ayrı toplanmasıdır. Bu şekilde daha temiz ve fazla miktarda atık daha ekonomik bir şekilde toplanabilir. Bu sistemin oluşturulabilmesinin temel koşulu Belediye – Tuketici – Geri Donuşum Sanayinin aktif bir şekilde sistemin icinde yer alması ve sorumluluk ustlenmesidir. Doğru bir geri kazanım sisteminde tuketicinin sorumluluğu geri kazanılabilir atıkları kaynağında copten ayrı biriktirmektir. Belediye ise tuketicinin ayırdığı bu atıkları copten ayrı temiz bir şekilde toplamak ve cinslerine gore ayırmakla sorumludur. Sanayi sorumluluğu ise Belediyenin topladığı ve cinslerine gore ayırdığı bu atıkları alıp geri donuşturmektir.



Cevko Vakfı – Belediye işbirliği ile cok sayıda proje uygulanmakta ve bu proje bilgileri duzenli olarak takip edilmektedir. Orneğin Bursa-Osmangazi bolgesinde bu değer 0,465 kg / konut-hafta iken İstanbul-Beşiktaş bolgesinde 1,570 kg / konut – hafta’dır. Halen devam eden belediye geri kazanım uygulamalarında ortalama 0,600 kg / konut-hafta’lık bir verimliliğe ulaşmış olup iki yıl boyunca haftalık toplama rakamlarının bir araya getirilmesi ile elde edilen sonuctur.
Toplanan atıkların kompozisyonlarına bakıldığında ağırlıklı olarak cam, kağıt ve karton turu atıkların yer aldığı gorulmektedir. Aşağıdaki tabloda geri kazanım uygulamalarını surduren bazı belediyelerin topladığı atıkların kompozisyonları verilmiştir.



Malzeme
Cinsi Bakırkoy
Bahcelievler Beşiktaş Eskişehir Marmaris
Kağıt-Karton % 38 % 52 % 38 % 37
Cam % 32 % 24 % 33 % 25
Metal % 9 % 6 % 12 % 5
Plastik % 21 % 18 % 17 % 33
TOPLAM % 100 % 100 % 100 % 100


Tablo-2 Değişik Bolgelerde Devam Eden Geri Kazanım Uygulamalarında Toplanan Malzemelerin Kompozisyonu (Cevko Vakfı 1998)

Yukarıdaki tabloda gorulebileceği gibi toplanan malzemelerin kompozisyonunda bolgesel farklılıklar olabilmektedir. Bu farklar o bolgedeki sosyo – ekonomik durum ve tuketim alışkanlıklarının farklılıklarından oluşmaktadır. Halen devam eden belediye geri kazanım projelerinde toplanan atıkların kompozisyonun ortalaması yaklaşık olarak aşağıda verilmiştir.


MALZEME CİNSİ YUZDESİ
Kağıt-Karton % 42
Cam % 28
Metal % 7
Plastik % 23
TOPLAM % 100

Tablo-4 15 Belediye Tarafından Devam Eden Geri Kazanım Uygulamalarında Toplanan Atıkların Ortalama Kompozisyonları Cevko Vakfı 1998


Geri Donuşum Sanayii :
Ozellikle son yıllarda ulkemizde geri kazanılabilir atıkların ekonomik değer kazanması ve bu konudaki yasal zorunlulukların yururluğe girmesi bu tur malzemeleri toplayan veya geri donuşumunu yapan işletmeler ve sanayi kuruluşları oluşmaya başlamıştır.
Halen Turkiye’de yılda yaklaşık 1 milyon ton civarında kağıt-karton, cam, metal ve plastik toplanarak geri donuşturulmektedir.


Pazara Surulen
(ton/yıl) Geri Kazanılan
(ton/yıl) Geri Kazanım
%
Kağıt-Karton 1.800.000 590.000 33
Cam 330.000 75.000 23
Metal* 550.000 180.000 33
Plastik* 150.000 50.000 30
TOPLAM 2.830.000 895.000 32
· Tahmini rakamlardır.
Bu tablodaki rakamlar ve ozellikle son yıllarda bu konuda yapılan yatırımlar ve de bunların kapasiteleri goz onune alındığında mevcut geri donuşum endustrisinin kapasitesinin Turkiye’de geri kazanılabilir atıkların % 40 – 50’sinin değerlendirilebileceği anlaşılmaktadır. Bu oranlar ozellikle Avrupa ulkelerindeki gelişmeler dikkate alındığında oldukca başarılıdır.
Son yıllarda geri donuşumle ilgili yapılan yatırımlar aşağıda ozetlenmiştir.


