Harezmi Biyografisi Matematikci
Harezmuhammed Bin Musa el-Harezmi olan bu buyuk bilim adamı, Horasan ’ın az kuzeyinde Harezm bolgesinin Hive şehrinde 780 yılında doğmuştur. Harezmi, Harzem Turkudur ve muslumandır. Harezm'de temel eğitimimini alan Harezmi genclinin ilk yıllarında Bağdat'taki ileri bilim atmosferinin varlığını oğrenir. Donemin bilgi merkezi ve şehri olan Bağdat ’a ilim oğrenmek icin gitti. Burada kıymetli İslam alimlerinden ders aldı ve kendini yetiştirdi. Daha sonra da Bağdat ’ta bulunan Bilim Akademisi Darulhikme ’de gorev alan Harezmi matematik, coğrafya ve astronomi dallarında calışmalar yapmıştır. Zamanın Abbasi halifesi Me ’mûn ’dan (813-833) buyuk yardım ve destek gordu. Me ’mûn kurduğu Eski Hint medeniyetlerine ait eserlerle zenginleştirilmiş Bağdat Saray Kutuphanesi'nin idaresini Harezmi ’ye verdi. Daha sonra da Bağdat Saray Kutuphanesindeki yabancı eserlerin tercumesini yapmak amacıyla kurulan bir tercume akademisi olan Beyt'ul Hikmet'de gorevlendirilir. Boylece Harezmi, Bağdat'ta inceleme ve araştırma yapabilmek icin gerekli butun maddi ve manevi imkanlara kavuşmuş. Burada hayata ait butun endişelerden uzak olarak matematik ve astronomi ile ilgili araştırmalarına başlar
Butun ihtiyacları Halife tarafından karşılanan Harezmi, Bağdat ’ta ve seyahatlerinde matematik, astronomi ve coğrafya alanında kıymetli araştırmalar yaptı.
70 tane bilim adamıyla birlikte calışarak 830 yılında bir dunya haritası cizmiştir. Dunyanın cevresini ve hacmini hesaplama calışmalarında yer almıştır. Guneş saatleri, usturlaplar ve saatler uzerine yazılmış eserleri de vardır.
830 senesinde heyet başkanı olarak ilmi araştırmalar yapmak icin Afganistan yoluyla Hindistan ’a gitti. Halifenin isteğiyle Bağdat ’taki Şamasiye ve Şam ’daki Kasiyûn rasathanelerindeki rasat heyetiyle, yeryuzunun bir derecelik meridyen yayının uzunluğunu olcmek icin Sincar Ovasına gonderildi. Harezmî, Batlamyus ’un astronomik cetvellerini de duzeltti. Guneş ve ay tutulmasına dair incelemelerini topladığı Zîcu ’l-Harezmî adlı eserinde ise, astronomi icin gerekli trigonometri bilgi ve cetvellerini verdi.
Matematik ’te ilk kez sıfırı kullanan Harezmi, bugunku cebir ve trigonometrinin kurucusu sayılır. Birinci ve ikinci dereceden denklemleri analitik metotla, tek bilinmeyenli denklemleri ise cebirsel ve geometrik metodlarla cozmenin yollarını buldu.
Matematik alanına Cebir kavramını sokan Harezmi ilgi duyduğu matematik, coğrafya ve astronomi dallarında da bircok eser yazdı
Harezmi, 850 yılında Bağdat'ta 70 yaşında vefat etmiştir. Uc oğlu olup, hepsi de matematik ilmi uzerinde ciddi calışmalarıyla tanınır.
Eserlerinden Bazıları :
-KitÂbu Sûreti ’l-Arz: Bu kitabında yeryuzunun capına ait yaptığı calışmaları anlatmıştır Kitap icin yaptığı incelemerde ve kitabında Nil nehrinin kaynağını acıklamıştır.
-Zîcu ’l-Harezmî: Bu eserinde ise guneş ve.
-Kitabûl Tarih: Tarihi gelişmeleri bu eserinde anlatmıştır.
-Kitab surat al-arz: Coğrafi incelemeleri bu eserde toplanmıştır.
-Kitab ’ul Ruhname: Astronomik incelemelerde bulunmuştur.
-Kitab fil-Hisab: Bu eserde Harezmi, bugun kullanılan sıfırlı Arap rakamlarını, ondalık sistemi izah ediyor. Eser Adelhard Bath tarafından Latinceye tercume edilmiş ve yayınlanmıştır.
-Kitabu Cedavil-in-Nucûm ve Harekatiha: İki cilt halindeki bu eser astronomiye dair olup, yıldızlar, gezegenler ve bunların, hareket ve faaliyetlerini incelemektedir.
-Kitab-ul-Muhtasar fil-Hisab-il-Hindi: Gunumuzde Arapca bir nushası elde edilmiş olan bu eser, Harezmi ’nin ikinci onemli eseridir. Hint matematiğine dair olan bu eserin, Cambridge Universitesi Kutuphanesinde Algorithmi ’de Numero İndorum isimli Latince tercumesi mevcuttur. Bu tercume, Adelhard tarafından 12. asırda Kurtuba ’da bulunan bir nushasından yapılmıştır.
-Kitab-ul-Muhtasar fi Hisab-il-Cebri vel-Mukabele: Harezmi ’nin en onemli eseridir. Aslı İngiltere Oxford, Bodlyn Kutuphanesindedir. Bu eser cebir ilmine adını veren ve bu alanda yazılan ilk eserdir. Gunumuzden on bir asır once yazılan eserde cebir sistemlerine aid kaide ve teoremler ile yeni cozum yolları anlatılmaktadır. Eserde birinci ve ikinci derecede denklemlerin cozum şekilleri, bilinmiyenleri, ceşitli cebir hesaplarını misallerle acıkladıktan sonra; nazari ve tatbiki hesaplama şekilleri, zamanın hukûmet işlerine ait hesapların yapılması, kanalların acılması, bina yapımı; esnaf, tuccar ve olcme memurları icin sayı işaretlerini, miras taksim memurları ve Muslumanlar icin elzem olan Kur ’an-ı kerim ’de bulunan mirasa ait hukumler ve feraiz bilgisi hesaplarını hem aritmetik hem de cebir yoluyla cozumleyerek misallerle gosterir.