Cin Halk Cumhuriyeti ile Tayvan arasında, yıllardır devam eden gerilim uzun zaman once gercekleşen bir ic catışmaya ve iktidar mucadelesine dayanıyor! 1949 yılında Cin; Cin Halk Cumhuriyeti ve Cin Cumhuriyeti (Tayvan) olarak ikiye ayrıldı. O gunden beri Cin Halk Cumhuriyeti, Tayvan ’ı eninde sonunda geri donecek “ayrılıkcı bir eyalet” olarak goruyor! Bu yuzden Cin Halk Cumhuriyeti ’nin bazı liderleri, “silah kullanma pahasına” Tayvan ’ı yeniden Cin ana karası ile birleştirme sozu veriyor! Ancak “Cin Cumhuriyeti ’nin” yaygın adıyla Tayvan ’ın, Cin Halk Cumhuriyeti ’ne donmek veya birleşmek gibi bir duşuncesi yok! Hatta Tayvan, kurulduğu gunden beri “gercek Cin ’in kendisi olduğunu” iddia ediyor.
Kısacası, Cin Halk Cumhuriyeti ile Cin Cumhuriyeti arasındaki tuhaf, sert ve tarihsel husumet yıllardır devam ediyor. 3 Ağustos 2022 ’de ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi ’nin Tayvan ziyareti, ABD ’nin Cin Halk Cumhuriyeti ile arasındaki gerilimi daha da tırmandırdı! Cin Halk Cumhuriyeti ’nin bu ziyarete verdiği karşılık ise, daha cok Tayvan işgalini andıran bir askeri tatbikat oldu! Peki, Cin Halk Cumhuriyeti ve Tayvan arasında bitmeyen husumetin sebebi neydi? Tayvan, gercekten “gercek Cin” olabilir mi? İşte, iki ulke arasındaki tarihsel husumet hakkında bilmeniz gerekenler…
Cin Halk Cumhuriyeti ile Tayvan arasındaki gerilimin tarihi, Cin ’deki Qing hanedanının sona ermesine kadar uzanıyor 17. yuzyılda bir Hollanda kolonisi olan Tayvan, 1683-1895 yılları arasında Qing hanedanının kontrolune geciyor. Bu sure zarfında cok sayıda Cinli gocmen, Tayvan Adası ’na yerleşiyor! Ancak 1894-95 yılındaki Japon-Cin savaşının ardından, Tayvan ’ın kontrolu, II. Dunya Savaşı ’na kadar Japonya ’ya bırakılıyor. Bu arada 1911 yılında Qinq hanedanın dağılması, Tayvan ile Cin Halk Cumhuriyeti arasında yıllarca surecek husumetin başlamasına neden oluyor.
Hanedanın dağılması Cin ’de siyasal bolunmeye neden oldu Daha sonra Tayvan ’ı yani Cin Cumhuriyeti ’ni kuracak olan “Cin Milliyetci Partisi” ve daha sonra Cin Halk Cumhuriyeti ’ni kuracak olan “Cin Komunist Partisi” siyasal birliği sağlamak icin ittifak icerisine girdiler! Ancak bu ittifak pek uzun omurlu olmadı! 1927 ’de Cin İc Savaşı patlak verdi! Bu savaşın iki kutbunda Cin Milliyetci Partisi ile Cin Komunist Partisi yer alıyordu! 1930 ’ların başında, Cin Milliyetci Partisi Cin ’in kontrolunu buyuk oranda eline gecirmişti.
Milliyetciler, 1945 yılında yeniden Cin Cumhuriyeti ’nin yonetimine gecti Cunku Japonya, teslim olmuştu! Tayvan ’ın yeniden Cin Cumhuriyeti ’ne katılması, milliyetciler ile komunistler arasındaki savaşın tekrar alevlenmesine neden oldu! Sovyetler Birliği tarafından desteklenen Cin Komunist Partisi, bu seferki savaştan galip ayrıldı! Bunun uzerine ana karadaki milliyetcilerin ve Cin Milliyetci Partisi ’nin lideri konumundaki General Chiang Kai-shek, 1,5 milyon destekcisi ile birlikte Tayvan ’a cekilmek zorunda kaldı! Ana karadaki komunistler, Mao Zedong onderliğinde Cin Halk Cumhuriyeti ’ni kurdular! Tayvan ’a cekilen milliyetciler ise adada Cin Cumhuriyeti ’nin kurulduğunu ilan ettiler. Ustelik Cin Cumhuriyeti, kendisini gercek Cin olarak goruyordu. Hatta Cin ana karasını işgal etmeyi planlıyorlardı. Boylece Cin Halk Cumhuriyeti ve Cin Cumhuriyeti adıyla, gercek Cin olduğunu iddia eden iki farklı devlet ortaya cıktı.