Malzeme Cinsi Yatırım Miktarı Kuruluş Tarihi Kapasite (ton/yıl)
Hurda PET 3 MİLYON $ 1994 12.000
Aluminyum 20 MİLYON $ 1996 50.000
Hurda Cam
(5 adet tesis) 800 MİLYAR TL 120.000
Yuksek Yoğunluklu PE 3 MİLYON $ 1995 7.000
Karton İcecek Kutusu 0,6 MİLYON $ 1995 4.000
Kağıt-Karton
(Cok sayıda tesis) 1.500.000
TOPLAM 1.693.000

Yukarıdaki tabloda gorulduğu gibi 1994 yılından sonra geri donuşum ile ilgili sanayi tesislerinin kurulması hızlanmış ve bu tesislerin kapasiteleri yıllık toplam 1,7 milyon tona ulaşmıştır.

SONUC
· Entegre Atık Yonetimi atıkkların duzenli toplanması, taşınması, bertarafı ve geri kazanımı konularının cevre ve ekonomik değerler gozeterek optimizasyonu ilkelerini benimsetmektedir.
· Entegre Atık Yonetimi ilkeleri cercevesinde bakıldığında, geri kazanım ve geri donuşum atık yonetiminin vaz gecilmez unsurlarından biri olmakla birlikte ekonomiklik ve cevre etkilerinin optimizasyonu gereği optimuym bir geri kazanım ve geri donuşum oranı oluşacaktır. Bu oran bolge, tuketim ve sosyal alışkanlıklar, coğrafi ozellikler, geri donuşum sanayi ve kapasiteleri gibi ozelliklere bağlı olarak değişkenlikler gosterecektir.


Kay: www.inonu.edu.tr





Yeniden Donuşum ve Atık Yonetimi
Geri Kazanım Uygulamaları
SU
Arıtma
Arıtma teknisyeni tarafından arıtmanın genel kontrol, bakım ve temizliği gunluk olarak yapılmaktadır. Arıtmanın senelik kontrolu imalatcı ENFA tarafından yapılmaktadır. Arıtma tesisi tasarlanırken "Su kirliliği kontrol yonetmeliği" tablosundaki değerler dikkate alınarak yapılmıştır. Arıtma tesisi atıksu kaynak miktarı ve kirlilik yuku aşağıdaki değerler baz alınarak yapılmıştır:
1. Proje Nufus : 5000 kişi
2. Proje Debisi : 500 m3 /gun
3. Su Tuketimi : 100 l/kişi.gun
4. Kirlilik yuku : 300 kg BOI/gun
5. Evsel atıksu kaynakları : Duşlar, tuvaletler ve lavabolar
Arıtma tesisi girişindeki atıksu karekterizasyonu aşağıdaki şekildedir.
1. 1. Debi 500 M3 /gun
2. 2. BOI5 : 220 Mg/lt
3. 3. AKM : 220 Mg/lt
4. 4. PH : 6-8
Arıtma Tesisinin Temel Calışma Prensipleri
1. Yaklaşım kanalı ve mekanik ızgara
2. Dengeleme terfi merkezi
3. Havalandırma havuzu
4. Cokturme havuzu
5. Klor temas havuzu
6. Camur yoğunlaştırma havuzu
7. Filtre pres susuzlaştırma sistemi
Bahce Sulama Deposu
Bahce sulama deposundan WILO COE 2 MV 2006 hidrofor kullanılmaktdır. Bahce sulama deposunda arıtma tesisinde arıtılmış su ile yeraltı su kanallarında biriken sular bu depoda toplanmaktadır. Yangın hattına ve bahce sulama hattına bu depodan su verilmektedir. Su seviyesi gunluk olculmektedir. Temmuz 2001den itibaren arıtmadaki arıtılmış su bahce sulama deposuna verilmeye başlanmış buradan da bahcenin sulanmasında kullanılmıştır.
KAĞIT
İstanbul Buyukşehir Belediyesi2nin "Ver kağıt al ağac" kampanyası kapsamında 10.03 2001 tarihinden itibaren toplam 15.265 kg kullanılmış atık kağıt toplanmıştır. Yaklaşık 10 ton kağıt miktarı kadar ağac okulumuza alınmıştır. Bu ağaclar arıtma tesisinin cevresine dikilmiştir. Atık kağıt donuşum uygulamalarına halen devam edilmektedir.
PİL
Kampuste atık piller icin muhtelif yerlerde ozel konteynerler bulunmaktadır.
Kay: www.fatih.edu.tr




