Mukus hepimizde var. Nezle veya sinus enfeksiyonunda bir yığın mendile topak topak sumkurten, uzayıp yapışan bu acayip maddeyi kim sever ki?
İşin aslı, mukus uretemeseydik belki de eczaneden satın almamız gerekecekti. Emory Universitesi’nden cerrah Michael M. Johns’a gore “Mukus vucudumuz icin inanılmaz onemli”.
Johns mukusun işlevini motor yağına benzetiyor: “Mukus yoksa motor tutukluk yapar.”
[h=2]Burun akıntısı ne işe yarıyor?[/h]Mukus ureten dokular ağız, burun, sinusler, boğaz, akciğer ve mide – bağırsak sistemine yayılı. Mukus organ yuzeylerinde koruyucu ortu işlevi gorerek dokuların nemli kalmasını sağlıyor. Bu organlar nemli tutulamazsa kuruyabilir, ustlerinde catlaklar oluşabilir.
Mukus bir tur sinek kağıdı da sayılabilir: Koyu renkli, yapışkan ozellikli mukus temiz kalması gereken bolgeleri korur. Bakteri ve toz gibi istenmeyen maddeler ozellikle hassas solunum yoluna girmeden mukusa yakalanır.
Mukus yıvışık ve cıvık olmaktan ote, iceriğinde bulunan antikorlarla bedene sızmaya calışan viruslerin, bakterilerin derhal tanımlanmasını da sağlar. Mukus enzimleri, istilacı birliklerle bağışıklık savaşının ilk aşamasıdır. Mukusa yakalanan yabancı maddeler proteinlerle etkisizleştirilir.
[h=2]Ne kadarı normal?[/h]Sağlıklı bile olsanız bu değişmez. Bedeniniz aralıksız calışan mukemmel bir mukus makinesidir. Gunluk uretim miktarı 1 ila 1.5 litre arasında değişir. Bunu farkedebilmeniz icin işlerin yolunda gitmemesi, mukusun kıvamının ve renginin değişmesi gerekir.
Johns donem donem mukusun niteliğinin değiştiğini, koyulaşıp katılaştığını soyluyor. Mukus birikip kutleleşince malum, sumkurme isteği hissediyoruz.
[h=2]Histamin nedir?[/h]Kimilerinde mukus daha koyu, daha yapışkan oluyor.
Genellikle hava kirliliği, alerjenler, nezle ve enfeksiyona yol acabilecek diğer maddeler mukus salgısını arttırıyor.
Alerjenlerle karşılaşan bedenin mast hucreleri korumaya gecerek histamin salgılamaya başlıyor.
Hapşırmanın, kaşıntının ve burun tıkanıklığının sorumlusu: Histamin
[h=2]Mukus neden renk değiştirir?[/h]İcinizi kaldırmak pahasına merak edip mendilin icine baktıysanız bilirsiniz. Mukus renk değiştirir: Sarı olur, yeşil olur. Ustunde kırmızıya, kahverengiye kacan izler bulunabilir.
[h=2]Bunların anlamı ne olabilir?[/h]Sarı veya yeşil renkte mukusun enfeksiyon belirtisi olduğu soylenir. Bu doğru değil. Mukusta sarı, yeşil renk bakterilerden kaynaklanmaz. Nezle durumunda bağışıklık sistemi notrofil denen akyuvarları savaş bolgesine yollar. Yeşilimsi renkte enzimler iceren bu hucreler mukusun rengini yeşile cevirir.
Ote yandan kotu seyreden kulak sinus enfeksiyonunda mukus son derece berrak ve şeffaf olabilir. Yuksek ateş, tıkanıklık, sinuslerde baskı hissi vb. enfeksyon belirtileri sağlık durumunu mukusa oranla cok daha doğru gosterir.
Mukusun doğal koyulaşma eğilimi de renk değişimlerine yol acar. Koyu ve yapışkan mukus genellikle yeşil renkte olur.
