Şili'deki Avrupa Guney Gozlemevi (ESO) yaptığı duyuruda, ana aynası 39 metre olan aşırı buyuk teleskop inşaatına başlanacağını duyurdu. Değişik isminin de ima ettiği gibi, ELT (Extremely Large Telescope), bugune kadar dunyada yapılmış olan gorunur ışık/yakın kızılotesi teleskoplarının en buyuğu olacak, buna ek olarak ise sahip olacağı bir diğer unvan ise ışık yılları uzaklıktaki yıldızların yorungesindeki kayalıksı, Dunya benzeri gezegenleri yakalayabilecek olması.
Şili'de Santiago şehrinin 595 km kuzeyindeki Atacama colunde ESO’nun yonettiği bircok buyuk teleskop bulunuyor. Atacama astronomik gozlemler icin dunyadaki en iyi yerlerden biri, bunu yuksek rakımı (bu ince atmosfer demek) ve duşuk miktardaki ışık kirliliğine borclu. ESO’nun teleskopları bugune kadar Samanyolu'nun ve evrenin cok sayıda ilgi cekici goruntusunu yakalamıştı, bunlara en son eklenen yeni bir yıldız sisteminin doğuşunun goruntusu ve 9-gigapiksellik Samanyolu goruntulerini ornekler arasında sayabiliriz.

Şuan ESO’nun sahip olduğu en buyuk gorunur ışık teleskobu olma unvanına 8 metrelik dort ayrı aynaya sahip olan Cok Buyuk Teleskop (VLT) sahip. Yeni yapılacak olan Avrupa Aşırı Buyuk Teleskobu (E-ELT) 39 metre capında bir ana aynaya sahip olacak, boylece 978 metre karelik ışık yakalama alanına sahip olacak (bu yaklaşık 2 basketbol sahası demek). Hale hazırda, Dunya’nın en buyuk tek aynalı teleskobunun sahip olduğu ışık yakalama alanı yaklaşık 70 metre kare civarında.
Kısacası verilen rahatsız edici ismine rağmen, E-ELT gercekten de aşırı buyuk ve harika olma ozelliğine sahip. Boylesine ustun ışık yakalama kapasitesiyle, E-ELT uzayın derinliklerine daha dikkatli bir bakış atabilecek ve yuksek cozunurlukte resimler ile gezegen oluşumlarını yakalayabilecek, buna ek olarak bu uzak gezegen ve proto-gezegenlerin sahip olduğu su ve diğer organik molekulleri belirleyebilecek. Kepler gibi uzay teleskopları bu uzak gezegenleri belirlerken, diğer taraftan ihtiyac duyduğumuz şey ise ELT gibi yuksek cozunurlukte goruntulemeler yapıp bu gezegenlerin yaşanabilir habitat sağlayabildiğini doğrulayabilecek teleskoplar; boylece uzun donemde evrende ne kadar gezegenin potansiyel olarak hayat barındırabileceğini bulabileceğiz.


*Ana ayna buyuklerine gore yapılan kıyaslamalar. Gorulduğu gibi planlanan TMT ve E-ELT daha once var olanlar arasında en buyukleri.
Yeterince gulunc olan şu ki E-ELT’nin duyurusunun Hawaii’de yapımına başlanan Otuz Metre Teleskobu'ndan (TMT) birkac ay sonra yapılmış olması. TMT bircok acıdan E-ELT’ye cok benziyor, ama ana aynası yalnızca 30 metre capında (bu da sonuc olarak daha az ışık toplama alanı demek, 655 metre kare). Her iki teleskopta gorunur/yakın-kızılotesi spektrumlarında calışacak, ama TMT başlıca ABD, Cin ve Japonya tarafından geliştirilmesine karşın E-ELT tamamıyla Avrupalı.
E-ELT inşaatı başlamış durumda, tum gerekli parcaların tamamlanmasının 2022 ve 2024 arasında biteceği planlanıyor. Binanın kendisi butunuyle devasa olacak, teleskobun ana yapısının sadece kendisi (ana aynayı tutan ve ayarlayan yapı) 2.800 ton ağırlığına sahip olacak.

bilim.org
__________________