BOBREKLER, BOBREK YETMEZLİĞİ ve
TEDAVİ CEŞİTLERİ

Bobrekler:
Bobrekler omurganın iki yanında, bel hizasında, bakışımlı olarak yerleşmiş, koyu kırmızı renkte ve fasulye biciminde organlardır. Bobreklerin ic kenarlarında gobek denilen cukur bir yer vardır; bobrek atar ve toplar damarları buradan gecerek havuzcuğa ulaşır. Her bobreğin uzunluğu yaklaşık 10, genişliği 5 ve kalınlığı ise 3,75 cm dir.

Bobreklerin calışması:
Bobrekler, nefron olarak bilinen yuzbinlerce kucuk unitelerden teşekkul etmişlerdir. Bunlar tubuller olarak adlandırılan mikroskobik kanallara boşalmaktadır. Her nefron başlı başına bir kimyasal fabrikadır ve kan plasması buradan gecerken idrar meydana gelmektedir. Nefronlar urettikleri idrarı, toplama tubullerine boşaltır, oradan bobreğin pelsivine ulaşır ve oradan da boruyu andıran bir idrar yolu ile sidik torbasına gider.

Bobreklerin fonksiyonları:
Bobrekleriniz, kanımızı nefron adı verilen milyonlarca mikroskobik filtre aracılıyla temizleyerek idrar oluşturur. İdrar daha sonra bobreklerimizden mesaneye (idrar torbasına) gelerek vucudumuzdan icindeki ic ortamın coğunu kontrol eden uc temel goreve sahiptir.


1) Vucut Sıvılarının duzenlenmesi Kanı temizlemek uzere bobrek arterlerinden alıp genel dolaşıma bobrek venleri aracılığıyla iletirler. Vucut sıvılarının yapısının ve hacminin dengesini, atık urunleri idrar şeklinde atarak ve besin elektrolitleri (tuzlar) kana geri vererek sağlarlar.


2) Kandan Atık Urunlerin Uzaklaştırılması Atık ururler yiyeceklerdeki ve normal kas aktivitesi sonucu proteinlerin yıkılmasıyla oluşur. Ure, kreatinin gibi bu maddeler daha sonra idrarla atılırlar.


3) Hormon Uretilmesi Sağlıklı bobrekler vucudumuza hormon denen onemli kimyasal maddeler salarlar.
a) Kalsitriol: D vitaminin aktif bir formudur. Yiyeceklerde bulunan kalsiyumun (Kemikteki bir mineral) barsaklardan emilmesini sağlar. Yeterli miktarda D vitamini olmadığında vucut kemiklerden kalsiyum calar ve kemik hastalığına yol acar.
b) Eritropoetin: Kemik iliğinde kırmızı kan hucrelerinin yapılmasını sağlar ve eksikliğinde kansızlık olur.

Bobrek yetmezliğinin nedenleri:
Her genel ve ciddi iltahaplanma olayı.
Bobreklerin dışarı cıkış yolunun mekanik tıkanması.
Doğuştan beri var olan genel bobrek anormallikleri.
Bobrek tumorleri.
Vucuda giren ve bobrek yapısını zedeleyen zehirler.
Bobreklere kan akımını engellemeler.
Metabolik ve hormonal hastalıklar.
Kan akımında normal olcude minareler toplanması veya suların boşalması (dehydration)


Bobrek probleminin anlaşılması:
İdrar yolları probleminin erken belirtileri dokularda şişmeye yol acan sıvı tutulumu, idrar sıklığı ve gorunumundeki değişiklik, idrar yaparken yanma hissi, yuksek tansiyon, baş ağrısı ve yorgunluktur. Ağrı bir şeylerin yolunda gitmediğinin belirgin habercisidir fakat bazı ciddi durumlarda (nefritlerde, hipertansiyonda) ağrısız olabilir. Bu belirtilen bir kısmı diğer hastalıklarda da sık bulunur. Basit bir idrar tahlili ve kan testleri bir bobrek uzmanı tarafından ileri bir inceleme gerektiren bobrek problemi olup olmadığını aydınlatır. Bobreklerin ek kapasitesi fazladır. Hatta bazı kişiler bir bobrekle doğarlar ve kotu hicbir etki gorulmeyebilir. Kişiler bobrek fonksiyonlarının %30’uyla oldukca iyi idare edebilirler ancak total bobrek yetmezliği tedavi edilmezse oldurucudur.


Bobrek yetmezliği:
Bobrek yetmezliği akut ve kronik olabilir. Temel fark yetmezliğin olma hızı, ne kadar surduğu ve yetmezliğin kendisidir.

