İŞLETMELERDE UYGULANAN UCRET SİSTEMLERİ
Her işletme personele odediği ucret acısından hem işletme hem de personel icin optimal bir fayda belirler.Bu da işletmede esnek bir ucret sistemimin oluşması icin ve ayrıca personelin gostermiş olduğu başarı ve verimlilik durumumun değerlendirilmesi icin gereklidir.
İşletmelerde uygulanan ucret sistemleri,işletmedeki aynı duzeydi personele iş verimleri icin odenecek ucreti belirlemeye yonelik calışmalardır.
İşletmede uygulanan ucret sistemleri değişik şekillerde sınıflandırılmaktadır.

A.ANA UCRET,BAZ UCRET SİSTEMLERİ
1)Zaman esasına dayanan ucret sistemleri
2)Parca başına ucret sistemleri
3)Takım birim ucret sistemleri
B.TEŞVİK EDİCİ UCRET SİSTEMLERİ
1)Bireysel teşvik planları
2)Grup teşvik planları
3)Kara katılım planları
C.BAZI CALIŞMA GRUPLARI İCİN TEŞVİK EDİCİ ODEMELER
1)Satış personeli icin teşvik edici odemeler
2)Yoneticiler icin teşvik edici odemeler

A.ANA UCRET,BAZ UCRET SİSTEMLERİ:İşgorenlere odenecek ucretlerin onceden belirlenmiş zamana ve belli bir standarda veya iş tutarına gore hesaplanmasıdır.

1)ZAMAN ESASINA DAYANAN UCRET SİSTEMLERİ
En eski ve yaygın olarak kullanılan bir sistemdir.Bu sistemde ucret;saat başına,gundelik,haftalık veya aylık olarak belirlenir.Ucret tutarı sabittir.Personel alacağı ucreti onceden bilmektedir.
*Zaman esasına dayalı ucret sistemleri aşağıdaki belirtilen durumlarda kullanılmaktadır.
1.Personelin yerine getirmesi istenilen iş miktarı tam olarak bilinemediği durumlarda
2.İşletmede uretim surecinde onceden bilinemeyen fazla gecikme veya iş duraksamalarının olması
3.Yapılan işin hızlılık yerine itinalı bir calışmanın olması
4.Her personelinin işyerindeki verimliliğinin tam olarak olculemediği durumlarda.

ZAMAN UCRETİNİN BAŞLICA FAYDALARI
1.Anlaşılması ve uygulanması kolay bir sistemdir.
2.Personele odenecek miktar kolayca hesaplanabilmektedir.
3.Personel alacağı ucreti onceden bilmektedir.
4.Personelin calışma şartları nispeten daha iyidir.
5.Personelin kişisel benlikleri ve guvenlikleri olumlu bir şekilde gelişebilmektedir.
6.İşci-işveren catışmaları nispeten daha az olabilmektedir.

ZAMAN UCRETİNİN BAŞLICA SAKINCALARI
1.Personeli ozendirmeye sevkeden bir sistem olmadığı icin işgucu verimliliği duşuk olabilecektir.
2.Personelin bilgi,beceri ve yetenekleri calışmalarına tam olarak yansımayabilir.
3.Personelin işe olan ilgisini ve davranışlarını olcmek icin denetim mekanizması kurulması sonucu işletme maliyetleri olumsuz etkilenebilecektir.



2.PARCA BAŞINA UCRET SİTEMLERİ
Bu sistemde ucret,bir işin yapılması gerekli zamana bakılmaksızın sadece uretilen birim miktarına gore hesaplanır.Uretilen birim miktarı onemlidir ve işgoren urettiği parca adedine gore ucret alır.Buna gore ortalama olarak işgorenlerin uretebildikleri miktarların ustunde uretimde bulunanlar daha fazla ucret alabilirler.Bu doğrultuda işgorenlerin calışma istek ve cabaları artar ve cıktıları yukselir.
*Parca başına ucret sistemi aşağıdaki belirtilen durumlarda kullanılır.
1.Cıktı birimleri olculebilir olduğunda
2.İş akışı duzenli ve kesintiye uğramaz bir nitelik gosterdiğinde
3.Kalite duzeyi cıktı miktarında daha az onemli olduğunda
4.Gozetimin iyi olmadığı durumlarda
5.rekabetci koşulların ve maliyet denetiminin,birim başına işcilik maliyetinin peşinen kesin ve sabit olmasını zorunlu kıldığında daha tatmin edici olur.

