Neden olur?
Bunu kimse kesin olarak bilmiyor ama uzmanların bazı tahminleri var: DEHB gelişimini genler onemli olcude etkiliyor olabilir. Hamilelik doneminde surdurulen icki, sigara alışkanlığı rahimde toksin birikimine neden olarak bebekte DEHB oluşmasına yol acabilir.
Anksiyete ve depresyon genellikle yetişkinlikte ortaya cıkar ama, DEHB’nin hikayesi cocukluk doneminden başlayarak okunmalıdır. Birine “yetişkin DEHB” tanısı koyabilmek icin, hastanın cocukluk doneminden başlayarak semptomların dikkatle incelenmesi gerekir.
[h=2]Yetişkinlerdeki DEHB belirtileri ne?[/h]Yetişkinlerde DEHB tanılamada izlenen geleneksel yontem, DEHB semptomlarının cocuklarda nasıl geliştiğine ilişkin gozlemlere dayalı: Belli bir sureyi bir yerde gecirememek, objeler ve duşunceler yığını arasında kararsız ve huzursuz kalmak, unutkanlık ve aşırı hayalcilik bu semptomlar arasında.
Coğu uzman, sadece bu belirtilerin gozlenmesiyle DEHB tanısı koyulamayacağı goruşunde.
[h=2]Yetişkinlerde DEHB nasıl anlaşılır?[/h]Yetişkinlikte DEHB’ye bağlı gelişen semptomlar olağandışı incelikte, zor anlaşılacak ozellikler taşıyabilir.
Yetişkin DEHB’lilerde en sık gozlenen davranış bozukluğu: Organize olma gucluğu ve duzensizlik.
Dikkatsiz surucu alışkanlıkları: Dikkati odaklamakta cekilen gucluk, bir işi belli bir sure boyunca yapmayı olanaksız kılabilir. Yetişkin DEHB’li trafikte aceleci ve hızlıdır. Coğu bu yuzden trafik kazasına yatkın olur.
Evlilik sorunları: DEHB’si henuz tanılanmamış biri, eşinin soylediklerini dinlemeyebilir. Ona verdiği sozleri tutmayabilir. Yetişkin DEHB’liyseniz uzgun gorunen eşinizin bu haline neyin yol actığını anlayamaz, bunun yerine “yine bir şeylerin peşinde” olduğunu, “sorumlu olmadığınız bir şeyler icin” sizi suclamaya hazırlandığını duşunursunuz.
Odaklanamamak: Gunden gune hızlanan, yakalaması gucleşen dunyada DEHB’linin başarılı olması, kendini kabul ettirmesi cok guc. Buna en onemli neden, odaklanamamak. Ozellikle kalabalık veya gurultulu ofisler, DEHB’li calışanın performansını duşurmeye bire bir. Yetişkin DEHB’liye gelen telefon araması veya e-mail uyarısı, dağılmaya hazır bir parca dikkatin de ucup gitmesi ve eldeki işin suruncemede kalması olacaktır.
Dinleme gucluğu: İşyerinde uzayıp giden toplantılarda filmi koparıp uyukladığınız oluyor mu? Uc beş kez arayıp haber vermenize rağmen eşiniz ufaklığı kreşten almayı unuttu mu ? Yeterince dikkat edememek, yetişkin DEHB’lilerde dinleme gucluğune neden olur. Unutulan randevular, yanlış anlamalar cabası.
Huzursuzluk: Yetişkin DEHB’li, cocuk DEHB’li gibi sağa sola durmaksızın atlayıp zıplamak yerine huzursuzluğunu dış gorunuşuyle belli eder.
Başlama Gucluğu: Cocuk DEHB’li icin odevinin başına oturmak guctur. Benzer bicimde, yetişkin DEHB’li de, fazlasıyla dikkat gerektiren bir işe başlamak icin isteksiz, dolayısıyla surekli erteleme eğilimindedir. Bir turlu sonu gelmeyen bu erteleme alışkanlığı, mevcut sorunlara yenilerini ekler: Evlilik yaşamı karışır. İşyerinde sorunlar cıkar. Arkadaş kaybedilir.
Yetişme Gucluğu: Yetişkin DEHB’linin bir yere zamanında yetişmesi icin hicbir neden yoktur ama gecikmesi icin onlarca neden sayabiliriz: Tam da yoldayken, arabanın uzun zamandır yıkanmadığını farkedebilir orneğin. Aksilik değil mi, benzin gostergesi de sıfırı bulmuştur. Cıkan sorunların ruzgarında savrulan yetişkin DEHB’linin giriştiği herhangi bir işin ne kadar sureceğine ilişkin tahminin tuttuğu şimdiye dek goruşmuş şey değildir. DEHB’li her zaman her şeye gecikir.
Ofke patlaması: DEHB duygusal kararsızlıklara yol acar. Coğu yetişkin DEHB’li en ufak tefek sorunu buyutmeye, kıyameti koparmaya dunden hazırdır. Yetişkin DEHB’liler duygularına bir turlu hakim olamadıklarını hissederler. Coğu zaman ofkeleri anlıktır. Parladıkları hızla sonup sakinleşirler ama ofke patlamalarına maruz kalanlar icin aynı şeyi soylemek maalesef zor.
[h=2]DEHB’li miyim?[/h]Sonu gelmeyen saatler boyunca bilgisayar oyununda yuksek puan yapmaya cabalamak veya odevini zamanında teslim etmek secenekleri arasında kalan yetişkin DEHB’li, onem ve oncelik sıralamasını buyuk olasılıkla yanlış yapacaktır.
Yetişkin DEHB’li onceliklerin planlanmasını gerektiren işlerde zorluk ceker.
Yetişkin DEHB tanısı koymak uzman hekim işidir ama, insanın kendini dinleyip yoklamasını da yabana atmamak lazım. Az once gecen belirtiler gibi, kendinize bazı kucuk testler uygulayarak yetişkin DEHB’li olup olmadığınıza ilişkin amator bir araştırma yapabilir, kuşkularınızın yerli semptomlarınızın hakiki olduğuna karar verirseniz uzman hekime başvurabilirsiniz.
Yetişkin DEHB’ye benzeri semptomların bambaşka gerekcelerle ortaya cıkabileceğini de hatırlamakta fayda var. Sozun kısası, bu testler kendi başlarına yetişkin DEHB tanısı koymaya yetmezler.
[h=2]Yetişkinlerde DEHB uzerinde hangi ilaclar etkili? [/h]Uzman hekimin muayenesiyle size veya yakınlarınıza yetişkin DEHB tanısı koyulursa, izleyen surecte (yine uzman hekim gozetiminde) en uygun tedavi surecinin tasarlanması ve uygulanması gerekir. Yetişkin DEHB tedavisi genellikle DEHB tedavisine yonelik Adderall, Concerta, Ritalini, Strattera gibi ilaclar ve terapi uzerine kuruludur.