ORGAN NAKLİ

Vucutta gorev yapamayacak kadar hasta ve hatta bedene zararlı
hale gelen bir organın bir yenisi ve sağlamı ile değiştirilmesi
hale gelen bir organın bir yenisi ve sağlamı ile değiştirilmesi duşuncesi
cok eski zamanlardan beri insanların ilgisini cekmiştir. Organ nakli,
en basit tanımıyla, vucutta gorevini yapamayan bir organın yerine canlı bir vericiden veya oluden alınan sağlam ve aynı gorevi uslenecek bir organın nakledilmesi işlemidir. Organ nakli, gunumuzde bir cok kronik organ hastalıklarında uygulanan rutin, gecerli ve ileri bir tedavi yontemi olarak kabul edilmektedir. Organ nakillerinde verici kaynağı canlı ve kadavra olarak ikiye ayrılmaktadır. Canlı kişilerden organ alınması, organ veren kişinin yaşamını riske sokmayacak cift organların birini almak ile mumkundur (bobrek, parca olarak karaciğer ve pankreas gibi.) Kadavradan organ alınması icin ise vericinin beyin olumu olmuş ve organlarının kullanılabilir olması icin gerekli yasal izinin alınmış olması gerekir. Kadavradan organ alımındaki sorun bircok dunya ulkesinde tartışılan, cozum yolları araştırılan bir sorundur. Ancak, ulkemizde bu sorun daha da onem taşımaktadır ve transplantasyonun onundeki en onemli engeldir. Avrupa Ulkelerinde organ vericilerinin %80’i kadavra, %20’si canlı kaynaklı iken Turkiye'de* tam tersine organ vericilerinin %75‘i canlı, %25’si kadavra kaynaklıdır.Son yıllardaki yapılan organizasyonlar ile ulkemizde kadavra verici bulma oranı azda olsa artmıştır. Kadavra kaynaklı vericilerin kullanılabilmesi icin en onemli cozum yolu organ bağışının yaygınlaştırılmasıdır. ORGAN BAĞIŞI, bir kişinin hayatta iken serbest iradesi ile tıbben yaşamı sona erdikten sonra doku ve organlarının başka hastaların tedavisi icin kullanılmasına izin vermesi ve bunu belgelendirmesidir.
Organ bekleyen hastaların sayısının her gecen gun arttığı ulkemizde toplumun organ nakli konusunda bilinclenmesini sağlamak, bu konuda calışmalar yapmak zorunlu hale gelmiştir. Ulkemizde Turk Nekroloji Derneğinin 1999 yılı sonu rakamlarına gore sadece bobrek bekleyen hastaların sayısı 23 000 'dır. Bugune kadar cok sayıda hasta organ vericisi bulunamaması nedeniyle kaybedilmiştir.
*** Kadavradan organ alınabilmesi icin tıbbi olum (beyin olumu) olarak adlandırılan olum halinin gercekleşmiş olması gerekir. Kanunca gore, tıbbi olum (beyin olumu) hali; bilimin ulkedeki ulaştığı duzeydeki tum imkanları, kuralları uygulamak suretiyle bir kardiyolog, bir norolog, bir noroşirurjiyen ve bir de anestezi ve re animasyon uzmanından oluşan 4 kişilik hekimler kurulunca oy birliği ile saptanır. Hasta, bu dort kişilik uzmanlar heyeti tarafından değerlendirilerek klinik ve laboratuar tum incelemeleri tamamlandıktan sonra beyin olumu kararı alınır. Bu kararı veren heyet, alıcının surekli hekimi ve organ naklini yapacak ekipten tamamen farklı kişilerden oluşmaktadır. Boyle bir hastanın beyin sapı olmuştur. Kendi solunumunu yapması mumkun değildir. Ancak marinaya bağlı olarak solunumu surer ve artık geriye donuşu yoktur. Bugune kadar iyileşmiş bir beyin olumu vakasına rastlanılmamıştır.
*** Organ alımı ameliyatı, ameliyathane koşullarında, cerrahi ekipler tarafından titizlikle yapılmakta, gizli dikiş ile cilt kapatılarak vericinin vucuduna saygı ile davranılmaktadır. Cenaze işlemlerinin cabuklaştırılması icin gerekli tum cabalar gosterilmektedir. Organ bağışının dini yonden herhangi bir sakıncası bulunmamaktadır.Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yuksek Kurulu, 6/3/1980 tarih ve 396 sayılı kararı ile organ naklinin caiz olduğunu bildirmiştir. Bu kararla; organ bağışı insanın insana yapabileceği en buyuk yardım olarak nitelendirilmekte ve “organınızı vereceğiniz kişi yaptığı iyilik ve fenalıklardan kendisi sorumludur” denilmektedir. Kuran’ı Kerim’de de “Kim bir insana hayat verirse onun sanki butun insanlara hayat vermişcesine hayat kazanacağı” beyan olunmuştur (Maide Suresi, Ayet 32).
*** Organ alacak hastalar once kan ve doku gruplarına gore daha sonrada tıbbi acili yet durumlarına gore belirlenir. Cins, ırk, din, zengin-fakir ayırımı yapılmaz.
18 Yaşından buyuk ve akli dengesi yerinde olan herkes organlarının tamamını veya bir bolumunu bağışlayabilir. Bağışlanmış olan organın uygunluğu vericinin olumunden sonra gorevliler tarafından araştırılır.
Neden organ nakli?
Bazı hastalıklar bir insanin yaşamsal organlarının (bobrekler, kalp, akciğerler, karaciğer, pankreas veya bağırsaklar) bir veya birkacının durmasına yani organ yetmezliğine yol acarlar. Eğer organın kendisi veya en azından fonksiyonu dışarıdan sağlanamazsa kişi olur. Ornegin bobreklerin gorevi - vucuttan fazla suyun ve atıkların uzaklaştırılması - renal diyaliz adi verilen bir teknikle sağlanabilir. Bu teknik hayat kurtarıcıdır ama uzun surer ve diyaliz tedavisi goren bir hastayı tamamen sağlıklı durumda tutmak coğu kez zordur. Bağırsak yetmezliği durumunda hasta suni besleme yoluyla hayatta tutulabilir ama bu da karmaşık bir tekniktir ve hastanın normal yaşamını oldukca etkiler. Gunumuzde kalp, akciğerler veya karaciğerin gorevlerini uzun sure yerine getirmenin tatminkar suni bir yolu yoktur.
Ana organlardan birinin yetersizliğinde bircok insan icin tercih edilen tedavi organ naklidir. Bobrek, kalp, akciğer ve karaciğer yetmezliği olanlar icin organ nakli programları yıllardır iyice yerleşmiştir ve artık cok basarili olmaktadır. Bircok kişi organ naklinden sonra 20 yıl yasamıştır ve artık coğu en az beş yıl yasamaktadır. Yakın zamanlarda bağırsak ve pankreas nakli de yapılmaya başlanmıştır. Kornea ve kemik gibi dokularin nakli de iyice yerleşmiştir.
Organ nakli ameliyatlarının coğunda olmuş insanlardan alınan organlar kullanılır. Ancak sağlıklı insanlar bobreklerinin birini ve nadiren karaciğer, akciğer veya bağırsaklarının bir kısmini kendi sağlıklarını kabul edilemeyecek derecede tehlikeye sokmadan verebilirler.
Kimler organ verebilir?
Gecmişte en iyi nakil sonucları vericinin dokuları alıcıyla yakın uyum icinde olduğunda sağlanmıştır. Yakın bir akrabanın (ebeveyn, kardeş, anne-bir veya baba-bir kardeş, birinci dereceden kuzen veya yeğen, dayı, hala, amca, teyze) akraba olmayan birine gore daha uyumlu bir verici olması muhtemeldir. Ancak son yıllardaki deneyimler boyle yakın akraba olmayanlardan yapılan nakillerin de coğu kez ayni derecede basarili olabileceğini gostermiştir.
Gunumuzde yakın kişisel ilişkisi olan herkes yani esler, hayat arkadaşları veya cok yakın arkadaşlar muhtemel verici olabilirler.


