Kumpaslar motorcuların,rektefiyecilerin ve olcuyle calışan herkesin ceşitli olculerin alınması icin kullanılan hassas işlenmiş surgulu tip bir olcu aletidir.



Bir Kumpasın Hangi Kısımlardan Oluşur
Olcme Hassasiyeti
Kumpaslar yapılma ozelliklerine gore 1/10 mm, 1/20 mm veya 1/50 mm olcme yapabilirler. Burada en cok kullanılan ceşitleri olan 1/10 luk ve 1/20 lik kumpaslardan bahsedeceğiz.
1/10 mm Birinci Kumpas
Sabit cetvel ustundeki 9 mm lik bolum hareketli uzerinde 10 eşit parcaya ayrılmıştır. Hareketli cetvel uzerindeki her bir cizgi ayracı 0,10 mm ye karşılık gelir.

1/20 mm Birinci Kumpas
Sabit cetvel uzerindeki 19 mm lik bolum hareketli cetvel hareketli cetvel ustunde 20 eşit parcaya ayrılmıştır. Hareketli cetvel uzerindeki her cizgi ayracı 0,05 mm ye karşılık gelir.
Kumpasın Sıfırlanması Kontrolu
Doğru bir olcme icin oncelikle olcme aletinin doğru bir şekilde kalibre edilmiş olduğundan emin olmamız gerekir. Bu nedenle kumpaslarda ara ara sıfırlama kontrolu yapılmalıdır.
Sıfırlama kontrolu yapılması icin Kumpasın dış cap olcme ceneleri temizlendikten sonra yandaki şekildeki gibi tam kapalı duruma getirilir. Kumpas duzgun ayarlı ise Hareketli cetvel ve hareketsiz cetvelin sıfır (0) rakamları birbirini tam karşılamak, ayrıca hareketli surgu uzerindeki 10 ile işaretli cizgi sabit cetveldeki 19 mm cizgisiyle tam olarak karşılaşmalıdır. (1/10 mm lik kumpaslarda ise 10 ile 9 mm cizgisi karşılaşmalıdır.)
Kumpasların sıfırlama ayaları ilk olarak fabrikada yapıl*mıştır ve sonradan sıfırlama yapılamaz, sıfırlama bozuk ise tek yapılması gereken kumpasın değiştirilmesidir. Kumpasın ayarı*nın bozulmaması icin olcme cenelerini cok kuvvetli sıkmayın. Bu cenelerin arasına aşındırıcı maddeler surtmeyin, bir yere duşurmeyin, carptırmayın.
Kumpas Nasıl Doğru Kullanılır
DIŞ CAP OLCUSU ALIRKEN:
Kumpasın olcme cenesi olculen parcaya 90° acı yapılarak olculmelidir, yani tam dik olmalıdır. Yoksa olcu olduğundan daha buyuk cıkacaktır. Bunun icin kumpasın olcme cenesinin uc kıs*mındaki ince ağız kısmını değil, olcme cenesinin orta veya ic kısımlarım kullanın.
İC CAP OLCUSU ALIRKEN:
Kumpasın ic cap olcme cenelerinin ic capı olculen cismin ic yuzeyine tam olarak oturduğundan emin olunuz. Bunun icin kumpas ic cap cene*leri olabildiği kadar ileri itilmelidir.
DERİNLİK OLCULURKEN:
Kumpasın sabit cetvelinin arka ucundaki refer*ans yuzeyi derinliği olculen yuzeye paralel gelmelidir. Bunun icin kumpas tam dik tutulma*lıdır.
Kumpasın Nasıl Okunmalıdır
1 / 10 mm lik kumpasın hareketli cetveli uzerindeki her bir ayrac cizgisi 0,1 mm dir. Olcunun okunması iki aşamada gercekleşir.

1. Olcunun tam kısmını okumak icin hareketli cetvel ustundeki "O" cizgisinin sabit cetvelde kac adet mm cizgisi gectiğine bakılır.
2. Olcunun virgulden sonraki ondalık kısmını okumak icinse hareketli cetvel uzerindeki 10 adet cizgiden hangisinin sabit cetveldeki cizgilerle en net şekilde karşılaştığına bakılır.
ORNEK-1:
Olcu: 0,1 mm
a.Henuz cetvelde hicbir mm cizgisi gecmemiş. 0 mm
b. Hareketli cetveldeki 1. Cizgi karşılaşmıştır. 0.1 mm
0 mm + 0,10 mm = 0,10 mm

ORNEK-2:
Olcu: 0,5 mm
a. Sabit cetvelde 15 mm gecmiş.
b. Hareketli cetvel uzerinde 5. Cizgi karşılaşmış. 0,50 mm
0 mm + 0,50 mm = 0,50 mm
Aşağıda ceşitli 1/10 luk kumpaslarla ilgili ornekleri bulabilirsiniz.
1/20 lik Kumpas
1/20 lik kumpaslar 0,05 mm hassasiyette olcme yaparlar. Okunmaları 1/10 luk kumpaslar ile aynıdır ancak hareketli cetvel boluntuleri 20 adet olduğu icin her cizgi 0.05 mm kabul edilir.

Digital kumpaslarda ise bu tur hesaplamalar yapmaya gerek yoktur. Hassas digital kumpaslarda istediğiniz olcuyu net bir şekilde gorebilirsiniz.