Bu dev inceleme elinde belgeyle konuşan oluşum Doğruluk Payı icin Efe Kerem Sozeri tarafından hazırlandı, haberiniz olsun.
Gundemde yine erken secim varken, her gun yenisi yayımlanan anketleri gecmişteki hatalarıyla birlikte değerlendirmek kamu yararına olur.
Secim sonucuyla anketler arasındaki farkları olcmek, araştırma şirketlerinin hata paylarını ortaya cıkartıyor ama hataların kaynağında araştırma yontemleri değil, cıkar ilişkileri var.
Secimden sonra anketlerin başarısı hakkında yayımlanan haberlerde hangi şirketin sonuca en yakın olduğu konusunda bir uzlaşı yoktu, cunku anketleri değerlendirebileceğimiz kriterler net olarak bilinmiyor.
“Hangi anket şirketi en yakın tahmini yaptı?” gibi başlıklarla verilen coğu haberin icinde bu soruya bir cevap verilememiş olması, değerlendirme kriterlerinin bilinmemesinden ve anketlerin doğru yontemlerle sistemli bir şekilde incelenmemesinden kaynaklanıyor. (ornekler icin bkz. T24, Vatan, Akşam, Sozcu)
Şirketlerin başarısını olcebilen haberler ise “şu anket CHP ’yi bildi, şu anket ise HDP ’de yanıldı” benzeri kriterlerle sonuclarını aktardı (bu tur değerlendirme yontemine en detaylı ornek, Bianet ’ten Ekin Karaca ’nın analizi)
KONDA ’nın 21 Mayıs tarihli anketini en yakın tahmin olarak acıklayan Hurriyet gibi haber merkezleri de bu yontemi kullandı
En cok sayıda partiyi goz kararı en yakın tutturan anketi başarılı olarak değerlendirdiler; fakat hem bu değerlendirmeler sistemli olmadığı icin daha başarılı araştırmalar goz ardı edildi, hem de bir araştırmanın hata payı en iyi tutturulan parti ile değil, en kotu olculen secmen grubuyla değerlendirilmeli. Cunku bir araştırmanın doğruluk payı, doğru sonuclardan ne kadar saptığı ile ilgili.
Ben bu olcum yontemiyle 2015 yılı icinde sonucları kamuya acılmış 73 secim anketini bir veri setinde derledim ve P24 ’te buna dair detaylı bir analiz yazdım.
Bu analize gore secim sonuclarına en yakın olan calışma AKAM ’ın
(Avrasya Kamuoyu Araştırma Merkezi) 11-17 Nisan tarihleri arasında 81 ilde 5160 kişiyle goruşerek yaptığı araştırma. AKP ’nin yuzde 40,7, CHP ’nin 25,5, MHP ’nin 18 ve HDP ’nin 11,4 olarak tahmin edildiği araştırmanın sapması +/- yuzde 2 ’nin altında.
Secimden onceki son bir ay icinde yayımlanan anketler arasında ise hata payı en duşuk olanlar: SAMER (Siyasal ve Sosyal Araştırmalar Merkezi) tarafından 17-22 Mayıs tarihleri arasında 28 il ve 110 ilcede 4150 kişiyle goruşulerek yapılan araştırma, Andy-Ar ’ın 21-24 Mayıs tarihleri arasında 41 ilde 4166 kişiyle goruşerek yaptığı araştırma, ve A&G ’nin 2-3 Haziran tarihleri arasında 42 ilde 2976 kişiyle yaptığı araştırma. Bu araştırmaların da sapma yuzdeleri +/- 2,5 ’in altında.
Başarılı tahminlerin daha cok ilde daha cok kişiyle yapılan araştırmalar olması bir tesaduf değil
Bir araştırmanın kapsama alanı nufusu daha iyi yansıtacak şekilde genişledikce ve orneklemi buyudukce (goruşulen kişi sayısı arttıkca) hata payı kuculur.
Turkiye Araştırmacılar Derneği (TUAD), kesin sonuclar acıklandıktan sonra yayımladığı raporda orneklem buyukluklerini de goz onunde tutarak, sonuclarını dernekle paylaşan 13 şirketin anketlerini inceledi. Kırmızı ile parantez icinde yer alan değerler, parti oy oranı tahminlerinin standart hata payı dışındaki sapmasını gosteriyor.
Tum anketler en cok HDP tahminlerinde yanılmış
Sebebi kararsızlara, emanet oylara ve patlayan bombalara bağlayan pek cok yorum bulunsa da, asıl cevaplanması gereken soru, orneklem buyukluğu 1500 ’un uzerinde olan araştırmalarda AKP ’nin yuzde 3 veya daha yuksek oy oranıyla gosterilmesinin normal olup olmadığı. Ya da durustce sorarsak, şirketlerin acıkladığı anket sonucları iktidar ile ilişkilerinden ne derece bağımsız?
