1SAĞLIK KURULUŞLARINDA KALİTE

1.1SAĞLIK HİZMETİNİN DUZEYİ
1.1.1İLKELER
Verilen sağlık hizmetinin uluslar arası planda en ust duzeyde olması amaclanmaktadır. Dunya Sağlık Orgutu Alma Ata Konferansı ilkeleri ve Hastane İnfeksiyonlarının Onlenmesi Kılavuzu, Sağlık Bakanlığının Hasta Hakları yonetmeliği temel alınmaktadır. Uluslararası ve ulusal saygın bilimsel kuruluşların ve uzmanlık orgutlerinin en son yayınladığı teşhis ve tedavi uygulama kuralları standart olarak kabul edilmektedir. [1]
1.1.2prosedur ve talimatlar
Bir sağlık kuruluşunda, hastanın ilk kaydından başlayarak kliniği terk etmesine kadar olan tum burokratik ve tıbbi işlemlerin prosedurleri ve ilgili talimatları yazılı hale getirmek.
1.1.3İNSAN KAYNAKLARI
1.1.3.1ORGANİZASYON ŞEMASI, YETKİ VE SORUMLULUKLAR
Yonetim, butun bolumlerin ve bağlantıların gosterildiği organizasyon şemasını ortaya koyar. Her birimde gorevli bulunan kişilerin yetki ve sorumlulukları net olarak belirlenir.
1.1.3.2oryantasyon eğitimi ve surekli iş başı eğitimi
Goreve yeni başlayan elemana, işi hakkında yeterli eğitim verilir ve bu dokumante edilir. İşin gelişen koşullarına ve ortaya cıkan ihtiyaclara gore tum personelin surekli eğitiminin belli bir program cercevesinde yapılması ve dokumante edilmesi gereklidir.

1.1.3.3İŞ MEMNUNİYETİNİN SUREKLİ GELİŞTİRİLMESİ
Yonetim belli aralıklarla iş memnuniyeti anketleri yaparak calışma ortamı, calışma ve sağlık koşulları, ast – ust ilişkileri, performans değerlendirme, konularında calışanların goruşlerine baş vurmak, ve uygunsuz noktaları saptayarak memnuniyet duzeyini surekli olarak yukseltmek zorundadır. Adil ve şeffaf bir performans değerlendirme sisteminin kurulması, tum calışanların sectikleri temsilciler aracılığıyla aktif yonetime katılımı, calışanların sectikleri temsilciler aracılığıyla yonetime aktif katılımı, calışanlardan gelen onerilerin ve uygunsuzluk bildirimlerinin yonetim tarafından dikkate alınması ve kendilerine geri bildirim yapılması, gribe ve hepatite karşı aşılama, bulaşıcı hastalıklar konusunda yeterli eğitim verilmesi ve koruma onlemlerinin uygulanması iş memnuniyeti konusunda yapabileceklerinin bazılarıdır.
1.1.4CİHAZLAR
Tum cihazların yanı başında her an ulaşılabilecek durumda kullanım kitapcıkları, talimatlar ve cihazı calıştırabilmek icin gerekli araclar bulunmalıdır.
Gunluk bakımdan ayrı olarak 1 veya 3’er aylık aralıklarla yetkililer tarafından periyodik bakımlar yapılmalıdır. Cıkan tum arızaların giderilme sureleri dokumante edilmelidir.
Tanı icin onem taşıyan tum cihazların doğru olcum yapıp yapmadıkları, belli aralıklarla kontrol edilmekte ve gerekli kalibrasyonlar yapılmaktadır.
1.1.5MALZEME
Tıbbi işlemlerde ve tedavide kullanılan her turlu malzeme ve ilaclar ongorulen koşullarda ( buzdolabı, dolap vs. ) ve birbirleriyle karıştırılmayacak şekilde saklanmalıdır. Belli aralıklarla son kullanım tarihleri kontrol edilir. Dezenfeksiyon ve sterilizasyon talimatlara gore yurutulur ve dokumante edilir. Her malzeme icin gerekli minimal miktarın surekli hazır bulundurulması sağlanır.


1.2SAĞLIK HİZMETİNİ ETKİLEYEN DIŞ FAKTORLER : GİRDİLER
1.2.1CİHAZ MALZEME ALIMLARI
Kliniğe alınan tum cihaz, malzeme ve ihtiyaclar denetimden gectikten sonra teslim alınır. Satıcılar uygun kalitede, sayıda, fiyatta ve surede mal verip vermedikleri konusunda değerlendirilmeye tutulurlar.
1.2.2DIŞARDAN ALINAN TETKİKLER VE DIŞARDAN ALINAN KONSULTASYON HİZMETİ
Hastanın getirdiği veya hekimin istediği dış klinik ve laboratuarlarda yaptırılan tetkikler, ilgili hekimin onayından gectikten sonra teşhis ve tedavide kullanılabilir. Dışardan alınan tum hizmet alımları serviste ve poliklinikte acılan defterlere surekli kaydedilerek, 3 aylık surelerle değerlendirmeye tabi tutulur. Değerlendirmede hizmetin kalitesi, talebin karşılanma suresi (laboratuarların sonuc verme suresi, konsultan hekimin gelme suresi), ozel sağlık kurumlarında fiyatlar gibi faktorler ele alınır. Belli bir duzeyin altında puan alan laboratuar ve konsultan kurumlara değerlendirme sonucları bildirilerek, eksikleri duzeltme onerisinde bulunulur. Ozel sağlık kuruluşları ise hizmet aldığı birimleri bu değerlendirme sonuclarına gore secme olanağına sahiptir.
1.3HİZMET ALICILARI : HASTALAR VE KURUMLAR
1.3.1BİLGİLENDİRME VE ONAY
Hastanın kliniğe ilk başvurusundan başlayarak, her konuda bilgilendirilmesi, sozlu veya yazılı olarak onayının alınması zorunludur. Hastaya polikliniklerde muayene koşulları, yatış koşulları, fiyatlar ve klinikte verilen hizmetler konusunda ayrıntılı bilgi verilir. Tetkik ve tedavinin tum aşamalarında ozellikle invaziv işlemlerde gerekli acıklamalar yapılır ve hastanın onayı alınır.


