Etmenin tanımı, yaşayışı ve hastalık belirtileri

Hastalık etmeni şapkalı bir fungustur. şapkalarını sonbaharın ilk yağmurlarından sonra oluşturur. Hasta ağacların koklerinde veya olu ağaclar, odunlar uzerinde salkım şeklinde oluşan sarımsı kahverengi olan ve aşağıya doğru siyahlaşan şapkalar 5-15 cm capındadır. Bu şapkalar misellerden oluşan rizomorfların ucunda meydana gelir. Rizomorflar kalın, silindir şeklinde koyu renkli misel uzantılarıdır. Uc kısımları renksiz ve akışkan madde ile cevrili olan rizomorfların dışı koyu, ici beyazdır. ?apkanın altında bulunan lamellerde olgunlaşan basidiosporlar 8-9 x 5-6 mikron boyutundadırlar. Fungus hem toprakta, hem de odun dokusunda yaşar, olu ağaclarda ve toprakta kalan kok parcalarında uzun sure yaşamını surdurur. Nemli yerlerde iyi gelişme olanağı bulur.


Şekil Armillaria kok curukluğu(Armillaria mellea) etmeninin şapkaları: a) Genc donem b) Olgun donem

Orman ve meyve ağaclarının koklerinde curukluk yaparak ağacların olumune neden olur. Hastalığa yakalanan ağaclarda surgun oluşumu azalır, yapraklar sararır ve dokulur, surgun ve dallar olmeye ve kurumaya başlar, nihayet ağaclar tamamen kururlar. Bu belirtilerin oluşumu ve ağacların olumu 4 yılık sureyi gerektirir, ancak şiddetli enfeksiyon koşullarında bu sure 1-2 yıldır. Hastalığa yakalanmış ağacların kokleri incelendiğinde ikinci koklerden başlayarak kok boğazına kadar kabuk dokusu ile odun dokusu arasında beyaz fungal tabakanın oluştuğu gorulur. Hastalığın başlangıcında odun dokusu acık kahverengidir, daha sonra sarımtrak veya sungerimsi dokuya donuşur.

Ağacların yaşamlarının kısalmasına, ağacın verim yaşında olumune neden olduğu icin ekonomik acıdan onemlidir. Toprağı iyi secilmemiş bahce kuruluşu ve kulturel işlemleri tekniğine uygun yapılmamış bahcelerde etmen kolay gelişebilmektedir. Bu fungusun entansif tarım yapılan bahcelerdeki ağacları cok az hastalandırdığı bilinmektedir.

Yaygın olarak gorulduğu meyve ağacları elma, armut, erik, şeftali, kiraz, vişne, kayısı, dut, nar, asma, zeytin, kestane ve ceviz orman ağacları ise, meşe ve iğne yapraklılardır.Mucadelesi


Kulturel Onlemler

Savaşımda kulturel onlemler ağırlık kazanmaktadır. Kulturel onlemlerin eksiksiz yerine getirilmesi savaşımındaki başarı oranını artıracaktır. Uygulanması gereken kulturel onlemler aşağıdaki şekildedir.

- Kuruyan ağaclar bahceden en ince kokleri de dahil sokulerek imha edilmeli ve acılan cukurlarda kirec sondurulmelidir. Bu şekilde ağac sokulen alanlara 2 - 3 yıl herhangi bir meyve fidanı dikilmemelidir.
- Hastalık bahcenin belli kesimlerinde goruluyorsa, rizomorfların sağlam ağaclara ulaşmaması icin hastalığın gorulduğu yerler 60 cm derinlik ve 30 cm genişliğindeki hendeklerle izole edilmelidir.
- Cevre bahcelerde hastalığın bulunması durumunda, sel sularının getireceği hastalıklı kok parcacıklarının girişini onlemek icin bahcenin cevresine hendek acılmalıdır.
- Ağaclar sağlam ve sağlıklı yetiştirilmelidir. Bunun icin fidanlar derin dikilmemeli, aşırı sulanmamalı ve koklerin yaralanmamasına dikkat etmelidir.
- Sonbaharın ilk yağmurlarından sonra oluşan fungusun şapkaları ve oluştukları yerdeki kok parcaları imha edilmelidir.
- Ormanların acılmasıyla elde edilen araziye hemen meyve bahcesi kurulmamalı, toprak 2 - 3 yıl boş bırakılmalıdır.

Kimyasal mucadele

Yuksek oranda başarılı olmamakla beraber, hastalığın gorulmediği ağacların korunması ve yeni başlamış ağacların birkac yıl daha yaşamasını sağlaması acısından onemlidir. İlaclı uygulamalar genellikle hastalık gorulduğunde yapılır. İlaclamalarda fırca ve kova kullanılmakta ve ağacların kokleri iyice sulanmaktadır. Hastalığın gelişimine gore uygulanan kimyasal savaşım şekli aşağıda belirtilmektedir.

- Hastalık yeni başlamış ise; hasta kokler kesilip, hasta kısımlar temizlendikten sonra bu yerlere %5'lik Bordo Bulamacı, %2'lik Goztaşı veya %5'lik Karaboya ilaclarından biri fırca ile surulur, ilac kuruduktan sonra uzeri aşı macunu veya 750 gr ardıc katranı + 250 gr Goztaşı karışımı ile kapatılır.
- Kokler tamamen hasta ise, ince koklere kadar sokulerek kendi cukurunda yakılır, yerine sonmemiş kirec veya % 2' lik Formalin dokulerek kapatılır.
- Hastalığın gorulduğu bahcelerdeki sağlam ağacları korumak icin sonbaharda veya ilkbaharda ağacların tac izduşumleri % 5' lik Karaboya yada % 2' lik Goztaşı ile m2 ye 10 litre ilaclı su ile sulanmalıdır.

Kaynak