Hic yatağınızda uykuya dalıp ertesi gun oturma odasında kanepenin uzerinde uyandığınız oldu mu? Ya da gece yarısı bir şeyler atıştırdığınızı hatırlamadan bir sabah pijamalarınızın uzerine serpiştirilmiş gizemli kırıntılarla uyandınız mı? Eğer oyleyse, siz de bir uyurgezer olabilirsiniz. Uyurgezerlik, derin bir uyku halindeyken yuruduğunuz, konuştuğunuz veya başka aktiviteler yaptığınız bir uyku bozukluğu olarak tanımlanabilir. Bu durum uyku dongunuzun en derin kısmında, genellikle uykuya daldıktan sonraki bir veya iki saat icinde gercekleşiyor. Araştırmalara gore insanlar hayatlarında en az bir kez uyurgezerlik donemi yaşıyor. Cocuklarda gorulen uyurgezerlik ortalaması yetişkinlere oranla cok daha yuksek. Uyurgezerlik genellikle uyku kalitesini bozan ilaclar, genetik nedenler veya sağlık koşullarından kaynaklanabiliyor. Bu ilginc hastalığa dair merakınızı ve soru işaretlerinizi gidermek icin sizi aşağıya alalım. İşte uyurgezerlik hakkında bilmeniz gereken 6 şey!
1. Uyurgezerlik tam olarak nedir? Uyurgezerlik, uykunun en derin kısmında meydana gelen bir uyku bozukluğu olarak tanımlanabilir. Genellikle uykuya daldıktan 1 ya da 2 saat sonra ortaya cıkar. Birey uyurgezerlik donemi sırasında, uykulu halde oturabilir, etrafta dolaşabilir ve hatta sıradan aktiviteleri dahi gercekleştirebilir. Uyurgezerlik esnasında gozler acıktır fakat derin uyku hali devam eder. Amerikan Psikiyatri Birliği, sizi sıkıntıya sokacak kadar sık ​​yaşanmadıkca ve gun icinde calışma yeteneğinizi engellemedikce uyurgezerliği bir bozukluk olarak gormediğini acıklamıştır.
2. Ne sebep olur? Cocuklarda yetişkinlere oranla daha yaygın olan uyurgezerlik, genellikle genclik yıllarında tedavi edilebilir. Nadiren de olsa bazı insanlar uyurgezerliğe yetişkinlik yıllarında başlarlar. Uyku araştırmacılarına gore uyurgezerlik olaylarını tetikleyen birkac unsur bulunuyor. Ote yandan uyurgezerlik genetik olarak gecen bir mirasta olabiliyor. Bu nedenle uyurgezerlik bazen aile icinde tum bireylerde gercekleşebilir. Peki uyurgezerliği tetikleyen nedenler neler? Listeye birlikte goz atalım.
Stres Gun icinde yaşanan stresli durumlar, uyurgezerliğin tetikleyen en keskin nedenlerden biri. Stres ve kaygının kaliteli bir gece uykusuna mudahale ettiği bilinmektedir. Bazı uyku bilimcilerine gun icinde yaşanan stres hali rahatsızlığı tetikleyen faktorlerden biri. Peki uyurgezerlik durumunu yoğunlaştıran stres ile nasıl baş edilir? Bunun icin bazı teknikler bulunuyor. Orneğin, duzenli egzersiz, farkındalık pratiği, az kafein tuketimi, nefes egzersizleri ve yoga bu noktada rahatlamanıza yardımcı olabilir. Bu teknikleri deneyimledikten sonra uyurgezerlik sıklığınızda azalma fark edebilirsiniz.
Uyku eksikliği Bu rahatsızlığı tetikleyen bir diğer etken ise uyku eksikliği. Yeterince uyuyamayan insanların uyurgezerliğe karşı daha savunmasız olduğunun altı ciziliyor. Uyurgezerlik oykusu olan kişilerde kalitesiz ve eksik uyku duzeni rahatsızlığı tetikleyen en onemli faktorlerin başında geliyor.