Burun sık silmek veya kurcalamak sonucunda tahriş olursa veya kurursa mukus kırmızı – kahverengi kan lekeleri icerebilir. Burun dokusunda irili ufaklı cok sayıda kan damarı bulunur. Mukusta az miktarda kan bulunması olağan kabul edilebilir ama, kanama yoğunsa mutlaka hekime başvurmak gerekir.
[h=2]Burnumu silmemek icin ne yapmalıyım?[/h]Kronik sinus sorunu olanlar surekli tıkanan burunlarını temizleme gereksinimi duyar. Recetesiz alınabilen antihistaminikler ve dekonjestanlar bu duruma uygun bir cozum olabilir.
Dekonjestanlar burun icindeki kan damarlarını daraltarak bolgeye kan akışını azaltabilir.
Dekonjestanlar nezle yuzunden nefes alamayanlara iyi gelir ama, bunlar genellikle koyu ve katı mukusu gidermekte pek işe yaramaz. Dekonjestan kurutucu ozelliktedir: Koyu mukus dekonjestanla daha da koyulaşır. Daha fazla dekonjestan daha koyu mukus. Dekonjestanların baş donmesi, gerginlik ve tansiyon gibi yan etkileri de cabası.
Alerjilerle tetiklenen histaminler burun dokularının şişmesine, olağandan daha fazla mukus salgılanmasına neden olurlar. Antihistaminikler histaminlerin faaliyetlerini azaltıcı veya engelleyici ozellikte ilaclardır. Eski tip antihistaminikler uyku haline neden oldukları icin ozellikle eleştirilirdi. Bu ilaclar ağız kuruluğuna, baş donmesine, baş ağrılarında da yol acar.
Mukus ekspektoran, balgam sokucu ozellik taşıyan Guaifenesin’le yumuşatılabilir. Su iceriği yuksek mukustan kurtulmak boylece daha kolaylaşır ama yan etkilere dikkat etmek şart. İlacın istenmeyen sonuclarına ornek olarak baş donmesi, baş ağrısı, bulantı ve kusma sayılabilir.
[h=2]Doğal yontemle burun akıntısından kurtulabilir miyim?[/h]Buğu soluması, mukusla doğal yoldan mucadele etmek isteyenlere uygun yontemlerden. Piyasada “neti pot” adıyla bilinen, caydanlığa benzeyen kucuk bir aracla solunum yolunu doğal bicimde nemlendirmek mumkun. Burun aspiratorleri ve burun damlaları da aynı amacla kullanılabilir.
Solunumu rahatlamayı hedefleyen yontemler uc aşağı beş yukarı birbirine benziyor: Mukusu yumuşatmak icin burun deliklerinden birine tuzlu su cozeltisi fışkırtılıyor. Bu sıvı, solunum yolu boşluğunda birikiyor ve diğer burun deliğinden akıp gidiyor. Kısaca bu işlem, yemek tabağına yapışmış yiyecek artıklarının bulaşık makinesinde temizlenmesine benziyor.
Onemli nokta: Sinus temizliği icin yıkama, fışkırtma veya buhar yontemi kullanılıyorsa, cozeltiyi hazırlamak icin mutlaka steril ozellikte (damıtılmış, kaynatılmış) temiz su kullanılmalı.
Solunum yolunu nemlendirmek sinusleri rahatlatır. Enfeksiyona sebep olabilecek kirleri, bakterileri vb. uzaklaştırır ama şunu unutmayın: Her şeyin fazlası zarar. Uzmanlar solunum yolunu nemlendirerek temizlemenin bazı koruyucu maddeleri de yıkayıp goturduğu uyarısını yapıyor.
Kısacası solunum yolu nemlendirme yontemlerini abartmamak, alışkanlığa donuşturmemek gerekir. Kendinizi iyi hissedince bunları kullanmaktan kacınmanız cok daha sağlıklı olur.