Nasıl verici olunabilir?
Organlarınızın birini veya bir kısmını hayat arkadaşınıza veya yakın bir arkadaşınıza vermeyi duşunuyorsanız birkac konudan emin olmanız cok onemlidir:
* Organlarınızın alıcıya uygun olması gerekir.
* Kendi sağlığınız acısından alacağınız risk kabul edilebilir duzeyde olmalıdır.
* Verici olmanız icin size maddi veya başka yollarla baskı yapılmamalıdır.
Bu son madde cok onemlidir. İnsanların ozgurluğunun kısıtlanmadığından emin olmak icin kanun yakın akraba olmayan herkes arasında gercekleşecek nakilleri gozden gecirmesini istemektedir.
Unutmayınız ki istediğiniz zaman fikrinizi değiştirmekte tamamen serbestsiniz.
Tıbbi kontroller
Verici olmak isteğinizi yakın ailenizle ve doktorunuzla konuştuktan sonra bir uzmanın uygunluğunuzu değerlendirmesi ve size işlemi acıklaması gerekecektir. Uygun olup olmadığınız bir dizi tıbbi test sonucunda belirlenecektir. İlk elde yapılacak olan testlerin sonucu organınızın alici icin uygun olup olmadığının belirlenmesine yardımcı olacaktır. Uygun olmayan bir organla yapılan naklin basarisiz olma olasılığı yuksektir.
Organınız uygun olabilecek gibi gorunuyorsa, kendi sağlığınızın da bu işlemden mumkun olduğunca az etkilenecek kadar iyi olması şarttır. Kan ve idrar tahlilleri, kalbiniz ve diğer organlarınızla ilgili testler yapılabilir. Ayrıca, orneğin, soz konusu organa giden kan damarlarının sağlıklı olduğunun kanıtlanması gibi başka ozel testlere de gerek olabilir. Vericiye gecebilecek bir hastalığınızın olmaması da onemlidir.
Bağımsız değerlendirme
Alıcıdan sorumlu olmayan ve nakli yapacak ekibin bir uyesi olmayan bağımsız bir değerlendiriciyi gormeniz de istenecektir. Bu kişi olayı anladığınızdan emin olmak zorundadır ve size neden verici olmak istediğiniz gibi sorular sorarak verici olmak icin herhangi bir baskı altında bulunmadığınızdan emin olmak isteyecektir. değerlendirici sizi herhangi bir baskıya karsı koruyacak olan bir rapor gonderecektir. değerlendirici, alıcıyla da konuşacaktır.
Riskler nelerdir?
Sizin icin
Tum test sonucları tatminkÂr cikarsa verici olmak icin son kararınızı vermeden once, aldığınız riskleri anlamanız gerekir. Genel olarak vericinin riski duşuktur, ancak verici olmak doktorunuzun acıklayacağı buyuk bir ameliyatı gerektirecektir. Muhtemelen hastanede 8 - 10 gun kalmanız gerekecek ve sonra da tamamen iyileşmek icin coğu kez birkac hafta veya aya ihtiyacınız olacaktır. Kucuk veya buyuk her ameliyatin az da olsa riski vardır.
Tek bir bobrekle veya daha az akciğer veya bağırsakla tamamen normal bir yasam surebilirsiniz ve karaciğeriniz de kendisini tamir edecektir. Ancak uzun donemde ameliyatin kendisiyle ilgili olarak veya ornegin tek kalan bobreginizde bir hastalik ortaya cikarsa sorunlar olusabilir.
Alici icin
Tum nakiller basarili degildir ve bazilarinin islevini yerine getirmeye baslamasi zaman alabilir. Alicinin ameliyatta veya ameliyat sonrası donemde olme riski az da olsa vardır. Bu sonuc siz ve alici icin en kotu sonuctur, ama goz onunde bulundurulması gerekir. Neyse ki coğu canlı nakil basarilidir. Yine de hem alici hem de nakledilen organın iyileşmesi vakit alabilir ve ameliyattan sonra bir sure hastaya diyaliz veya yasam desteği gerekebilir.
Alici ilk donemi atlattıktan sonra vucudunun yeni organı reddetmemesi icin hayati boyunca ozel ilaclar almak zorunda kalacaktır. Bu ilacların yan etkileri olabilir ve tum bağışıklık sistemini etkilediklerinden alicinin enfeksiyon kapmasını kolaylaştırabilir, ama alıcıların buyuk coğunluğu tekrar normal yaşamlarına donebilecektir.

