Otizm varlığını belirleyecek ozel bir test yok. Bunun yerine doktor cocuğu gozlemliyor, dil yeteneğine bakıyor, davranış değişimlerine odaklanıyor. Bu amacla geliştirilmiş, gelişimsel bilgi toplamayı kolaylaştıran testler var.
Otizm tanısı icin genellikle birkac teste katılmak gerekebilir. Erken belirtiler 18 aya dek farkedilse de tanı 2 – 3 yaşına dek kesinleşmeyebilir. Bu yaşlarda cocukta gelişimsel ve sosyal sıkıntıları gozlemlemek cok daha kolaylaşır.
Otizmi belirleyebilmenin bir yolu cocuğu oyun oynarken gozlemlemek.Kesin otizm tanısı icin aşağıdakilerden en az altısı (ikisi sosyal yetenekler kategorisinde) olmalı:
Sosyal yetenekler
Dille ilişkili olmayan davranışlarda sorunlar. Goz teması kurmada gucluk, ifadesiz yuz buna ornek.
Yaşıtlarla arkadaş olamama. Tek başına oynama eğilimi.
Deneyimlerini, duygularını, ilgilerini başkalarıyla paylaşmama.
Başkalarının duygularına duyarsızlık.
İletişim yetenekleri
Gec konuşma. İletişim kurmaya heves duymama.
Diyalog başlatmada gucluk. Konuşmanın parcası olamama.
Yinelenen sozcukler ve kalıplar.
Ebeveynlerin hareketlerini, ozellikle oynarken taklit etmeme eğilimi.
Davranışlar
Olağandışı nesnelere ve konulara yoğun ilgi duyma.
Surekli tekrarlanan davranışlar. Olduğu yerde sallanma, donme, el cevirme veya cırpma.
Kalıplaşmış davranışlarda kucuk değişikliklerde huzursuzluk.
Yinelenen hareketlere ilgi. Oyuncak arabanın donen tekerleğine saatlerce bakmak vb.
Tedavi
Otizmin tedavisi yok. Sorunu cozen tek tip ilac da. Otizm belirtilerini gundelik yaşamı aksatmayacak duzeye cekmeye calışan tedaviler ve onlemler ceşitli. Doktorunuz bazı onerilerde bulunabilir. Seceneklere bakalım:
Davranış ve iletişim terapisi
Otizmle ilişkili sosyal gucluklere, davranış zorluklarına ve iletişim sorunlarına odaklanan cok sayıda program var. Kimi sorunlu davranışları azaltarak yerine başka yetenekler koymaya yonelirken kimi de otistik cocukların cevreyle iletişimini arttırmayı hedefliyor.
Eğitici terapi
Otistik cocuklar eğitim terapilerine olumlu tepki veriyor. Aktivitelerle desteklenen bu terapilerde amac sosyal yetenekleri geliştirerek davranış ve iletişim gucluklerini aşmak. Ozellikle okul oncesi donemde terapiye katılanlarda gelişim daha belirgin.
İlac
Otizm belirtileri ilacla geriletilemez ama kontrol altına alınabilir. Anksiyete icin antidepresan onerilebilir mesela. Ciddi davranış bozukluklarının tedavisi icin antipsikotik ilaclar da kullanılabilir.
Başka sağlık sorunları
Otistik cocuklarda epilepsi ve sindirim bozukluğu gibi başka sağlık sağlık sorunları da gorulebilir. Tedavide alınacak onlemleri, kullanılacak ilacları mutlaka doktorunuza danışın. İlac etkileşimi ve yan etkilere azami dikkat şart.