Polikarbonat (PC) damacanalarda bulunan ve ''endokrin bozucu'' etkisi dolayısıyla kansere neden olabileceği belirtilen Bisfenol A'nın (BPA) suya gecme riski ile ilgili yapılan araştırma, bu riskin, insan sağlığına etkisi acısından ''yok denebilecek duzeyde'' olduğunu ortaya koydu.

Dunyada ilk kez Turkiye'de yapılan araştırmaya gore, polikarbonat (PC) damacanalarda bulunan BPA, damacana 35 derecede 60 gun bekletilse bile, uluslararası duzeyde belirlenen sağlık limitlerinin 200'de biri kadar suya geciyor. Saptanan migrasyon (goc-suya geciş) duzeyi ile bir insanın PC damacanalardan sağlığı tehdit eder duzeyde BPA alabilmesi icin, gunde 60 damacana, bir bebeğin de 6 damacana su icmesi gerektiği belirtildi.

Hacettepe Universitesi Gıda Araştırma Merkezi (HUGAM), PC damacanalarda bulunan ve ''endokrin bozucu'' etkisi dolayısıyla kansere neden olabileceği belirtilen Bisfenol A'nın (BPA) icme suyuna gecme riskini araştırdı. HUGAM Mudur Yardımcısı ve araştırma grubunun başkanı Prof. Dr. Yaşar Kemal Erdem, yaklaşık 3 ayda tamamlanan ve piyasadan alınan orneklerin de kullanıldığı araştırma sonucunda, PC damacanalardaki BPA'nın suya geciş oranlarını test ettiklerini belirterek, bu oranların, uluslararası sağlık limitlerinin cok altında kaldığını saptadıklarını soyledi.

Aynı zamanda HU Muhendislik Fakultesi Gıda Muhendisliği Bolumu Gıda Teknolojisi Ana Bilim Dalı Başkanı olan Prof. Dr. Erdem, AA muhabirine yaptığı acıklamada, damacanaların doğrudan guneş ışığına maruz kalma olasılığı dikkate alınarak 35 derecede depolanması halinde bile BPA migrasyonunu en cok 0,003 mg/kg olarak olctuklerini belirterek, ''Bu oranın AB ve Turk mevzuatında gunluk yasal sınır olan 0,6 mg/kg'ın 200'de birinden daha duşuk olduğu dikkate alınırsa, bu oranlarda BPA varlığının sağlık acısından herhangi bir risk yaratmayacağı dile getirilebilir. Polikarbonat damacanalardaki BPA, insan sağlığı acısından risk oluşturmuyor'' dedi.

Prof. Dr. Erdem, bu duzeyde BPA varlığı soz konusuyken, sağlık acısından bir risk oluşturabilmesi icin bir yetişkinin gunde 1200 litre (60 damacana), bir bebeğin gunde 120 litre (6 damacana) su icmesi gerekeceğine işaret etti.

DUNYADA YILDA 2,5 MİLYON TON BPA KULLANILIYOR

Prof. Dr Erdem'in verdiği bilgiye gore, dunya genelinde 2,5 milyon ton BPA kullanımı var. Epoksi recineler, konserve kutu lakları, PVC borular, PC ambalajlar, havacılık, otomotiv, yapı malzemeleri gibi cok yaygın bir alanda kullanılan BPA'nın zayıf ostrojenik ozelliğe sahip olduğu biliniyor ve bu nedenle endokrin bozucu olarak nitelendiriliyor. Bazı otoriteler, BPA'nın duşuk dozlarının da sağlık acısından ters etki yaratabileceği goruşunu savunuyor.

AB mevzuatında ve Turk Gıda Kodeksi'nde, BPA bileşiğine ilişkin spesifik migrasyon (geciş) limiti 0,6 mg/kg ile sınırlandırılmış. Yani polikarbonat (PC) ambalajlarda satışa sunulan veya ambalaj materyali icerisinde BPA bulunan, insan beslenmesine yonelik herhangi bir gıda maddesinde BPA migrasyonu soz konusu ise BPA derişiminin, o gıdanın kilogramında 0,6 miligramı gecmemesi gerekiyor. Vucuda alınabilecek miktarının da vucut ağırlığı başına 0,05 mg/kg'ı gecmemesi gerektiği icin, 70 kg ağırlığındaki bir yetişkinin gunde en fazla 3,5 mg BPA alması, sağlık acısından riskli gorulmuyor.