Migren Eğer kronik migreniniz varsa, uyurgezerliğe karşı cok daha savunmasız olabilirsiniz. 2015 yılında araştırmacı bir grup rutin olarak uyurgezerlik yaşayan 100 hastayla goruştu. Araştırmaların sonucunda uyurgezerlik ile omur boyu suren baş ağrıları ve ozellikle migren arasında guclu bir ilişki tespit edildi.
Ateş Uyurgezerlik, ozellikle cocuklarda ateşe neden olan hastalıklarla ilişkilendiriliyor. Ustelik yuksek ateş sonucu gozlemlenen tepkiler, uyku bozukluğuna yol acabiliyor. Cığlık atmak, kolları sallamak ve uyku halinde gorulen kabuslardan kacmaya calışmak uyurgezerliği tetikleyen diğer faktorler arasında.
Solunum bozuklukları Obstruktif uyku apnesi, uyku esnasında kısa sureliğine nefesinizin kesilmesine neden olan bir solunum bozukluğudur. Horlamaya benzetilse de tamamen farklıdır. Diğer etkenlerin yanı sıra şiddetli uyku apnesi gunduz yorgunluğuna, yuksek tansiyona, felce ve kalp hastalıklarına yol acabilir. Eğer şiddetli obstruktif uyku apneniz varsa, uyurgezer olma olasılığınız cok daha yuksektir. Ayrıca astımı olan cocuklar arasında da bu rahatsızlığa ilişkin raporlar bulunuyor. Ote yandan astım uyku yoksunluğuna ve ilac tedavisine yol acabilir. Astım problemi yaşayan cocuklarda uyurgezerliğin tetiklendiği ortaya cıkmıştır.
Reflu hastalığı Eğer reflu rahatsızlığınız varsa midenizin icindekiler yemek borunuzdan geri gelebilir. Bu durum rahatsız edici yanma hislerine neden olabilir. Bircok insan icin reflu semptomları geceleri daha kotu hale gelebilir. Reflu ve diğer mide rahatsızlıkları olan kişiler, uyurgezerlik de dahil olmak uzere bircok farklı turde uyku bozukluğuna yatkındır. Reflu, uykuya mudahale ettiğinden, uzun sureli yorgunluğa neden olabilir ve bu da uyurgezer birini hastalığa karşı daha savunmasız hale getirebilir.
Parkinson hastalığı Parkinson rahatsızlığı, vucudunuzun hareket kabiliyetini etkileyen bir sinir rahatsızlığıdır. Hastalığın ileri evrelerinde, beyin sapının hareketi kontrol eden kısımları ve beynin uykuyu kontrol eden kısımları etkilenebilir. Normalde, REM uykusu esnasında ruya gorduğunuzde, beyin ruyalarınızı gercekleştirmenizi ve bu surecte kendinize veya başkalarına zarar vermenizi engellemek icin bazı kasları gecici olarak felc eder. Ote yandan parkinson rahatsızlığı, uyurgezerlik ve diğer uyku bozukluklarını tetikleyen etkenlerden biri.
Huzursuz bacak sendromu Uyku araştırmacılarına gore, huzursuz bacak sendromunun uyurgezerliğe neden olup olmadığı konusunda bazı tartışmalar bulunuyor. Ote yandan bu sendroma sahip kişilerin diğer insanlara nazaran daha sık uyurgezerlik yaşama olasılığı bulunmuyor. Yapılan diğer araştırmalara gore uyurgezerlik ile huzursuz bacak sendromunu tedavi etmek icin kullanılan ilaclar arasında bir bağlantı var.
Uyku ilacları Uyku bozuklukları icin tercih edilen bazı uyku ilaclarının uyurgezerliği tetiklediği one suruluyor. Bu ilaclar arasında narkolepsi tedavisinde kullanılan sodyum oksibat, bazı antidepresanlar, psikiyatrik bozuklukların tedavisinde kullanılan antipsikotikler yer alıyor. Kalp hastalığı ve anksiyete tedavisinde kullanılan bazı ilacların da uyurgezerliği tetiklediği yonunde araştırmalar bulunuyor.