1.3.2HASTA VERİLERİNİN SAKLANMASI
Hastanın dosyası ve tum kayıtları her an ulaşılabilecek şekilde ve yangın, su, hırsızlık gibi etkilerden kesinlikle korunacak şekilde en az 10 yıl olmak uzere muhafaza edilmek zorundadır.
1.3.3HASTA MEMNUNİYETİNİN SAĞLANMASI
Hastalara duzenli aralıklarla anket yapılarak, kliniğin tum birimleri ve calışanlar hakkında değerlendirmeleri saptanır. Ayrıca hastalara şikayet ve onerilerini iletme olanakları sağlanır. Hasta anket sonucları ve şikayetleri duzenli aralıklarla yapılan toplantılarda ele alınarak, şikayet konularında duzeltmeler planlanarak, hasta memnuniyet derecesi surekli iyileştirilmeye calışılır.
1.4TASARIM MADDESİ
Klinikte bir araştırmanın yurutulmesi konusunda Akademik Kurulla birlikte karar verilmelidir. Araştırma başladıktan sona yurutuculer sonuclar hakkında belli aralıklarla ilgili kurula bilgi vermekle yukumludurler. Elde ettikleri ara sonuclar toplu olarak tartışıldıktan sonra, araştırmanın yurutulmesi konusunda birlikte karar verilir.
1.5YONETİM VE DENETİM SİSTEMİ
1.5.1KALİTE POLİTİKASI VE HEDEFLER
Yonetim uluslar arası planda mumkun olan en ust duzeyde sağlık hizmetini vermeyi, bununla birlikte hastaların ve calışanların maksimal memnuniyetini sağlamayı iceren bir “Kalite Politikası” oluşturmak ve yayınlamak zorundadır. Kurumun vizyonu olarak tum calışanlarca ictenlikle benimsenmesi gereken kalite politikası “amac” veya “amaclar” olarak da nitelendirilebilir. Bu amaclar doğrultusunda kısa vadeli hedefler oluşturulmakta, klinik icinde tum birimlerde yapılan ucer aylık olcumlerde bu hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığı kontrol edilmektedir.

1.5.2İC DENETİM
Klinikte yeterli kalite eğitimi gormuş olan calışanlardan oluşturulan bir “Kalite Denetim Grubu” kurulur. Kalite Denetim Grubu uc veya altı aylık aralıklarla yonetim dahil olmak uzere tum birimleri denetleyerek, hazırladığı raporları Yurutme Kuruluna iletir. Bu denetimlerde her birimde personel ve işle ilgili guncel dokumantasyonun varlığı, uygulamanın yazılı prosedur ve talimatlara uygunluğu, girdiler, alıcılar konusunda yukarıda belirtilen takip ve onay işlemlerinin uygulanıp uygulanmadığı kontrol edilir.
1.5.3kalite sisteminin işleyişi
Yonetici veya yoneticinin kalite sistemindeki tum yetkilerini ustlenen “Kalite Guvence Sorumlusu” sistemin surekli dinamik işleyişini sağlamak zorundadır. Değişik birimlerin sorumlularından oluşan “ Kalite Yurutme Grubu “ her ay duzenli toplantılar yaparak sistemde cıkan tum sorunları gelen şikayetleri ve onerileri ele alır. Ayrıca ucer aylık aralıklarla yapılan “Yonetim Gozden Gecirme Toplantıları”nda hedeflere ulaşılmama durumu, denetim grubunun bildirdiği uygunsuzluklar analiz edilmekte, cozum yolları tartışılarak bulunmakta, sorunların belirlenen surede cozulmesi icin sorumlulara gorev verilmelidir. Her birimde ucer aylık aralıklarla hedeflere ulaşma konusunda yapılan istatistiksel olcumler, denetim raporları, satıcı ( hizmet, konsultasyonlar dahil ) değerlendirmeleri, şikayet ve oneriler sisteminin surekli gelişmesi icin geri bildirim dayanakları olmalıdır. Hedeflere ulaşıldığında ise geliştirme projeleriyle mukemmelleştirmeye doğru gidilmelidir.