GENEL BİLGİ

DESTEK HİZMETLER BİRİMİ
Bilkent Universitesi Destek Hizmetler Birimi, Bilkent Universitesi icindeki kağıt, cam vb. gibi tum geri donuşturulebilir maddelerin toplanması, muhafaza edilmesi ve geri donuşum merkezlerine teslim edilmesi gorevlerini ustlenmektedir.
GERİ DONUŞUM - KAZANMA NEDİR ?
"Geri donuşum-Yeniden Kazanım" terim olarak, kullanım dışı kalan nesnenin yani copun ham madde olarak kullanılıp yeniden imalata katılmasıdır.
NEDEN GERİ DONUŞUM ?
Tukettiğimiz maddeleri yeniden donuşum halkası icine katabildiğimiz zaman oncelikle bunların tekrar ham madde olarak kullanılmasını sağlamış oluruz. Boylece insan nufusunun artışı ile paralel olarak artan tuketimin doğal dengeyi bozması doğadan aldıklarımızı tekrar doğaya vererek azda olsa engellenmis olur. Bununla birlikte yeniden donuşturulebilen maddelerin tekrar ham madde olarak kullanılması buyuk miktarda enerji tasarrufunu mumkun kılar. Bir ornek vermek gerekirse yeniden kazanılabilir aluminyumun kullanılması aluminyumun sıfırdan imal edilmesine oranla %35'e varan enerji tasarrufu sağlamaktadır.
Copteki nesneleri ham madde olarak kullandığımız vakit cevre kirliliğinin her gecen gun artmasını da onleyebiliriz. Hurda kağıdı tekrar kağıt imalatında kullandığımızda hava kirliliğini %74-94, su kirliliğini %35, su kullanımını %45 azaltıyoruz. Orneğin bir ton atık kağıdın kağıt hamuruna katılmasıyla 20 ağacın kesilmesini engelleyebiliyoruz. Oyleyse, cevremize-doğaya, ulke ekonomisine ve de kendimize olan sorumluluğumuzdan dolayı gunumuzde hepimizin yeniden donuşum projesi icinde yer alması gerekmektedir.

GERİ DONUŞUM MADDELERİ


· Cam
· Kağıt
· Aluminyum
· Plastik
· Yazıcı Tonerleri
· Piller
· Motor Yağı
· Otomobil Akuleri
CAM
Cam tamamiyle yeniden kullanılabilir bir materyaldir. Yeniden kullanılabilir camdan tekrar cam imal edilmesi sıfırdan cam edilmesine gore cok daha az enerji tuketir.
Genellikle renksiz camdan renksiz, renkli camdan renkli cam urunleri uretilir. Bu nedenle renkli camları renkli cam donuşum kumbaralarına; renksizlere atmalıyız. Ayrıca cam şişe, kavanoz vb. gibi urunleri yeniden donuşum kumbaralarına atarken kapaklarınıda cıkarmalıyız.
KAĞIT
Ulkemizde uretilen kağıt ve karton imalinde SEKA'nın bazı fabrikaları haric olmak uzere, uretim tamamen hazır ithal esluloz, saman ve atık kağıttan yapılmaktadır. İyi organize edilmiş bir toplama sistemi belediyelerin katı atık toplama yuklerini hafifleteceği gibi, katı atıkların copluklerde yığılması da onleyebilecektir. Ayrıca, uretimin atık kağıt kullanarak yapılması halinde imalat icin gerekli olan su ve kimyasal maddelerin daha az kullanılacak olm