Akut bobrek yetmezliği saatler veya gunler icinde cok hızlı ortaya cıkar. Genellikle geri donuşumludur ve diyaliz yalnızca bobreklerin calışmadığı zamanlarda gereklidir. Akut bobrek yetmezliği orneğin şok veya bir kazada yaralanma sonrasında, bazı zehirlenme turlerinde ve bobreğe giden damarların tıkanması veya yaralanması sonucunda oluşabilir. Kronik bobrek yetmezliği (son donem bobrek hastalığı) bobrekleri yavaşca bozan ilerleyici bir hastalıktır. Bu durum yıllar boyu surebilir ve hastalık cok ilerleyene kadar belirtiler gorulmeyebilir.


Kronik Bobrek Yetmezliğinin Bazı Nedenleri:
• İltihap ve bobreğin filtre harabiyeti (glomerulonefrit) Bobreğin bazı bolumlerinin enfeksiyonu (pyelonefrit)
• Bobreklere giden damarların hasarlanması sonucu azalmış kan akımı
• Diabet
• Hipertansiyon
• Normal bobrek dokusunun yerini kistlerin alması

Tedavi ceşitleri:
Transplantasyon Bobrek yetmezliği tedavisinde transplantasyon (nakil) bir cok avantaj sağlar. En onemlisi bobrek fonksiyonlarını normale dondurur. İki tip bobrek transplantasyonu bulunmaktadır.

Canlıdan alınan transplant: Hastaya genellikle akrabasından alınan canlı bir nakil
Kadavradan alınan transplant: Hastaya yakın bir zamanda olen birinden bobrek nakli Transplantasyon buyuk bir cerrahi girişimi gerektirir ve bu sırada komplikasyonlar gorulebilir. Ayrıca transplantasyondaki en onemli problem olan reddetme (rejeksiyon) her zaman gorulebilir. Bu nedenle transplant hastalarının omurleri boyunca immunsupresor adı verilen baskılayıcı ilacları almaları gerekmektedir. Bu ilacların bağışıklık sistemini zayıflatma, kilo alımı, akne (sivilce oluşumu), yuzde kıllanma şeklinde yan etkileri bulunmaktadır. Ancak bu tedavi icin yeni geliştirilen ilaclarla bu yan etkiler azaltılmıştır. Protein, tuz ve kaloriyle ilgili bazı kısıtlamalar olsa da transplant hastasının diyetinin diyaliz hastasınınki kadar sınırlı olmaması artılar tarafında yer alır.



Transplant Avantajları:
• Transplant sağlıklı bobrek gibi calışır
• Hasta kendini "daha sağlıklı" hisseder
• Daha az diyet kısıtlaması.
• Transplantasyon sonrasında diyaliz olmaması


Transplant Dezavantajları:
• Bir verici icin beklemek
• Buyuk cerrahi girişim gerektirir
• Boborek reddi riski
• Guclu ilaclar alma gerekliliği


DİYALİZ
Diyaliz, kanınızı temizleyen ve vucudunuzdan atık urunleri, kimyasal maddeleri ve fazla sıvıyı uzaklaştıran bir işlemdir. Bu işlemin yapılmasıyla ilgili iki temel secenek bulunmaktadır. Bunlar hemodiyaliz ve periton diyalizidir. Diyalizin bobrek yetersizliğini tedavi etmeyeceğini ce sağlıklı bobreklerin yaptığı şeyi yapamayacağını aklınızda tutmanız onemlidir. Bobrek yetersizliğinin tedavisinde ilaclar ve diyet onemli bir yer tutmaya devam edecektir.


Hemodiyaliz - Hemodiyalizde, "yapay bobreğe", yani diyalizer denen ozel bir filtre iceren bir makinaya bağlanacaksınız. Kanınız bir sure vucudunuzun dışında, bu makinanın icinde dolaşarak tekrar vucudunuza donecek. Bu gercekleştikce atık urunler uzaklaştırılır. Hemodiyaliz kanınızı doğrudan temizlediği icin kanınıza ulaşıp onu uzaklaştırması, temizlemesi ve sonra geri size iletmesi gerekir. Hastadan diyalizore giden ve geri gelen kan, hastaya bağlanan uc şekli olan diyaliz yollarından (plastik tupler) biriyle taşınır.

a) Fistul: Bir ven arterin cildin hemen altında, genellikle on kolda, birlrştirilmesi, iğnenin girişini kolaylaştırmak icin venin şişmesini sağlar ve her tedaviden sonra uzaklaştırılır. Tedaviler sırasında yanlız kucuk bir yara izi ve şişkinlik gorulur.
b) Subklavyan Kanul : Yumuşak, plastik bir tup koprucuk kemiğin altından damara yerleştirilir. Bu ciltten dışarı cıkar ve kullanılmadığı zaman ağzı kapatılarak yerinde bırakılır.
c) Şant: Bir ven arterin kol veya bacakta yarı-kalıcı yapay birlrştirilmesi. ara bağlantının ucları cilt yuzeyinde bulunur ve kullanılmadığı zaman kapatılır.


