İnsanlar olarak rutinlere bağlıyız. Her gun aynı saatte kalkar, aynı şeyleri yapar, aynı vakitte calışırız. Bu duzen devam ettikce buna alışırız ve kopmakta zorlanırız. Hatta bazen mevcut olana o kadar alışırız ki, yeni şeyler denemekten bile korkarız. “Aa evet, bu soyledikleriniz doğru yoksa bende neofobi mi var?” diye duşunup endişelenmeyin. Biz sadece sıradan insanların bile bazı yeniliklerden cekindiğini gostermek istedik. Yenilik korkusu olarak bilinen bu fobi her yaşta gorulse de, genellikle kucuk cocuklarda ve yaşlılarda ortaya cıkar. Ayrıca gıda neofobisi cok daha sık gorulur. Peki neofobi nedir? Nedenleri ve belirtileri nelerdir? Nasıl tedavi edilir?
Yenilik korkusu olarak bilinen neofobi nedir?
Neofobi, yenilik korkusu demektir. Yeni olan şeylere bağlı olarak gelişen surekli ve anormal korku durumudur. Başlangıc seviyesinde yani daha hafif halindeyken rutinden vazgecmemek ve yeni şeyler denemekten korkmak halleriyle ortaya cıkar. Genellikle yaşlılarda ve kucuk cocuklarda gorulur, ancak her yaşta ortaya cıkabilir. Ozellikle gıda neofobisi cok yaygındır.
Neofobi belirtileri nelerdir?
Neofobisi olan kişiler her şeyi kontrol altında tutma cabası icinde olurlar. Neofobik kişiler takıntılı, titiz ve kontrolcu bir yapıya sahip olur. Kendilerini sosyal hayattan olabildiğince soyutlarlar. Yorucu derecede kontrolcu olan neofobik kişiler, her şeyin kendilerine sorularak yapılmasını isterler. Aksi takdirde cok sinirlenirler. Kişi, bu akış devam ettikce daha kontrolcu, daha sinirli olur ve insanlardan uzak durmayı tercih eder. Bununla birlikte depresyon gibi sorunlar da ortaya cıkar.
Yenilik korkusu erken yaşlanmaya neden oluyor
Yenilik korkusu olan neofobi, 1-2 yaşlarında cocuklarda dahil olmak uzere her yaşta gorulebiliyor. Ceşitli sebeplere veya ani bir olaya bağlı olarak ortaya cıkabiliyor. Kişinin yeniliğe kapalı olmasına ve korkmasına neden oluyor. Neofobi ile ilgili yapılan araştırmalar sonucunda bu korkunun erken yaşlanmaya neden olduğu ve omru kısalttığı anlaşıldı.
Neofobik kişiler, her şeyi kontrol etmeye calışırken sadece psikolojik acıdan değil, aynı zamanda fiziksel olarak da yorulurlar. Bununla birlikte sinir ve stres ust duzeyde seyreder. Bu konuyla ilgili fareler uzerinde yapılan bir araştırmada, neofobisi olan farelerin yerleri değiştirildi ve tepkileri gozlendi. Nofobisi olan farelerde yer değişimi yaşadıklarında, insanlarda da depresyon ve stres halinde artan glikokortikoid hormonun yukseldiği goruldu. Bu araştırma sonucunda neofobik farelerin diğer farelere gore daha cabuk yaşlandığı ve daha az yaşadıkları tespit edildi.
Neofobi tedavisi nasıl yapılır?
Neofobi, psikoterapi ile uygun şekilde tedavi edilebilir. Ozellikle bilişsel davranışcı tedavi, en fazla fayda gosteren psikolojik mudahaledir. Bu mudahaleler fobiden etkilenen uc bileşenin tedavisine dayanmaktadır; davranışsal bileşen, fiziksel bileşen ve bilişsel bileşen.
Davranışsal bileşen maruz kalma yoluyla tedavi edilir. Birey, alışmak ve korkuyu yenmek icin korktuğu şeylere kontrollu bir şekilde maruz kalır. Fiziksel bileşen anksiyete seviyesini azaltan gevşeme teknikleri ile tedavi edilir. Bilişsel bileşen ise yeni şeyler hakkındaki işlevsiz duşuncelerin normale dondurulmesi ile duzeltilir.
Gıda neofobisi nedir?
Gıda neofobisi, insanların yeni veya alışılmadık yiyecekleri yeme korkusu olarak tanımlanır. Coğu yeme bozukluğundan farklıdır. Gıda neofobisi ozellikle yurumeye başlayan cocuklarda ve kucuk cocuklarda yaygındır. Genellikle bir bireyin yeni şeyler deneme ve risk alma duzeyiyle ilgilidir. Yiyecek neofobisi yuksek olan insanlar sadece yeni yiyecekleri denemeye direnmekle kalmaz, aynı zamanda denedikleri yeni yiyecekleri kotu olarak değerlendirirler. İnsanların genellikle yeni şeylerden korkması ve bildikleri şeyleri tercih etmesi cok normaldir. Bazı insanlar diğerlerinden daha neofobik olsa da, coğu insan bir dereceye kadar gıda neofobisi yaşar. Kişinin gıda neofobisinden muzdarip olup olmadığını anlamak icin yapılan testler vardır.
Gıda neofobisi neden olur?
Genetik, hem gıda neofobisinde hem de genel neofobi de onemli bir faktor olarak one cıkıyor. Araştırmalar, gıda neofobisinin yaklaşık ucte ikisinin genetikten kaynaklandığını gosteriyor. Psikososyal faktorler de bir cocuğun gıda neofobisi rahatsızlığını geliştirmesine neden olabilir. Kucuk cocuklar ebeveynlerin yemek tercihlerini dikkatle izlerler ve ebeveynler bazı yiyecekleri yemekten kacınıyorsa, bu durum cocuğu olumsuz etkileyebilir.
Bazen gıda neofobisi doğrudan cevresel bir olaydan kaynaklanır. Orneğin gıda zehirlenmesi yaşayan bir kişi bu olaydan sonra yeni şeyler yemekten kacınır. Bu, beynin yeni ve riskli yiyeceklerin vucuda girmesini engelleme girişimi olarak gorulebilir.
Gıda neofobisi tedavisi
Cocuğa sevmediği bir yemeği yemesi icin baskı yapmak veya yemediği icin cezalandırmakla tehdit etmek gibi şeyler cozumden ziyade kotu sorunlara neden olur. Cozum olarak cocuklara sevmedikleri bir şeyin tadına baktıklarında odul verilebilir veya ebeveynler sevmedikleri ya da yeni yiyecekleri cocukların onunde neşeyle yiyerek ornek olabilirler.
Kaynak: 1 2