2SAĞLIK KURULUŞLARINDA BİLGİSAYAR SİSTEMİ

2.1AMAC
Bilgisayar kullanımının hızla yaygınlaşması cağımızı bilgi cağına donuştururken, bu gelişmelerden toplumun her kesimi buyuk olcude etkilenmektedir.
Bilginin ve zamanın onem kazandığı gunumuzde, bircok kullanım alanına sahip bilgisayarların aktif rol oynadıkları sektorlerden biride sağlık sektorudur.
Dunyada ilk kez 1960’lı yıllarda karmaşık muhasebe hesaplarını yapabilmek amacıyla hastanelerde bilgisayar kullanılmaya başlanılmıştır. Gunumuzde ise; hastanelerde tıbbi, mail ve idari olmak uzere bircok alanda bilgisayar kullanımı yaygın hale gelmiştir.
Burada hastane verimliliği icin gerekli olan bilişim sistemi hakkında bilgi sunulmaktadır. Ayrıca uygulamalı bir orneği uygulama bolumunde sunulmuştur.
2.2SAĞLIK HİZMETLERİNDE VERİMLİLİK
Sağlık hizmetlerinde verimliliğe başlamadan once, konuya acıklık getirebilmek bakımından, verimlilik kavramını tanımlamak gerekmektedir. Verimlilik en genel anlamıyla, uretim surecine giren ceşitli faktorlerle (girdiler) bu surecin sonunda elde edilen urunler (cıktılar) arasındaki ilişkiyi ifade etmektedir. Başka bir deyişle, savurganlıktan uzak, kaynakları en iyi bir bicimde değerlendirerek uretmektir.
Bu yuzden verimlilik “uretilen mal ve hizmet miktarı ile bu mal ve hizmetin uretilmesinde kullanılan girdiler arasındaki oran” olarak tanımlanır. Genellikle bu olcu, cıktı/girdi olarak formule edilmektedir.
Verimlilik olcumlemesi veya verimlilik analizi ise belirlenen amaclara ve hedeflere ulaşmak icin gosterilen cabaların ne olcude başarılı olduğunun saptanması işlemidir. Verimliliğin olculebilmesi icin gerek cıktının, gerek cıktının uretiminde kullanılan girdilerin değerinin miktar veya parasal olarak bilinmesi gerekmektedir. Verimliliğin belirlenmesi icin yapılan oranlama işlemi cıktı ile girdiler arasında yapıldığında “fiziksel verimlilik”, toplam cıktının parasal değeri ile girdilerin toplam maliyeti arasında yapıldığında “ekonomik verimlilik” adı verilmektedir.
Sanayi kuruluşlarında yukarıda belirtilen tanımlara uygun olarak verimlilik analizlerinin yapılması oldukca kolaydır. Cunku bu işletmelerin elde ettikleri cıktı ile kullandıkları girdilerin miktar ve parasal olarak değerlerinin olculmesi oldukca kolaydır. Fakat hizmet kuruluşlarında verilen hizmetlerin fiziksel boyutu olmadığı gibi belirli standartlarla olculmesi guctur. Bu hizmet kuruluşlarından biri olan hastanelerde de cıktının olcumlenmesinde aynı guclukler yaşanmaktadır. Hastanelerin asıl cıktısının ne olduğu konusunda araştırmacılarla bilim adamları arasında goruş birliği yoktur. Kimi araştırmacılar ve bilim adamları hastanenin asıl cıktısının “sağlık” veya “tıbbi bakım”, kimileri de asıl cıktının sağlın uretilmesinde kullanılan “ara mallar” olduğunu kabul etmektedir.
Hastaneler tarafından ortaya konulan cıktının tanımı amaclara bağlı olarak da farklılık gostermektedir. Hastane yonetimi acısından asıl amac, en duşuk giderle maksimum kalitede hizmet sunmaktır. Cıktı ise genellikle “hizmet verilen hasta sayısı” veya “hizmet gunu” olarak tanımlanmaktadır.[2] Tıbbi acıdan cıkı ise doktorların bilimsel yargılarına bağlı olarak cıktı ile ilişkisi olduğunu kabul girdiler biciminde tanımlanır. Buna ornek olarak hemşire hizmetlerinin, laboratuar testlerinin veya rontgen filmlerinin niceliği verilebilir. Toplumun sağlık hizmetlerine ayırdığı kaynakların verimliliği acısından ise cocuk olum oranı ortalama yaşam suresi gibi toplumun genel sağlık duzeyi ve hastalıkların tedavi sonucları cıktı olarak değerlendirilebilmektedir.
Hastaneler sağlık hizmetlerini uretebilmek icin insan gucu, sermaye, teknoloji, zaman, malzeme vb. uretim unsurlarına gerek duymaktadırlar. Bu unsurları rasyonel kullanımı, etkin ve verimli sağlık hizmetlerinin sunulmasında etkili olacaktır.
İnsan gucu; hastanelerin en onemli uretim unsurlarından biridir. Gercekten, hastaneler bunyelerinde cok sayıda ve değişik oğrenim gruplarından insanları barındırmaktadır. Bu kuruluşlar, sağlık hizmetlerini toplum tarafından arzulanan duzeyde uretebilmeleri icin insan gucunun niteliği, niceliği ve orgutlenişine onem vermek zorundadırlar. Turkiye’de hastanelerin gereksinim duyduğu insan gucu unsurunda nitelik ve nicelik acısından buyuk eksiklikler bulunmaktadır.
Nicelik yonunden konu ele alınıldığında kadrolaşmanın objektif yontemlere gore yapılmadığı ortaya cıkmıştır. Ulkemizdeki hastanelerde istihdam edilen personel ve bunların sayıları Kadro Dağılım Yonetmeliğinde hastaneler yatak sayılarının buyukluklerine gore sınıflandırılıp, her sınıf hastanede yer alacak tıbbi, idari ve destek hizmet uniteleri belirlenmiştir. Oysa kadro dağılımında yatak sayısı yerine iş yuku olcut olarak alınmalıdır. Cunku yatak sayısı az ancak insanların yoğun olduğu bir bolgedeki hastane ile yatak sayısı fazla ancak insan sayısının daha az olduğu bir bolgedeki hastane arasında iş yuku farklıdır.[3]
Sermaye ise sağlık hizmetlerinin uretilmesinde onemli bir yer tutmaktadır. İnsan gucu istihdam edilmesi, teşhis, tedavi, hasta bakım hizmetlerinin uretilebilmesi icin gerekli arac ve gereclerin edinilmesi, fiziki koşulların sağlanması vb. icin gereksinim duyulan arac niteliğindeki kaynaklardır. Bu uretim unsurunun miktarı, diğer uretim unsurlarının sağlanması icin onemli ve hastane yoneticilerinin yapacakları sağlıkla ilgili planların kapsamının belirlenmesinde etkin bir unsurdur. Hastane hizmetlerinin verimliliğinde sermaye niteliğinin ve yonetimin onemi yadsınamaz. Ulkemizdeki hastanelerde sermaye acısından bir cok zorluklar yaşanmaktadır. Gunumuzde bu kuruluşlar maddi olanakların yetersizliği nedeniyle hızlı gelişen teknolojiyi izleyememekte ve sağlık hizmetlerinin verimliliğini arttırmada yetersiz kalmaktadırlar.
