“Bunun fiyatı ne zaman bu kadar arttı” cumlesini neredeyse her gun kuruyoruz. Enflasyon, gıdadan giyime, eğitimden ulaşıma kadar bircok alanda kendini fazlasıyla hissettiriyor. Ancak bazılarımızın fark etmediği farklı bir enflasyon turu daha var: Shrinkflation. Bu kavram, herhangi bir urunun gramajı duşurulduğu halde aynı ya da fazla fiyata satılmasını tanımlıyor. Nasıl mı? 100 gramlık bir cikolatanın 70 grama duşurulduğunu ve eski fiyatıyla aynı ya da daha yukseğe satıldığını duşunun. İşte Shrinkflation tam da bu durumu tanımlıyor. Detaylara birlikte bakalım.
Shrinkflation kavramı İngilizcede “kuculme” (shrink) ve “enfslasyon” (inflation) kelimelerinin birleşiminden oluşuyor Bu kavramı “Kucul(t)me enflasyonu” olarak cevirebiliriz. En genel tanımıyla shrinkflation, bir malın kalitesini ya da miktarını duşururken fiyatın sabit kalması ya da artmasını tanımlıyor. Bu uygulamanın amacı ise yuksek enflasyon karşısında tuketiciyi “korkutmamak”. Tuketici avukatı Edgar Dworsky bu uygulamayı “sinsi bir fiyat artırımı” olarak tanımlıyor.
Bircok uzmana gore urunlerin fiyatları her gecen gun arttığında insanlar buna tepki gosterebilir. Ancak urunun gramajı duşurulup aynı fiyattan satıldığında bunun fark edilmesi cok daha zordur. Independent Turkce ’nin haberine gore bu kavramı ilk kez gundeme getiren isimlerden biri ABD ’li komedyen Art Buchwald. Buchwald ’ın bahsettiği bu yontem 1970 ’li yıllarda Amerika ’da cokca kullanılmıştı. Orneğin 1973 yılında 30 kalemden oluşan bir kalem seti 99 sente satılırken 1974 yılında yine aynı fiyata satışa cıkmıştı. Ancak bu sefer setin icinde 30 değil 24 kalem vardı.
Tuketici Dernekleri Konfederasyonu Genel Başkanı Aziz Kocal, shrinkflation ’ın iki farklı şekilde yapıldığını ifade ediyor Bunlardan ilki 500 gramlık bir urunu 600 gramlık bir paketin icine koyarak, urune zam yapılmamış algısı yaratmak. İkincisi ise uzerinde 600 gram yazan bir urunun aslında 500 gram olması. Peki tuketicinin doğrudan dolandırıldığı bu uygulama neden yapılıyor?
Tuketici avukatı Edgar Dworsky ’ye gore, enflasyon donemlerinde sadece tuketiciler değil ureticiler de belirli bir baskı altına giriyor. Ureticiler uretim ve lojistik maliyetlerini karşılayabilmek icin bu gibi hilelere başvuruyor. Shrinkflation ’ın sadece paketli gıdalarda yapıldığını duşunmeyin. Her zaman gittiğiniz bir restoranda porsiyonların kuculmesi, otellerin her gun havlu değiştirmemesi ya da ucretsiz wi-fi hizmetinin kaldırılması da kuculterek enflasyon yaratma olarak tanımlanabilir.
Tarım ve Orman Bakanlığı belirli donemlerde gıda urunlerinde tağşiş ya da taklit yapılan urunleri acıklıyor Ote yandan bunu yapan firmalar da duzenli aralıklarla insanlarla paylaşılıyor. Ancak “şu urunun gramajı duşuruldu ya da paketlemesi değiştirildi” gibi bir rapor yayınlanmıyor. Yani tuketici her zaman aldığı cikolatanın gramajının duştuğunu fark etse de resmi olarak bunu yapan firmaların ismi acıklanmıyor. Uzmanlar hayvan mamasından temizlik urunlerine, atıştırmalıklardan iceceklere kadar hemen her urunde gramaj duşurulduğunu belirtiyor.
Turkiye ’de bunu yapan firmalar acıklanmasa da pek cok ulkede halk bu konuda bilgilendiriliyor. Orneğin Amerika ’da Doritos paketlerindeki cips miktarının azalması, Domino ’s Pizza ’nın tavuk kanadı sayısını 10 ’dan sekize duşurmesi, Cadbury Dairy Milk isimli cikolatanın 200 gramdan 180 grama duşmesi ulke gundeminde geniş yer bulmuştu.
İlginizi cekebilir:
Finansal Krizler, Pandemi, Savaş: Ekonomistlerin Yeni Korkusu Stagflasyon Nedir?
Kaynak: 1