20 Kasım 1918 Cumartesi gunu ilginc bir olay gecer Mustafa Kemal’in Pera Palas’taki dairesinde. Ataturk o gunlerde yoğun bir siyasal değinme trafiğinin bunaltıcı ağırlığı altındadır. Ama bir boş vaktini bulup Mustafa Kemal’le goruşmek icin sabırsızlanan yabancı bir general vardır. Karargahı ile Pera Palas Oteli’ne yerleşmiş olan General Sir William Birdwood… Bu general, askerlerinin miktar ve donatım bakımından cok ustun olmasına karşın Canakkale Savaşları’nda Mustafa Kemal’e uc kez yenik duşmuştur. Boylesine materyal ustunluğune karşın nasıl yenik duştuğunun hayreti ve şaşkınlığı icindedir. Bu kahramanı yakından gormek, bu zincirleme yenilgisinin nedenlerini kendi ağzından dinlemenin merakı icinde kıvranmaktadır. Kendisine refakat subayı olarak verilmiş olan sporcu Sedat Rıza Bey aracılığı ile Mustafa Kemal’den kendisini kabul etmesini rica eder.
-“Buyursunlar” der Mustafa Kemal.
İki general karşı karşıyadır. Birdwood cok saygılıdır. Mustafa Kemal Paşa’nın yanında Rasim Ferit Bey de vardır. Hoşbeşten sonra Birdwood, iki yıldır kafasını kemiren “bizi nasıl yendi?” sorusunun yanıtını almak ister:
-“Sayın komutan bizi nasıl yendiniz?”
Mustafa Kemal’den bir başkası, dunya savaş tarihinde benzerine az rastlanır bu başarısından boburlene bilirdi. Oysa o, -tıpkı Trikopis’e davrandığı gibi - yenilginin ezilmişliği altındaki bu general’in onurunu korur.
“-Sizin de, bizim de tarih dergilerimiz var”, der; tarih yazar.
Birdwood ricasını yineler:
-“Ekselans, sizin ağzınızdan dinlemek istiyorum. Lutfediniz.”
Mustafa Kemal, yanındaki Rasim Ferit Bey’den kağıt kalem ister; oda bir pecete kağıtı ile altın muhafazalı kurşun kalemini uzatır. Mustafa Kemal bir kroki cizer, kağıt uzerindeki yerlerini işaret ederek;
-“Su tarihte karaya cıktınız, der; filanca saate kadar şurada durdunuz. Biz de şu hattaydık. Herşey sizin lehinizdeydi. Nicin cizgide durdunuz ve nicin ilerlemediniz?”
-“Askerlerimiz cok yorulmuştu, diye yanıtlar Birdwood.”
Mustafa Kemal bu kez de Cokbayırı krokisini cizer:
-“Siz filanca gun şu yone hareket ettiniz, şu durumu aldınız; nicin ilerlemediniz?”
-“Biz ilerledikce arkadan su yetişmedi. Askerlerimiz susuz kaldı ve durdu.”
Atalarımız yaralıya kurşun atılmaz der. Mustafa Kemal de Turk soyluluk ve erdemini şu esprisiyle ile dile getirir:
-“Goruyorsunuz ya ben bir şey yapmadım. Once yorgunluk, sonra susuzluk durdurdu ordunuzu.”
Birdwood ayağa kalkar, Mustafa Kemal’i kucaklar:
-“Sizin gibi kahraman ve yuksek karakterli bir asker tanımadım.”
Sonra krokiyi ve kalemi işaret ederek:
-"İzin verir misiniz" der; "bu kroki ve kalemi değerli bir hatıra olarak saklayayım.”
Ve saklar.
Yıl 1935… Aradan yıllar gecmiş, Birdwood mareşalliğe kadar yukselmiştir. Son gorevi “Hindistan Ordusu Başkomutanlığı”dır. Kendisine Baron’luk sanı da verilmiştir. Ataturk hayranlığı ve sevgisi hala sıcaklığını korumaktadır. Eski anılarını yaşamak ve Ataturk’un tenefus ettiği havayı tenefus etmek icin 1935 yılı Ağustos’unun 26. Pazartesi gunu İstanbul’a gelir. Cumhuriyet gazetesi bu olayla ilgili olarak şu başlığı atar: 20 sene sonra İstanbul’a girdi, ama gezgin olarak.
Yıl 1938… Birdwood, yaşamının en buyuk acılarından birini Ataturk’un haberini alınca duyar.Yaşı hayli, ilerlemiştir. Hastadır da… Ama ne olursa olsun cenaze torenine katılmak, dunyanın yetiştirdiği bu en buyuk askerin tabutu onunde eğilmek, ona ebedi yolculuğunda son gorevini yapmak ister. İngiltere Hukumetine bu arzusunu bildirir, Ankara’ya gelir.Ataturk’un tabutu muvakkat kabrine goturulurken Hindistan Ordusu Başkomutanı Feld Mareşal Baron William Birdwood, Halkevi balkonunda ayakta durabilmesi ve son uğurlama gorevini yapması icin ayaklarının altına destek yapılır.Ataturk’un tabutu onunden gecerken Birdwood hungur hungur ağlamaktadır.