Teknoloji; sağlık hizmetlerinin sunulmasında faydanılan diğer bir unsurdur. Gunumuzde tıbbi cihazlar sağlık sektorunde onemli bir yere sahiptir. Ozellikle son yıllarda bilgisayar ve elektronik endustrisinde meydana gelen hızlı gelişmelerin tıbba uygulanmasıyla butun hastaneler teknoloji yoğunluklu kuruluşlar haline gelmişlerdir. Hastanelerde teşhis ve tedavi hizmetleri verilirken bilgisayar, hemodiyaliz, EKG, EMG, EEG, rontgen, ultrason, tomografi vb. tıbbi cihazlar kullanılmaktadır.
Sağlık hizmeti uretiminde gereksinim duyulan ve onemli yer tutan unsurlarından bir diğeri de tıbbi malzemelerdir. Teşhis, tedavi hasta bakım vb. hizmetlerin sunulmasında girdi olarak kullanılmaktadır. Tıbbi malzemelerin niteliği, niceliği, yonetimi, bu malzemeyi kullanacak kişinin bilgi ve becerisi sunulan hizmetlerin verimliliğini etkilemektedir. Ulkemizdeki bir cok hastanede ilac ve tıbbi malzeme kullanımında kontrolsuzluk ve savurganlık, hastanelerdeki maliyet- etkinlik dengesini olumsuz yonde etkilediği yapılan araştırmalarda ortaya cıkmıştır.
Hastanelerin yukarıda kısaca belirtilen tum unsurlara sahip olmaları sağlık hizmetlerinin verimliliğini artırmada yeterli olmayabilir. Cunku insan gucu, fiziksel ve teknik unsurların yerleştirilmesi ve secimi, iş akışının duzenlenmesi, insan ilişkileri, ucret yontemi, devlet burokrasinden kaynaklanan engellerin en aza indirilmesi vb. sorunlar yeni bir sorunu “yonetim sorununu” ortaya cıkarmaktadır.
Yonetim sorunu hastanelerde verilen hizmetlerin verimliliğini etkilemektedir. Ulkemizde bazı istisnalar dışında uygulanmakta olan hastane yonetim modeli, bir yandan doktorların mesleki yonden olumsuz yonde etkilenmesine diğer yandan da hastane yonetiminin profesyonel bir yaklaşımla yonetilmemesine neden olmaktadır. Bu da hizmet kalitesinin duşmesine ve kaynak israfına neden olmaktadır.[4]
2.3TIPTA BİLGİSAYARIN TARİHSEL GELİŞİMİ
Hastanelerde ilk kez 1960’lı yıllarda karmaşık muhasebe hesaplarını yapabilmek amacı ile bilgisayar kullanılmaya başlanmıştır. Tıpta bilgisayar uygulamaları ilk olarak 1963 yılında KAISER-PERMANENTE (California) ve WISCONSIN HOSPITAL gibi hastanelerde hasta kayıtlarının tutulması, gerekli ucret ve yatak kapasitelerinin izlenmesi olarak gorulmektedir. Daha fazla yataklı hastanelerde başlayan bu uygulamalar pratik ve verimlilik acısından yeterli bulunmamıştır. Ancak 1969 yılında MC AUTO firması tarafından geliştirilen “Paylaşımlı Tıbbi Sistemler ( Shared Medical Systems )” adlı kiralık bilgisayar sistemleri kabul gormuştur. Bu gun Amerika’da 450’yi geckin hastane bu sistemleri kullanmaktadır. 1970’li yıllarda geliştirilen mikrobilgisayarlar,hastanelerde de buyuk ve cok amaclı bilgisayar donanımlarının yerini almaya başlamıştır. 1970’lerin sonlarında tıbbi bilgisayar sistemine hastane capında onemli gelişmeler başlamıştır ve bu gelişmelerde aşağıdaki olcutler baz alınmıştır:
FBilgi kağıtlarda, formlarda değil, direkt olarak bilgisayar terminallerinde tutulmalıdır. Boylece bilgisayar bu bilgiyi giren kişiye doğrudan yararlar sağlayacaktır.
FAcil gereksinim duyulan bilgi, hastane icinde herhangi bir terminalden kolaylıkla alınabilecektir. Gerekli raporlar istenilen zamanda alınabilecek ve bilgilere guncel olarak istenildiği zaman ulaşılabilecektir.
FBilgisayarın yanıt verme (karşılık verme) suresi kısa olmalıdır. Cunku hastanede gorevleri gereği işleri yoğun olan doktorlar ve teknikerler saniyelerle olculebilecek gecikmelerin sık sık meydana gelmesini istemezler.
FBilgisayar guvenilir olmalıdır. Başarısızlık durumunda hata o dakika icinde duzeltilmeli ve kullanıcılar veri kaybetmemelidir.
FGizlilik korunmalı ve sadece yetkili insanlar bilgilere erişebilmelidir.
FBilgisayar programları kullanıcıya kolaylık sağlamalıdır. Kullanıcının el ile kayıt tutmasına ve hesaplama yapmasına gerek olmamalıdır. Bir doktor icin bilgisayar terminalinden laboratuar sonucu elde etmek, telefon etmekten daha kolay olmalıdır.
FButun hastalar icin genel bir sicil kaydı olmalı ve her hasta icin bilgisayarda yalnızca bir tane sicil bilgisi olmalıdır. Yetkili kullanıcılar her zaman bu bilgilere girebilmeli ve bu bilgiler korunmalıdır. Genel veri tabanında bir hata bulunduğunda bu hata hemen duzeltilmeli ve bu duzeltme butun terminallerde mevcut olmalıdır.
1980’li yıllarda bilgisayar sistemleri ; Tıbbi kimya laboratuarlarının otomasyonunda, hastaların tıbbi kayıtlarının tutulmasında,durumları kritik hastaların izlenmesinde, EKG (elektrokardiyografi)’nin yorumlanması gibi bazı teşhis destek sistemlerinin gelişmesinde ve son yıllarda tıbbi goruntulenme ve tıbbi karar verme konularında kullanılmaya başlanılmıştır.
§1960’lı yıllarda toplu veri işlem
§1970’li yıllarda on-line veri işlem
§1980’li yıllarda metin grafik işlem
§1990’lı yıllarda goruntu işlem
kullanıldığı gorulmektedir.
2.4TIPTA BİLGİSAYARLARIN KULLANIM ALANLARI
Bilgisayar; zamanında ve doğru tanı koymada,karışık ve geniş alanlara yayılmış kaynaklara ulaşmada,veri bankasında depolanmış benzer olaylarla ilgili istatistiksel verileri kullanarak tedavinin optimum metodunu bulmada ve guvenilir on tanı onermede doktorlara olanak tanımakta ve doktorun tanı koyabilme gucunu artırmaktadır. Ayrıca hastalık oranlarını tahmin etmek olanaklı hale gelmekte ve bu veriler gelecekte yapılacak işlerin planlanmasında kullanılabilmektedir.