3. Havalimanı projesi de dahil olmak uzere pek cok devlet ihalesi alan Zirve Holding ’in sahibi olduğu Sabah gazetesi, secim anketleri ile ilgili haberinde ANAR ’ı en başarılı uc şirket arasında gosterebilmek icin diğer şirketlerin anket sonuclarını yanlış aktarmış. ANAR, AKP ve Yeni Şafak icin araştırmalar yapan bir şirket. Sahibi, AKP ’li eski bakan Beşir Atalay, genel muduru ise AKP milletvekili ve MKYK uyesi Zeynep Karahan Uslu ’nun eşi İbrahim Uslu.
Zeynep Karahan Uslu ’nun kendisi de, Denge Araştırma şirketinin danışmanlarından biri
Bu şirketin sahibi, Erdoğan ’ın İstanbul belediye başkanlığı doneminden beri birlikte calıştığı Hasan Basri Yıldız. TUAD ’ın raporunda gorulebileceği gibi, şirket 5000 kişilik orneklemi olduğunu iddia ettiği bir araştırmada AKP oylarını yuzde 4 fazla gosterdi.
Aynı raporda listelenen ve 4500 kişilik ornekleme sahip ankette AKP ’yi yuzde 3,14 fazla gosteren Genar ’ın sahibi Tevfik Goksu ,

Goksu, 2002 ’de Saadet Partisi ’nden milletvekili adayı olmuş, 2009 ’da ise AKP ’den Esenler belediye başkanı secilmişti, hala da aynı gorevde. 5000 kişilik bir anket yapıp AKP ’yi yuzde 3 fazla gosteren MAK şirketinin yoneticisi Mehmet Ali Kulat ise 2011 secimlerinde AKP ’den Ankara milletvekili aday adayı olmuştu.
TUAD raporundaki anketler arasında AKP oy oranını en cok saptıran şirket olan ORC, secim sonuclarındaki ‘hatası ’ icin ozur diledi ama ozurde yer alan “gecmiş başarılar” iddiası gerceği yansıtmıyor cunku ORC ’nin kendi anketleriyle karşılaştırdığı 2014 yerel secim sonucları bile doğru değil.
Ozetle, AKP iktidarına yakın duran şirketlerin AKP oy oranını duzenli bir şekilde olduğundan daha yuksek gosterdiklerini soyleyebiliriz.
Bu araştırma icin incelediğim şirketlerin web sitelerinin hicbirinde şirketin sahibi ve yonetim kurulu hakkında bir bilgi verilmiyordu
TUAD, kamuoyuna acıklanan anketlerin finansal kaynağı ve yontemleri konusunda şeffaflık talep ediyor ama, secim kampanyalarına yapılan bağışların bile şeffaf olmadığı, Erdoğan ’ın secim doneminde ortulu odenekten iki kat fazla harcadığı, Kamu İhale Kanunu ’nda son 12 yılda 32 değişikliğin yapıldığı bir siyasi ortamda, secim anketi yayımlayan şirketlere dair en onemli veri, şirket sahiplerinin faaliyetleri ve cıkar ilişkileri olmalı.
Bu tur bilgileri derlemek ve kamuoyuna acmak da ancak siyasetin sivil denetimine gonullu inisiyatifler sayesinde olabilir. Bilindik aktorlerin daha eşit şartlarda mucadele edeceği bu yeni yasama doneminde sivil toplum orgutlerine bu yuzden buyuk gorev duşuyor.
Bir Cozum: Anketleri Modellemek
Turkiyeli akademisyenlerin kurduğu Research Institute on Turkey ’den Onur Altındağ ve Bert M. Azizoğlu, bu endişelere de cevap veren 16 Mayıs tarihli yazılarında, anket şirketlerinin siyasilerle yakınlığını ve şirketlerin uğradığı siyasi baskı(n)ları da duşunmuş, şirketlerin partiler icin gosterdiği oranlardan cok, bu oranların değişimini dikkate alarak sonucları ongormuşler. Bu şekilde, şirketlerin “yanlılığını” sabit tutmuşlar.
Benim de bu veri setinde anket sonuclarına puan verir gibi hata paylarının listelenmiş olması ise bir hazırlık aslında. New York Times icin secim tahminleri yapan istatistikci Nate Silver FiveThirtyEight.com adresinde anketleri derlerken şirketlerin gecmiş performansını da hesaba katıyor. Altındağ ve Azizoğlu ’nun analizi de Turkiye ’de bu tur modellemelerin kapısını acmış oldu.
Gundemde yine erken secim varken, her gun yenisi yayımlanan anketleri gecmişteki hatalarıyla birlikte değerlendirmek kamu yararına olur.