PARCA BAŞINA UCRET SİTEMLERİNİN BAŞLICA FAYDALARI
1.Verimlilik artar.
2.Makine ve aletlerden daha cok yaralanılır.
PARCA BAŞINA UCRET SİTEMLERİNİN BAŞLICA SAKINCALARI
1.İşgorenler daha fazla gelir elde etmek amacıyla cok fazla calışarak sağlıklarını tehlikeye atabilirler,kaliteyi gozden kacırabilirler.
2.Makinelerin sık sık bozulup onarıma gerek duyulduğu durumlarda,işgorenlerin denetimi dışında bazı orgutsel nedenlerle uretimin durması veya yavaşlaması durumlarında bu sitem işgorenlerin aleyhine sonuclar doğurur.

3.TAKIM BİRİM UCRET SİSTEMLERİ
Bu sistemde,işgorenlerin ayrı ayrı yaptıkları uretim miktarının olculmesinin veya kolaylıkla hesaplanmasının mumkun olmadığı durumlarda,belirli bir zamanda onceden saptanan bir işi yapmayı taahhut eden bir işci grubuna toptan ucret odenmesi soz konusudur.

B.TEŞVİK EDİCİ UCRET SİSTEMLERİ
Ana ozelliği,kazancların doğrudan cıktıyla veya uretim miktarıyla ilgili olmasıdır.Teşvik edici sistem,odulu başarıya bağlayan tum odeme ve yan odemeleri icerir.Dar anlamda ise;ucretleri doğrudan veya dolaylı olarak bireylerin verimlilik standardına tum orgutun verimliliğine yada karlılığına bağlayan ucretlendirmeyi acıklamak icin kullanılmaktadır.
Tum bireysel ve grup teşvik planları,uretim işleri icin saate gore veya gunluk bir ucreti garanti etmek durumundadır.

1.BİREYSEL TEŞVİK PLANLARI
Amac;birim maliyetleri azaltmak ve standart kaliteyi korumaktır.Bireysel teşvik planlarının etkinliği artırmaya yardımcı olacak bicimde tasarlanmasının ifade edilmesi gerekir.Teşvik edici planlar,iş yontemlerinde işgorenler acısından kabul edilebilir değişiklikler yapmaya ve zaman ve hareket etudleriyle ve iş basitleştirilmesiyle elde edilmiş etkinlikleri korumaya yardımcı olur.
2.GRUP TEŞVİK PLANLARI
Bireysel işgorenlerin katkılarını ayırt etmenin guc olduğu veya grup işbirliğine bağlı bulunduğu zamanlarda kullanılmaktadır.Uretim daha fazla otomasyona dayandıkca,takım calışması ve işgorenler arasında eşgudunun daha fazla onem kazandıkca ve uretim işiyle dolaylı olarak meşgul olanların katkıları artıkca,grup teşvik planları daha fazla populer olmaktadır.

3.FABRİKA CAPINDA VERİMLİLİK PLANLARI
Teşvik edici ozelliği,işcilik maliyetlerindeki tasarruflardan yola cıkılarak hesaplanan bir prim odenmesi ongormektedir.

4.KARA KATILIM PLANLARI
İşletmeler kar paylaşma planları icin bir seri amac ileri surmektedir.Bu amaclar;
a.İşci ve işveren arasında bir ortaklık duygusunu teşvik etmek ve işcilerin ilgisini işletmenin amaclarına yoneltmek
b.İşverenleri doğrudan ek cabalarda bulunmaya ve işletme karlarını artırmaya yonlendirmek
c.İşgorenlerin finansal guvencelerini artırmak

Uc genel tipte karı paylaşma planı vardır.
1.Karın dağıtılacak kısmının doğrudan hemen dağıtılması
2.Karın dağıtımının ileri bir tarihe bırakılması
3.Her ikisinin birlikte kullanılması

C.BAZI CALIŞMA GRUPLARI İCİN TEŞVİK EDİCİ ODEMELER

1)Satış yoneticisi icin teşvik edici odemeler:Teşvik edici odemeler satışla ilgili işlerde cok geniş bir uygulama alanı bulmaktadır.Satış elemanlarına bu amacla almakta oldukları ucretlerine ek olarak gercekleştirdikleri satış miktarına gore belirli bir oranda komisyon verilmektedir.
Satıcılar icin bir mali teşvik edicilerin geliştirilmesi oldukca zordur.Cunku satıcıların başarısı cok kere dış etmenlerden etkilenir.Ekonomik ve mevsimler koşullar,satış rekabeti ve tuketici taleplerindeki değişiklikler,satışların parasal hacmini etkileyebilen dış etmenler arasındadır.