Bunlara ek olarak bilgisayar; daha iyi bir iletişim olanağı da sunmaktadır. Bunun sonucu olarak bilgiyi aşağıdaki ozelliklerde kullanıcıya sunmaktadır:
a)Gereksinim duyulduğu zamanda
b)Gereksinim duyulduğu yerde
c)Kolayca ozumlenir formda
d)Yalnızca yetkili kişilerin ulaşabileceği şekilde.
(a)ve (c) şıklarında belirtilen ozellikler personelin boş zamanını ve buyuk oranda personel maliyetini duşurmektedir.
Sonuc olarak bilgisayarların etkin kullanımı hasta bakımı ve klinik performansı artırmada onemli bir etkendir. Temel işlevine gore hasta bakım durumunu doğrudan etkileyen bilgisayar uygulamaları gelecek yıllarda buyuk destek sağlayacaktır. Bu yuzden butun sağlık uzmanları icin, yalnızca bilgisayar işlemi altındaki temel kavramlarda değil, aynı zamanda hasta ile ilişkili alanlarda da bu uygulamalar onem kazanmaktadır. Bu uygulama alanlarını şoyle sınıflandırabiliriz :
- Tıbbi Alanlar
- İdari ve mali Alanlar
2.4.1TIBBİ ALANLAR
-Hasta Veri Tabanı Oluşturma
-Tıbbi Laboratuarların Otomasyonu
-Hasta Kayıtlarının Otomasyonu
-Tanı Destek Sistemleri
-Hasta İzleme Sistemleri
-Tıbbi Goruntuleme
-Eczane Sistemleri
-Tıbbi Karar Verme
-Bilgisayar Destekli Eğitim ve Oğretim


