Yemek yemeden spora, duzenli uykudan stres seviyesine kadar pek cok farklı etken vucudumuzun işleyişini etkiliyor. Metabolizmamızın ve organlarımızın doğru calışması icinse vucudumuzun duzenli calışması gerekiyor. Sirkadiyen ritim tam bu noktada devreye giriyor. Bu terim en genel tanımıyla, vucudun saati olarak biliniyor. Peki daha geniş tanımıyla sirkadiyen ritim nedir, ne işe yarar?
Vucudun saati olarak adlandırılan sirkadiyen ritim, kimyasal ve hormonal uretim ile metabolizmayı yaklaşık 24 saatlik dongu boyunca duzenliyor
Sirkadyen ritim terimini ilk kullanan kişi Franz Halberg. Halberg, tarafından Latince circa sozcuğunden turetilen bu kelime biyolojik bir terim olarak ise dunyevi ritim anlamına geliyor
Circa kelimesi, “tahminen bir gun” anlamına geliyor.
Bu ritim ortalama olarak 24 saat olarak biliniyor ancak bu kişiden kişiye gore değişiklik gosterebiliyor
Daha geniş tanımıyla sirkadiyen ritim nedir?
Sirkadiyen ritim, vucut saati olarak biliniyor. Bu ritim; beyin dalgaları, hormon uretimi, hucre buyumesi ve diğer aktivitelerde buyuk rol oynar. Sirkadiyen, 24 saatlik bir zaman diliminde karanlık ve aydınlık dongusune bağlı olarak ayarlanır. Bu nedenle de uyku duzeniniz sirkadiyen ritim icin cok onemlidir. Aydınlık ve karanlık dongusune gore ayarlanan sirkadiyen saat, uyku duzeninizi değiştirdiğinizde bozulabilir. Her zaman erken kalkan biriyseniz, gec uyanıp daha az gun ışığı aldığınızda ya da gun ışığı alamadığınızda ritminiz de doğru calışmaz. Bu da ritmin bozulmasına neden olur. Ote yandan sirkadiyen ritimler vucut tarafından uretilir ama dış uyaranlar onları etkileyebilir. Işık, sirkadiyen saatin en buyuk değişkenlerinden biridir. Kendi kendinize bırakıldığınızda bir saat fazladan uyumak isteyebilirsiniz ama guneşin odaya dolmasına izin verdiğinizde sirkadiyen saatiniz sizi uyandırmak icin “yeniden ayarlanabilir.” Kısa sirkadiyen saati olan kişiler genelde “sabah” insanları olarak bilinir cunku guneş doğduğunda ayık ve uyanmış olurlar. Uzun sirkadiyen saati olanlar ise daha gec uyanma eğilimindedir.
Sirkadiyen ritim bozulursa ne olur?
Sirkadiyen ritim bozuklukları olan kişilerde; erken uyanmak ve uykuya geri donememek, uykuya dalamamak ya da cok uyumak gibi belirtiler gozlemlenebilir. En sık rastlanılan sirkadiyen ritim bozuklukları arasında; jet lag, yorgunluk, yonelim bozukluğu (dezoryantasyon) ve uykusuzluk bulunuyor. Ritmin uzun sureli bozulması, uykusuzluğa, konsantrasyon sorunlarına ve mental problemlere neden olabilir. Ote yandan bu vucudun duzgun calışmasını etkileyerek bazı fizyolojik hastalıkları da tetikleyebilir. Hatta bazı araştırmalara gore sirkadiyen ritim bozukluğunun kalp hastalıkları ve kanser riskini de etkileyebileceği goruldu.
Sirkadiyen ritim bozukluğu nedenleri nelerdir?
Sirkadiyen ritminin bozulmasına neden olabilecek şeyler arasında şunlar yer alıyor;
– Vardiyalı calışma şekli
– Gebelik
– Saat dilimi değişiklikleri
– İlaclar
– Gec kalkmak veya gec uyumak gibi rutin değişiklikler
– Alzheimer veya Parkinson hastalığı
– Akıl sağlığı sorunları
– Menopoz
Sirkadiyen ritim bozukluğu tedavisi nasıl olur?
Sirkadiyen ritminin bozulması uzun vadede hem mental hem de fiziksel acıdan size zarar verebileceği icin ritmi yeniden duzenlemeniz gerekiyor. Sirkadiyen ritmi bozukluğunun tedavisi bu sorunun altta yatan nedenine gore değişiklik gosterir. Fiziksel ya da ruhsal bir rahatsızlığınız varsa once onun tedavi edilmesi gerekir. Ancak genel olarak amac uyku duzeninizi yeniden oluşturmak ve yaşam tarzınızda bazı değişiklikler yapmaktır. Bu bağlamda ise ritim bozukluğu tedavisi şunları icerebilir;
– Parlak ışık tedavisi: Her gun belirli bir sure parlak bir ışığın etrafında durarak ritminizi sıfırlayabilirsiniz.
– Uyku duzeni: Eğer uyumakta gucluk cekiyor ya da sık sık uyanıyorsanız, uyku oncesi rutininizi değiştirerek orneğin uykudan onceye kucuk egzersizler ekleyerek daha derin bir uyku uyumanızı sağlayabilirsiniz.
– Yaşam tarzı değişiklikleri: Uykularınızı planlamak, ışığa maruz kalmanız konusunda dikkatli olmak ve yatmadan once bir sure kafein veya nikotinden kacınmak gibi şeyler yardımcı olabilir.
– İlac tedavisi: Melatonin , uyarıcılar veya hipnotikler uyku-uyanıklık dongunuzu değiştirebilir. Ancak tabii ki tum bunları doktor kontrolunde yapmalısınız. Doktorunuz tavsiye etmeden herhangi bir ilac kullanmaktan kacının.
Bonus: Sirkadiyen ritminizi duzenlemek icin; Goddess
Sirkadiyen ritim icin uykunun ne denli onemli olduğunu vurguladık. Bunun yanı sıra stresten uzak durmak da son derece onemli. Stres ve uykusuzluk sirkadiyen ritmin bozulmasına neden olur. Vucudunuzun dengesini korumak icinse yararlanabileceğiniz bir uygulama var; Goddess. Son derece kapsamlı olan Goddess, İsvicreli psikiyatr olan analitik psikolojinin kurucusu Prof. Dr. Carl Gustav Jung ’un arketiplerini baz alıyor. Uygulama bu arketiplerle kullanıcılarının kişilik ozelliklerine gore icerisinde uyku ve stres meditasyonları, nefes calışmaları, olumlamalar gibi well-being rutinlerini barındıran bir donuşum yolculuğu sunuyor. Bu da sirkadiyen ritminizin duzenlenmesine neden oluyor. Goddess ’ta ayrıca, sadece kadınlara ozel olan iceriklerinde ise kadın sağlığına yonelik pek cok ipucu bulunuyor. Goddess, rahim ve goğus masajı, kişisel bakım ve hatta hamile kadınlar icin ozel pratikler barındırıyor. Kadının icindeki Feminen ve Maskulen enerjilerin dengelenmesini sağlayan ve bu şekilde hayatın zorluklarıyla baş edebilen bireyler yaratmayı taahhut eden uygulama bir cok farklı psikolojik ve spirituel methodları bir araya getiriyor.
Uygulamayı indirmek icin: iOS ve Android
Kaynak: 1