Kaynak: 1- Ataturk’un İstanbul’daki Calışmaları, (1899 - 16 Mayıs 1919), Sadi Borak, 2. Basım 1998, Kaynak Yayınları, ISBN: 975-343-233-X. Sayfa:153-155
2- Doğumundan Olumune Kadar Kaynakcalı Ataturk Gunluğu. Prof. Dr. Utkan Kocaturk. Ataturk Araştırma Merkezi. Ankara 2007 İkinci Basım. ISBN: 975-16-1191-1. Sayfa: 119
Not: Sadi Borak Ataturk’un İstanbul’daki Calışmaları adlı eserinde Mustafa Kemal ve Birdwood goruşmesinin tarihini 20 Kasım 1918 olarak vermektedir. Bu tarih Mustafa Kemal'in İstanbul'a gelişinden 7 gun sonrasına isabet eder. Ancak, Prof. Dr. Utkan Kocaturk, Doğumundan Olumune Kadar Kaynakcalı Ataturk Gunluğu adlı eserinde bu tarihi 16 Kasım 1918 olarak vermektedir.
*William Riddell Birdwood
(1865-1951) İngiliz askeri ve feldmareşali olan Birdwood, 1865 yılında Hindistan'da doğdu. Once, Clifton College sonra, Sandhurst'teki Royal Military College'de (Kraliyet Harp Akademisi) okudu. Mesleğinde yavaş yavaş yukselerek, 1917'de general, 1925'te feldmareşal unvanlarını aldı. Birdwood, Hindistan'da, Hazara (1891), Isazai (1892), Tirah (1897-98) seferlerine, Chagra Kotal, Dargai, Samphagha Savaşları'na ve Bazar Valley'deki askeri harekatlara katıldı. Guney Afrika Savaşı (1899-1902) sırasında, Natal'daki atlı tugaya komutanlık etti, sonra başkomutan Lord Kitchener'in askeri katipliğini yaptı. 1908'de, Mohmand seferinde kurmay başkan gorevinde bulundu ve aynı yıl "Distinguished Service Order" (Seckin Hizmet Rutbesi) nişanını kazandı. Birinci Dunya Harbi'nde, Akdeniz Seferi Kuvvetleri'nde gorev aldı. Once Avustralya ve Yeni Zelanda Ordusu (Anzak) komutanı olan Birdwood, sonra butun ordunun başkomutanlığına atandı. 1915 ve 1916'da Gelibolu yarımadasının boşaltılmasında Canakkale Ordusu'na, sonra Avustralya ve Yeni Zelanda askerlerine, arkasından da Fransa'da 5. Ordu'ya komutanlık yaptı. Anzak askerlerini iyi idare etmesiyle buyuk bir şohret kazandı. Bu kuvvetlerin kendisine besledikleri guven, batı cephesinde elde edilen zaferin başlıca sebebi olarak adlandırıldı ve Birdwood'a, "Soul Of Anzac" (Anzaklar'ın Ruhu) unvanını kazandırdı. Savaşın sonunda baronet olan Birdwood, 10.000 sterlinlik bir para mukafatı da aldı. 1920'de Hindistan Kuzey Ordusu'na komutan olarak atandı, 1925-30 yıllarında da butun Hindistan ordusunun başkomutanlığını yaptı. 1938'de Anzak ve Totnes Baronu unvanını aldı. 1921'de, Peterhouse fahri uyesi olan Birwood, 1931-38 yılları arasında bu kolejin yoneticiliğini yaptı. 1935'te, Clifton College'in muduru, yine aynı yıl icinde Deal Castle'in başkanı oldu. Grand Cross ve Fransa Legion d'honneur nişanına ek olarak, Fransız Croix de Guerre ve bircok başka yabancı nişanlarla mukafatlandırıldı. Kasım 1938'de, Ataturk'un cenaze torenine İngiltere Hukumeti'nin baş temsilcisi olarak katıldı. Ayağı incindiği icin toreni Halkevi (şimdiki Turk Ocağı) binası balkonundan izleyen Birdwood, Ataturk'un naşını, bir miktar toprak getirtip uzerine basarak, Turk toprağı uzerinden selamlamış ve boylece Canakkale'de karşılaşmış olduğu bir kahramana son hurmetini ifade etmişti. Birdword, 1951 yılında Hampton Court'ta (Middlesex) oldu.
__________________