2.4.2İDARİ VE MALİ ALANLAR[5]
–Malzeme ve Tesis Yonetimi

–Personel Yonetimi

–Mali Yonetim

–Kaynak Yonetimi
































3TIBBİ ALANLARDA BİLGİSAYAR KULLANIMI[6]

3.1HASTA VERİ TABANI OLUŞTURMA
Veri tabanı ; bir konu ve kuruluşa ait verilerden oluşan ve genellikle Veri Tabanı Yonetim Sistemi adı verilen gelişmiş yazılımlar ile yonetilen veri kumeleri topluluğudur. Veri tabanının onemi ve yararı genellikle cok kullanıcılı bilgisayarlarda daha fazladır. Bu tur sistemlerde bir dosya bircok kişi tarafından aynı anda kullanılmakta yani bilgiler paylaşılabilmektedir. Boylece herkes icin aynı dosyaları tekrar oluşturmak ve surekli guncelleştirmek gerekmektedir. Bilgilerin paylaşılabilmesini işletim sistemi ve veri tabanı yonetim sistemleri ortaklaşa başarmaktadır.
Veri Tabanı Yonetim Sistemleri; uygulama programları ile veri tabanını oluşturan dosyalardaki veriler arasında etkileşimi sağlayan yazılım sistemidir. Bir ve daha fazla dosyadaki veriyi kaydetmekte, guncelleştirmekte ve yeniden kullanıma hazır hale getirmektedir. Herhangi bir uygulama programı veya ozel bir dosya yapısına bağımlı değildir. Buna karşılık tum uygulama programları icin gerekli olan verileri sağlayabilecek ozelliklere sahiptir. Aynı verinin ayrı ayrı yerlerde depolanmasını onleyerek bu verinin hem guncel hem de guvenli bir şekilde tutulmasını sağlamaktadır. Bu aynı zamanda bellek tasarrufunu da beraberinde getirmektedir. Ayrıca sıralama; endeksleme, istatistiksel analiz, grafik yazılımı, raporlama gibi ozelliklere sahiptir. Veri Tabanı Yonetim Sistemleri, verinin kullanılma şekli ve anlamıyla ilgili olmayıp tamamıyla verinin depolanması, organizasyonu ve işleme alınma şekli ile ilgilidir.
Veri tabanı ilgili bu temel bilgileri verdikten sonra tıpta kullanılan hasta veri tabanı daha kolay acıklanabilir. Hasta veri tabanı; hasta muayenesi işlemlerinde gereksinim duyulan bilgileri icermektedir. Bu bilgiler tıbbi laboratuarlardan sağlanan verilerin yanı sıra hastanın gecmiş bilgilerini de kapsamaktadır. Hasta veri tabanı bu yuzden klasik tıbbi tarihsel gerceklerle, kişisel izlenimlerle, fiziksel buluşlarla ve farklı fizyolojik olculerle ilgilidir. Aynı zamanda bu veri tabanı, doktora yardımcı olan destek personeli tarafından oluşturulan danışma raporlarını ve diğer verileri de icermektedir.