SORULAR...
Organ bağışı benim tıbbi bakımımı etkiler mi?
*** - Hayır. Organ bağışlayan kişinin organlarının kullanılması ancak o kişiye tıbben yapılacak tum tedaviler uygulandıktan sonra gundeme gelir.

*** Organ bağışı dini inanclara aykırı mıdır?
*** -Kesinlikle hayır. İslam dini de dahil olmak uzere tum buyuk dinlerde organ bağışına aykırı bir durum yoktur. Ayrıca tum buyuk dinler organ ticaretini lanetlemektedir.

*** Organlarımı bağışlamak icin ne yapmalıyım?
*** -Bir organ bağış kartı alıp yanınızda taşımanız yeterlidir. Organ bağış kartlarını hastanelerden temin edebilirsiniz. Kart temini konusunda daha ayrıntılı bilgi icin Organ Nakli Kuruluşları Koordinasyon Derneği ( 0 212 635 85 85 ) temasa gecebilirsiniz. Organlarını bağışlayan bir kişinin bu durumdan ailesini onceden haberdar etmesinde yarar vardır.

** Ben sadece bobreklerimi bağışlamak, diğer organlarımı bağışlamamak istiyorum, ne yapmalıyım?
*** -Bağış kartında bunu belirtmeniz yeterlidir.

** Organlarımı bağışlamıştım, vazgecebilir miyim?
** -Evet. Bu iş yanınızda taşıdığınız bağış kartını yırtıp atmanız yeterlidir.

** Organ bağışı icin yaş sınırı var mıdır?
*** -Hayır. Beyin olumu gercekleşmiş 18 yaşından kucuklerin organlarının kullanılması icin ebeveynleri izin vermelidir.

** Bağışladığım organlarım para ile bir başkasına satılabilir mi?
** -Hayır. Turkiye’de bugune kadar boyle bir olay olmamıştır ve olamaz. Medyaya yansıyan organ ticareti haberleri tek bobreklerini para ile satan insanları anlatmaktadır.
__________________