2)Yoneticiler icin teşvik edici odemeler:Yoneticilik ucretleri,işletmelerin satış hacmi ve karlılık durumuyla yakından ilgilidir.Satış hacmi cok geniş ve kar oranı gittikce artan işletmelerde,diğerlerine oranla yoneticilerin ucretleri de yuksek olmaktadır.Teşvik edici odemelerde normal ucretlerine bir ek olarak yapılır.Bu ek gelirin saptanması,işletmenin karlılık durumuyla ilgilidir.

Yoneticiler icin sağlanan bu teşvik edici planların amacları
1.Karların ve yatırımın geriye donuşunun iyileştirilmesi
2.Maliyetlerin azaltılması
3.Daha buyuk bireysel ve grup cabasının başarılması
4.İşletme birimleri arasında işbirliği
5.İşletmenin buyumesinin tatmin edici bir bicimde gerceklerştirilmesidir.



Yonetici teşvik planlarında odeme yontemleri
1.Prim odemeleri
2.Hisse senedi verilmesi
3.Fantom hisse senedi planları

PRİMLİ UCRET SİSTEMLERİ

Zaman esasına dayalı ucret sistemi ile akord esasına dayanan ucret sisteminin olumsuzluklarını gidermeyi hedeflemektedir.Primli ucret sistemleri;bir yandan işletmenin karlılığını yukseltmek,diğer yandan personelin verimli calışmalarını odullendirmeyi sağlamaktadır.
Prim;işletme yonetimince personele garanti edilmiş bir kok ucretin uzerine belirli bir plana bağlı olarak odenen ek bir ucrettir.
Primli ucret sistemlerinin gunumuz işletmelerinde en cok rastlanan turleri;HALSEY,ROWAN ve BEDAUX ucret sistemleridir.

Prim planları genelde beş faktorden meydana gelmektedir.
1.Prime temel alınacak olcu
2.Primin miktarı
3.Primin başlangıc noktası
4.Primin bitiş noktasıdır.
5.Prim eğrisidir.

1)HALSEY UCRET SİSTEMİ:Bu sistemde her işin yapılabilmesi icin gerekli olan sure tespit edilir.Eğer personel belirli bir işi,belirlenmiş olan standarda uygun bir surede bitiyorsa saat başına tespit edilmiş bir kok ucrete hak kazanır.Bunun yanı sıra aynı personel belirli bir işi belirlenmiş olan standart sureden daha kısa zamanda yaparsa kok ucrete ek olarak onceden belirlenmiş olan prime hak kazanır ve personele tasarruf ettiği zamanın uctu biri tutarında prim verilir.
Halsey ucret duzeyinde genellikle %50 oranı personele prim olarak verilirken aşağıdaki formul kullanılır.
Sh=Sa+So(T-t)/2t
Sh:saat başına odenen halsey ucreti
So:saat başına odenen teml ucret
T:standrat zaman
T:kullanılan zaman

2)ROWAN UCRET SİSTEMİ:Bu ucret sisteminde garanti edilmiş bir asgari ucret vardır.Bu sistemin ozelliği,zaman tasarrufundan işciye prim şeklinde verilecek payın Halsey’deki gibi sabit bir oranda olmayıp,tasarruf edilen zamanın esas zamana olan oranına gore değişmesidir.Tasarruf edilen zaman coğaldıkca,bundan işciye duşen payın oranı da artmaktadır.

3)BEDAUX UCRET SİSTEMİ:Busistem Halsey sistemi ile ceşitli benzerlikleri bulunmaktadır.Aralarındaki fark ise;artırım sağlanan sureden dolayı elde edilen farkın %75 inin işi yapanlara,%25 inin ise gozetimcilere prim olarak dağıtılmasıdır.
Bu sistemin temel amacı;iş gucunun verimini doğrudan doğruya olcmek ve hem de değerlemek olmaktadır.


Her işte aşağıdaki uc nokta goz onunde bulundurulmalıdır.
1.Operasyonun suresi
2.Calışma hızı
3.Yorulma derecesi

Sistemin olcusu;bir iş birimi veya “B” ile ifade edilen bir bedaux birimidir.Bir “B” orta vasıfta bir işci tarafından,normal calışma şartları altında ve normal bir hızda calışmakla bir dakikada yapılabilecek iş miktarıdır.
Primli ucret sistemlerinin tumunde gorulen ortak ozellikler,işcilerin saat başına aldıkları fiili ucretlerin artmasına karşılık,uretim birimi başına duşen direkt işcilik maliyetlerinin azalması olmaktadır.
__________________