Turkiye'de son yıllarda yiyecek ve icecek ambalajlarının buyuk coğunluğunda PET ve PC kullanılması nedeniyle, BPA migrasyonu, ''kanser riski''ne dikkat cekilerek sık sık kamuoyunun gundemine getiriliyor. Ozellikle 19 litrelik PC damacana ambalajlarda tuketime sunulan doğal kaynak suları ve mineralli sularda BPA varlığının saptanması, halk sağlığı, tuketici bilgilendirilmesi ve uretici sorumluluğu acısından zorunlu hale geldi.

HUGAM Mudur Yardımcısı ve araştırma grubu başkanı Prof. Dr. Yaşar Kemal Erdem, soz konusu ihtiyactan yola cıkarak, bu yıl Haziran ayında ''19 litrelik PC damacana ambalajlarda tuketime sunulan doğal kaynak suları ve mineralli sularda BPA varlığının saptanması'' amacıyla bir araştırma başlattıklarını ve araştırmanın Eylul ayı itibariyle sonuclandırıldığını soyledi.

ANKARA VE İSTANBUL'DA 42 FARKLI SU MARKASININ DAMACANA SULARI ANALİZ EDİLDİ

Araştırma kapsamında 4 farklı ambalaj ureticisinin damacanalarına dolum yapan, 5 farklı ambalajlı su ureticisi tarafından pazarlanan 44 PC damacana ambalajlarda satışa sunulan doğal kaynak suyu ve mineralli su orneği uzerinde calışıldığını anlatan Prof. Dr. Yaşar Kemal Erdem, Prof. Dr. Vural Gokmen ve gıda muhendisi Furkan Acar tarafından yurutulen araştırma calışmaları hakkında şu bilgiyi verdi:

''Araştırma kapsamında alınan su ornekleri, 4 derece, 20 derece (oda sıcaklığı) ve 35 derecelerde 60 gun boyunca depolanarak bu surelerde BPA migrasyonu (gecişi-gocu) test edildi. Ayrıca, Ankara ve İstanbul'da PC damacanalarda satışa sunulan markalardan ornekleme olarak piyasadan rastgele alınan 42 farklı marka uzerinde ozellikle BPA taraması yapıldı. Bu orneklerin toplanması konusunda Ambalajlı Su Ureticileri Derneği (SUDER) de destek oldu.''

PİYASADAKİ DAMACANALAR ORTALAMA 3 YILLIK, ORTALAMA DOLU BEKLEME SURESİ 10 GUN

Araştırma yaparken, PC damacanalarının yarıya yakınının bu yıl imal edildiğini, toplamda ise en az yuzde 80'inin 2008-2010 yılı urunu olduğunu belirlediklerini kaydeden Prof. Dr. Yaşar Erdem, sektorde 3 yıldan daha eski damacana kullanma oranının cok duşuk olduğunun soylenebileceğini ifade etti. Prof. Dr. Erdem, ''damacana eskidikce BPA migrasyonunda bir artış olmadığını'' da belirlediklerini vurguladı.

Piyasadan toplanan ornekler uzerinde yapılan incelemede, orneklerin dolum tarihlerinin de 10 gunu gecmediğinin saptandığına işaret eden Prof. Dr. Erdem, araştırma sonucları hakkında şunları soyledi:

''PC damacana ambalajlarda satışa sunulan doğal kaynak suyu orneklerinde 4 derecede 60 gunluk depolama suresince BPA migrasyonu gozlenmedi. Oda sıcaklığında, 20 derecede 60 gun bekletilen damacanalardaki BPA migrasyonu ise 0.6 mg/kg'lık yasal sınırın 450'de birinden daha az, 0,001 mg/kg olarak saptandı. Damacanaların doğrudan guneş ışığına maruz kalma olasılığı dikkate alınarak 35 derecede depolanması halinde ise BPA migrasyonu en cok 0,003 mg/kg oldu. Bu oranın AB ve Turk mevzuatında gunluk yasal sınır olan 0,6 mg/kg'ın 200'de birinden daha duşuk olduğu dikkate alınırsa, bu oranlarda BPA varlığının sağlık acısından herhangi bir risk yaratmayacağı dile getirilebilir.''