Amerika’da bu amacla otomatik cok aşamalı sağlık testi geliştirilmiştir. Bu test her hasta icin etraflı bir tıbbi profil cıkarmakta kullanılmaktadır. Bilgisayar bu işlemi otomatik hale getirir, bileşke verileri toplar ve tıbbi bir gozden gecirme ile kesin sonucu sağlar. Otomasyonun ve bilgisayarın girişi ile cok aşamalı sağlık test etme tekniklerinin hızı,doğruluğu ve etkinliği artmış ve sağlık hizmetlerinin maliyeti duşmuş,kalitesi yukselmiştir.
Otomatik cok aşamalı sağlık testinin gecmişte kullanım alanı hastaları goruntulemek olmasına rağmen programlara yeni eklemeler yapılarak kullanım alanları genişletilmiştir. Bu alanlar :
a)Hastanedeki hastaların kabul ve on işlemleri
b)Ayakta tedavi goren hastalar icin periyodik sağlık işlemleri
c)Ozel amaclar icin (askeri,endustriyel,sigorta kuruluşları vb.) belli bir topluluğun genel sağlık durumunun değerlendirilmesi
d)Hastanede sağlık uzmanlarının vermiş olduğu hizmetin kalitesini değerlendirmek icin tanı amaclı muayeneleri yonetmek şeklinde ozetlenebilir.
Bunlara ek olarak otomatik cok aşamalı sağlık testi ; hastayı uygun servislere yonlendirmek ve havale etmekte etkili olarak kullanılır. Boylece tum sağlık hizmetleri dağıtım sisteminin niteliğini etkiler. Bu bakımdan bilgisayarlı sağlık testleri; birinci derecede onemli sağlık alanlarına modern teknolojiyi tanıtmak ve bu teknolojiyi uzmanlaşmış merkezi hastanelerden kucuk uydu sağlık merkezlerine telekomunikasyon yolu ile taşımayı mumkun kılmaktadır.
3.2TIBBİ LABORATUARLARIN OTOMASYONU
Tıbbi laboratuar, tedavi yapacak olan doktorun goruşme yapacağı hasta hakkında uygun tıbbi veri sağlamasının ilk aşamasıdır. Laboratuarlar,bunu yerine getirebilmek icin ornekleri, testleri, sonuc raporlarını toplamalı ve her hasta ile ilgili toplanmış bu verileri depolamalıdır. Bu adımların performans etkinliği gun gectikce artmaktadır. Cunku saptanan bilgilerin sayısı ve ceşidi hem miktar olarak hem de karmaşıklık olarak gittikce artmaktadır. Bu artış da hasta tedavisinde bilimselliğe dayalı bilginin onemini net bir şekilde acıklamaktadır.
Laboratuar testlerine olan talep gun gectikce arttığı icin gunluk raporlar tutmak belirli aralıklarda ozet raporlar yaratmak ve geniş hacimli analizler icin surekli veri kayıtları sağlamak gereksinimleri ortaya cıkmıştır. Ayrıca bu laboratuarlarda; testlerin farklı bileşimlerinin oluşturulması ve acil vakalarda gerekli testlerin yapılması gibi yoğun talepleri sınırlı sayıdaki iş gucuyle yapmak oldukca guc olmaktadır. Sonuc olarak bir yandan eski testlerin guvenilirliğini geliştirmek icin teknik araştırmalar yapılırken diğer yandan yeni testler ve prosedurler geliştirilmektedir.
Tıbbi laboratuarların bu artan iş yuku ve sorumluluğu; cok buyuk miktarda laboratuar bilgisini toplamayı, ozet halinde ve belli bir bicimde hazırlanmasını ve olabildiğince hızlı bu bilgilerin doktorlara ulaşmasını gucleştirmektedir. Bu gibi problemleri gidermek icin bilgisayarlı sistemlere ve on-line işlem donanımlarına buyuk ilgi uyanmıştır.
Laboratuarlarda yer alan kucuk boy bilgisayarlar; verinin analizi icin laboratuar cihazlarına on-Lice olarak bağlanmaktadır. Coğu laboratuarlarda, karmaşık hesaplamalardan cok otomasyon zorunlu olmaktadır. Daha buyuk bilgisayarlar, buyuk servis laboratuarları tarafından yaratılan geniş miktardaki veriyi depolamak ve bu verileri işlerler. Bilgisayar sistemleri tıbbi laboratuarlardaki bilgi akışını depolamak, geri cağırmak, gondermek, sıralamak ve doğruluğunu kontrol etmek amacıyla kullanılmaktadır.
Bu sistemlerde hastalar icin gerekli olan laboratuar testleri servis veya diğer terminaller yolu ile istenmekte ve otomatik laboratuar donanımından cıkan sonuclar servis terminallerine doğrudan iletilmektedir.
Bu gibi işlemler, servislerde istenen testler ile sonucların alınması arasındaki zaman aralığını kısaltırlar. Aynı zamanda toplu olarak sonucları kaydeder ve goruntulerler. Boylece, ortaya cıkan eğilimler kolaylıkla değerlendirilebilir. Aynı zamanda sonuclar daha kısa zamanda alınır ve dolayısıyla doktorun harcadığı zaman azalır. Laboratuar kalite kontrol işlemleri ve laboratuar istatistikleri otomatik olarak değerlendirilir. Bu sistemler mikrobiyolojik ve radyolojik araştırmaların uygulanmasında ve raporlanmasında da kullanılmaktadır. Ayrıca bilgisayarlar yardımıyla bir laboratuardan bir diğerine bilgi iletimi kolaylaşır.


3.3HASTA KAYDININ OTOMASYONU
Otomatik tıbbi hasta kayıtları sistemleri tıp personelinin hasta ile ilgili verilerin cabuk ve doğru olarak toplaması, saklaması ve geri cağırması icin gereklidir. Otomatik tıbbi hasta kayıtları:
a)Hasta yonetimi icin gerekli olan tıbbi bilginin, hemşirelerin tuttuğu bilgilerin ve gerekli diğer bilgilerin kodlanması ve bakımı,
b)Tıp personeli tarafından, gerektiğinde tutulan tıbbi kayıtlardan istenilen hasta ile ilgili bilgilerin belli formlarda geri cağrılması,
c)Hastalıklar ve tedavilerin tıbbi gelişimleri ile ilgili inceleme ve araştırmaları iceren tıbbi bilgi parametrelerinin denetimi ,gibi işlevleri yerine getirir.
Bilgisayar sistemleri gelecek on yılda yukarıda belirtilen işlevleri daha kolay, daha hızlı ve daha doğru yapılabilmesi icin etraflı bir veri tabanı sağlamakta geniş caplı olarak kullanılacaktır.
Sonuc olarak, hastane bilişim sistemleri, bir yandan sağlık personeli ve hizmetlerini programlamayı optimize ederken diğer yandan maliyeti duşurmektedir. Bu sistemler, uygun ve gerekli olmayan işlemleri azaltmaya yarayan programları ve bunun gibi diğer aktiviteleri hastanede bir merkezde tutmayı amaclamaktadır. Boylece hasta bakım işlemleri daha cok geliştirilecek ve tıbbi bilgiyi geri cağırma ve haberleşme kolaylaşacaktır. Tıbbi kayıtların otomasyonunu gosteren bir sistem bolum sonunda belirtilmektedir.
Tıbbi kayıtların bilgisayarda tutulması, yeni sistemlerin kolaylaştıracaktır. “Problem Uyumlu Tıbbi Bilişim Sistemi – PROMİS ( Problem Oriented Medical Information System ) bu yondeki ilk adımdır. Bu sistem belli bir hastanın problemine ilişkin her bilgiye, bu problemi duzeltmek icin başlatılan tedaviye ve bazı terapi işlemlerine dikkat ceker. Bunun amacı hasta bakımının kalitesini arttırmaktır.