Fistul:
Hastada; yeterli kan dolaşımını sağlamak icin, atar damarla toplar damarın birleştirilmesidir. Fistul acıldıktan sonra hasta; 15-20 gun icin, Pıhtılaşma-Enfetsiyon-Kanama acısından yakından gozlenir.
Pıhtılaşma: Pıhtılaşmayı onlemek icin; fistullu kola, sıcak su ile pansuman yapılır.
İnfeksiyon: İnfeksiyon durumunda; antiseptik solusyonla bolgeyi temizleyip, steril gazlı bezle kapatmak ve antibiyotik kullanmak gerekir.
Kanama: Cerrahi mudahale sonucunda fistul yerinde; sıcaklık ve hematom (pıhtılaşmış kan kitlesi) gorulursa bolgeye soğuk pansuman yapılır. Fistul bolgesi kızarıklık, şişkinlik yonunden gozlenmelidir.

Fistullu bolgenin Korunması:
• Fistullu kolunuzla ağır kaldırmayınız
• Kolunuzu carpmalardan koruyunuz
• Fistullu koldan kan aldırmayınız
• Fistullu koldan tansiyon olcturmeyiniz
• Fistulun uzerine saat takmayınız, dar kollu giyisiler giymeyiniz
• Bolgedeki derinin esnekliğini icin yumuşatıcı kremler kullanınız
Fistulunuz yeterince gelişmediyse bolgeye sıcak su pansumanı yaparak akışkanlığın artmasını ve damarlarınızın gelişmesini sağlayınız. Fistulunuz aşırı gelişmişse kesinlikle sıcak su pansumanı yapmayınız.
Fistullu bolgeyi temiz tutunuz.
Fistullu bolgeyi soğuktan koruyunuz. Kışın gevşek yun eldiven giyiniz.


HEMODİYALİZ PRENSİBİ
Temel Prensip Hemodiyaliz Nasıl Işler ? Kan diyalizor (yapay bobrek) olarak bilinen bir fitrede temizlenmek uzere vucut dışına cıkarılır. Diyalizor, seluloz veya benzer bir urunden yapılmış yarı-gecirgen bir membranın bir tarafından kanın diğer tarafına dializatın akması prensibine gore işler. Diyalizat, normalde vucutta bulunan fakat bobrek yetersizliliğinde aşırı miktarlara varan mineral ve tuzlardan ayarlanmış bir miktar icerir. Membranın değişik boyutlardaki kucuk delikleri; kandaki fazla sıvı ve maddelerin değişik hızlarda kucuk monekuller hızlı ve buyuk olanlar daha yavaş, gecerek kanda doğru bir denge sağlanana kadar diyalizata aktarılmasını sağlar.
Bir bobrek makinası, kan akımını, basıncı ve değişim hızını ayalar. Herhangi bir zaman diliminde diyalizorde yanlız cok az iktarda kan olduğu icin, kan hastadan>dializere>hastaya yaklaşık dort saatte dolaşır. Tedavi genellikle haftada uc keredir. Her hasta icin diyalizin zamanı ve miktarı programlanabilir. Tedavinin sıklığı ve suresi elbette ki bobrek yetersizliğinin derecesine ve uzaklaştırılması gereken toksin (zehir) ve sıvı miktarına bağlıdır.


Hemodiyaliz Avantajları:
• Tedavi; Eğitilmiş bir ekip tarafından yurutulur.
• Tedavi kısadır: 4-6 saat her hafta 2-3 kez Dezavantajları
• Haftada bircok kez tedavi merkezine gitme suresi
• Diyette potasyum, sıvı ve proteinle ilgili pek cok kısıtlama bulunmaktadır.

Kronik bobrek hastalarının dikkat etmesi gereken onemli noktalar: • Her gun; aynı tartı aleti ve aynı giyisi ile, aynı saatte tartılınız.
• Alacağınız gunluk sıvı miktarını ayarlayınız. Bu miktarın uzerine cıkmayınız.
• Kan basıncınızı sık sık kontrol ettiriniz.
• Diyet programınıza kesinlikle uyunuz.
• İlaclarınızı onerilen miktarlarda ve zamanında alınız.
• Mumkun olan sıklıkta (her gun yada gun aşırı) banyo yapınız. Bilhassa fistullu kolu iyice temizleyiniz.
• Duşme ve carpmalarda kendinizi koruyunuz.
• Fistul bakımınıza dikkat gosteriniz.
• Size verilen hemodiyaliz programına ve saatlerine mutlaka uyunuz.


__________________