Bu kadar duşuk oranlarda BPA varlığının risk oluşturabilmesi icin PC damacanalardaki doğal kaynak ve mineralli suların 35 derecede yaklaşık 32 yıl depolanması gerektiğini belirten Prof. Dr. Yaşar Kemal Erdem, ''Bu duzeyde BPA varlığı soz konusuyken, sağlık acısından bir risk oluşturabilmesi icin bir yetişkinin gunde 1200 litre (60 damacana), bir bebeğin gunde 120 litre (6 damacana) su icmesi gerekecektir'' dedi.

BPA'nın konserve kutularının ic laklarında da kullanıldığını hatırlatan Prof. Dr. Yaşar Kemal Erdem, bundan sonra HUGAM'da, metal kaplarda satışa sunulan gıda maddeleri (konserveler, gazlı/gazsız icecekler vb.) konusunda ve tuketici sağlığı acısından riskleri tartışılan PET ambalajlarda satışa sunulan ozellikle yemeklik yağlar, icecekler, sut vb. gıdalarda kanserojen madde migrasyonu konusunda araştırma planladıklarını acıkladı.

SONUCLAR ULUSLARARASI KONFERANSTA SUNULACAK

Araştırma sonuclarının Aralık ayı başında Ankara'da yapılacak ''Uluslararası Guvenilir Gıda Zirvesi''nde tebliğ olarak sunulacağını, konu ile ilgili uluslararası dergilerde yayımlanmasını sağlamak uzere de makaleler hazırlandığını belirten Prof. Dr. Yaşar Kemal Erdem, konunun bilimsel camiada tartışılmasının buyuk onem taşıdığına işaret ederken, şunları soyledi:

''HUGAM'daki altyapımızla, bu konularda analiz yapan Avrupadaki ve Turkiye'deki laboratuvarlardan yaklaşık bin kat daha duyarlı bicimde biz BPA'yı saptayabiliyoruz. Bizim acımızdan analiz yontemimizin ve analiz duyarlılığımızın tartışılabilir bir yanı yok. Ama yine de camiada bunun tartışılması icin makalelerimizi hazırladık. Analiz hassasiyeti konusunda Avrupa'daki laboratuvarlar ve orgutlerle de bağlantı kurduk. Onlar 0.01 mg/kg'ı saptayabilirken, biz 0.01 mikrogram/kg duzeyinde analiz yapabiliyoruz.''

''BPA HAKKINDA LİMİTLER DEĞİŞEBİLİR''

Zayıf ostrojenik ozelliği nedeniyle ''endekrin bozucu'' etkisinden bahsedilen BPA hakkında en son bu yıl yapılan araştırmalarda, kobaylara var olan limitlerin 5 katı duzeyde oral olarak BPA verildiğini, vucut ağırlığı olarak gunde 200 mikrogram/kg BPA almanın, farelerde ozstrojenik yapısında, mental yapısında bozulmaya ve fiziksel durumunda bir değişikliğe neden olmadığının belirlendiğini anlatan Prof. Dr. Erdem, Almanya'da Federal Risk Değerlendirme Enstitusu'nun bu sonucların EFSA'da kullanılabileceği goruşunun dile getirildiğini soyledi.

Prof. Dr. Erdem, ''Dolayısıyla bu araştırmaların sonuclarına gore, EFSA'nın konuyu yeniden değerlendirerek, gunde alınabilecek BPA limitlerini bu yıl veya gelecek yıl değiştirebileceği kanaatindeyiz'' dedi.

BPA ile ilgili tartışmaların odağında biberonlar bulunduğuna işaret eden Prof. Dr. Erdem, bununla ilgili araştırmaların kendi calışma konularının dışında olduğunu kaydetti.

Bisfenol A, iki fenol ve polikarbonat molekullerinin birleşmesiyle elde edilen bir tur organik bileşik ve ozellikle plastik, naylon, polyester ve PVC gibi maddelerin uretilmesinde etkin rol oynuyor.
Veteknoloji