3.4HASTA İZLEME
Doktorlar ve hemşireler; ağır durumdaki bir hastanın surekli gozlenmesi gereksiniminin onemini her zaman goz onunde bulundurmak zorundadırlar. Bazı teknolojik gelişmeler; kritik durumdaki ağır hastaların izlenmesinde bilgisayarların kullanılmasını sağlamıştır. Son yıllarda programlanabilir bilgisayarlar geniş yapılı mini bilgisayarların yerini almıştır ve orta maliyetli, yuksek performanslı bilgisayar destekli izleme sistemlerinin dizaynında ve geliştirilmesinde onemli adımlar atılmıştır. Her biri belli bir işi yapan ve birbirleriyle bağıntılı olan bu programlanabilir mikro bilgisayarlar tıbbi topluluk icinde dağıtılmış veri prosesine etkili araclar sağlamaktadır. Bu hızlı teknolojik gelişme modern yoğun bakım unitelerinin otomasyonunu teşvik etmektedir.
Bilgisayarda hasta izleme sistemlerinin kurulmasındaki birinci sebep; hastaların gereksinim duyduğu surekli bakım icin daha iyi tıbbi hizmetler sağlamada sağlık uzmanlarına yardım etmektedir. Hastanın durumu hakkında cabuk ve doğru bilginin elde edilmesi modern yoğun bakım unitelerinin ana amacıdır. Bilgisayar destekli sistemler sadece bu temel gereksinimi karşılamakta kullanılmaz aynı zamanda veri depolama ve raporlama işlemlerini de otomatik hale getirir. Otomatik izleme sistemleri; anormal fizyolojik durumlarda yoğun bakım unitesindeki tıbbi personeli uyarır ve seyrek meydana gelen olaylarda hastayı surekli gozlemeyi sağlar, onceden toplanmış verileri yeniden cağırır, programa dahil edilmiş verileri yorumlamayı sağlar bir cok fizyolojik değişkenlerin etraflı analizini yapar ve bu değişkenlerin eğilimini gosterir.
Hasta izleme sistemleri olmaksızın kritik durumdaki ağır hastaların bakımında bu ilerin yerine getirilmesi oldukca zor olacaktır. Ozellikle hemşire hasta oranının bire birden daha az olduğu zaman bu iş daha guc olmaktadır.





4. SONUC
Bu calışmayı bir ana başlık altında iki farklı yaklaşımla ele almakta fayda gormekteyim. Bu ana başlık; ulkemizin en buyuk sağlık sorunlarından biri olan hastane kapılarında sağlık kuyruklarıdır. Aslında cok onceden yapılması gereken bu etut calışmalarının gunumuz Turkiye’sinde gittikce onem kazandığını gormekteyiz. Bu da gerek ulkemizin sağlık personeli gerekse kuyruk sıralarında yakınlarını kaybeden halkımız acısından sevindiricidir.
Bu soruna ait birinci yaklaşımım hastaların bilgisizliğinden kaynaklanan zaman kayıplarıdır. Bu calışma boyunca edindiğim sonuclardan birisi, poliklinik kapılarında oluşan kuyruklarda sinir savaşı yaşayan insanlarımızın coğunlukla kendilerinden kaynaklanan sorunlarla karşılaştıklarıdır. Bu sorunlar coğunlukla gorevli kişiye yetki ve gorevi dışında sorular sorarak arkasında kuyruk oluşturan insanlar tarafından cıkarılmaktadır. Ancak bu sorun yaratan kişilerin coğunlukla duşuk eğitim seviyesine sahip insanlar olduğunu da soylemeden gecemeyeceğim. Buradan da eğitim seviyemizin her konuda olduğu gibi burada da kendini gosterdiği gerceği gozden kacırılmamalıdır.
İkinci yaklaşım ise hastanelerin sistemsizliğidir. Bir sistem uzerine işlemlerini yapan ve sistemi kendi bunyesinde oturtan hastaneler bu kuyruk sorununu daha rahat aşmaktadırlar. Bu yuzden bulunduğum hastanede bir bilişim sistemi uzerinde calıştım. Bu calışmamda da hasta verilerinin akışını en hızlı şekilde gercekleştirerek zaman ve dolayısıyla mali kaybı en aza indirmeyi amacladım. Bu bilişim sistemiyle hastanede verimlilik artışında buyuk bir katkım olacağına inanıyorum.
__________________