3. Birinin uyurgezer olup olmadığı nasıl anlaşılır? Bu rahatsızlığı yaşayan insanlar, dikkatlerini cekmeye calıştığınızda genellikle size yanıt vermezler. Gozlerinde ifadesiz veya uzak bir bakış olabilir. Uyku uzmanlarına gore, uyurgezerler, uyurgezerlik halindeyken farklı faaliyetlerde bulunabilirler. Mesela, yemek yemek, konuşmak, yemek hazırlamak, tuvalet olmayan yerleri tuvaletmiş gibi kullanmak, evden cıkmaya calışmak bu faaliyetler arasında listelenebilir. Coğu zaman, uyurgezer insanlar uyandıklarında genelde yaşadıkları olayları anımsamazlar. Eğer birini uyurgezerken uyandırırsanız, neler olup bittiği konusunda kafaları oldukca karışık olacaktır.
4. Uyurgezer olmak tehlikeli mi? Hastalık hakkında asıl merak edilen soruya gelelim. Uyurgezer olmak tehlikeli mi? Uyurgezerlik vakalarının coğu yaralanma olmadan bitmesine rağmen, uyurgezerlik oldukca tehlikeli olabilir. Olay anında bazı insanlar, etraflarında gercekten neler olup bittiğini algılayamadan araba kullanmaya veya başka işler yapmaya calışabilirler. Yapılan bir araştırmaya gore tekrarlayan uyurgezerlik oykusu olan 100 hastanın yuzde 57,9 ’u bir uyurgezerlik donemi esnasında yaralanmış veya başka birini yaralamıştır. Yaralanmalar genellikle, merdivenlerden duşme, duvar veya mobilya gibi nesnelere carpma şeklinde meydana gelen kazaların sonucunda ortaya cıkıyor. Uyurgezerlik yaşanırken kişi, kendine ya da başkalarına zarar verebileceğinden, uyurgezer birini uyandırmak iyi bir fikirdir. Sadece bunu nazikce yapmaya dikkat etmek gerekiyor cunku bu rahatsızlığı yaşayan bir kişi uyandırılmaktan fazlasıyla korkabilir.
5. Ne zaman doktora gorunmeli? Uyurgezerlik halinin ozellikle cocukluk zamanlarında ortaya cıktığından soz etmiştik. Peki ne zaman uzman yardımı alınmalı? Coğu cocuk, genclik yıllarına geldiklerinde, hicbir tedaviye ihtiyac duymadan uyurgezerlikten kurtulabilir. Bununla beraber, uyurgezerliğiniz yetişkin olana dek başlamadıysa, uyurgezerliğinize neden olabilecek temel koşulları ekarte etmek icin doktorunuzdan yardım alabilirsiniz. Eğer sık sık uyku halinde gezme durumu yaşıyor veya bu rahatsızlığınız gunluk işleyişinizde veya ilişkilerinizde sorun yaratıyorsa yine bir uzmana danışmak gerekebilir.
6. Teşhis ve tedavisi nedir? Uyurgezerliğin teşhis edilmesinin en yaygın yolu, başka birinin kişiyi uyurgezerlik halinde gormesidir. Coğu uyurgezerlik cocukluk doneminde meydana geldiğinden, uyurgezerliği sağlık kuruluşlarına en sık bildiren kişiler genellikle ebeveynlerdir. Eğer doktorunuz hastalığınızın boyutundan endişe duyuyorsa, onerebileceği tedavi yontemleri hakkında daha fazla bilgi verebilir. Uyku calışması suresince, uzman bir ekip siz uyurken kan oksijen seviyenizi, beyin dalgalarınızı, nefesinizi ve hareketlerinizi kontrol eder. Uyurgezerliğiniz şiddetli seviyede değilse, gunluk hayatınızdaki stresi azaltarak ve uyku alışkanlıklarınızı iyileştirerek bunu onlemek mumkun. Ancak bu yontemler yeterince işe yaramazsa, doktorunuz yardımcı olması icin size bazı ilaclar recete edebilir.
Kaynak: 1