Uluslararası dunyanın değişken “Tek Cin” politikası Başta ABD olmak uzere, pek cok ulke Tayvan ’ı resmi olarak tanıdı. Hatta Tayvan, Birleşmiş Milletler ’in kuruluşunda yer aldı ve uzun yıllar birliğin uyesi olmayı surdurdu! ABD ’nin onculuğundeki Batı dunyası, Tayvan ’ın gercek Cin olduğunu kabul etmişti! Ancak zamanla dengeler değişti! Bazı devletler, Tayvan ’ın Cin ana karasındaki milyonlarca insanı temsil etmediğini ifade ediyordu! Bunun yanında, Mao Zedong ’un olumuyle, Cin Halk Cumhuriyeti Batı ’ya acılan bir toplum haline geldi. Dunya sahnesindeki en onemli ekonomik guc olma yolunda ilerliyordu. Butun bunların sonucunda, 1971 yılında BM ’nin kararı ile Cin ’in başkenti, Pekin ’e taşındı! Yani artık Batı dunyası icin gercek Cin Tayvan değil, Cin Halk Cumhuriyeti idi. 1979 yılında ABD ile Cin Halk Cumhuriyeti arasındaki gelişen diplomatik ve ekonomik ilişkiler sonucunda ABD “Tek Cin” politikasını kabul etti! Buna gore, yalnızca bir tane Cin vardı ve Tayvan Cin ’in bir parcasıydı! Artık, Tayvan ’ı resmi olarak tanıyan yalnızca birkac ulke kalmıştı.
Zaman icerisinde Tayvan ile Cin Halk Cumhuriyeti arasındaki ilişkilerde de ilerleme oldu! 1879 yılında, Tayvan ’daki iktidar değişikliği daha fazla demokrasi imkanı ortaya cıkardı. Boylece Tayvan ile Cin arasındaki ilişkilerde de gozle gorulur bir iyileşme meydana geldi. Tayvan ’da, Cin ’e yatırım yapılmasını ve Cin ’in ziyaret edilmesini engelleyen katı kurallar yumuşatıldı. Cin ile Tayvan arasındaki ekonomik ve kulturel ilişkiler kısa surede onemli bir noktaya ulaştı. Hatta Tayvan 1991 yılında Cin Halk Cumhuriyeti ile aralarındaki savaşın sona erdiğini ilan etti! Elbette, iki ulke arasındaki olumlu ruzgarların Cin Halk Cumhuriyeti ’nde de yansımaları oldu. Cin Halk Cumhuriyeti, Tayvan ’a “bir ulke, iki sistem” teklifini iletti. Buna gore Tayvan Pekin yontemine girmeyi kabul ederse, onemli olcude ozerklik iceren bir statuye sahip olacaktı. Fakat bu teklif Tayvan tarafından kabul edilmedi.
İlerleyen yıllarda, iki ulke arasındaki gerilim zaman zaman arttı, zaman zaman da azaldı. Bazen Cin, zor kullanma yolunu secti. Bazen ABD ’nin mudahalesi Cin ’in geri adım atmasına neden oldu. Ancak 2014 yılı iki ulke icin de onemli bir donum noktası oldu…
Tayvan ’ın ekonomik olarak Cin ’e artan bağımlılığı buyuk bir protestoya neden oldu! Boylece Tayvan ’da Cin karşıtı bir hukumet rekor oyla iş başına geldi! Tayvan ’daki Cin karşıtı protestolar Tayvan hukumeti icin de belirleyici bir unsur oldu! Husumet devam edecekti. Bugun, Batı ’nın Tayvan ’dan ziyade Cin Halk Cumhuriyeti ile ilişkisi var. Yani, ABD ’nin Tek Cin politikası halen gecerli! Ancak Cin ’in Tayvan ’ı ana karaya katma duşuncesi de devam ediyor. Cinli politikacılar, zaman zaman bunun icin silah kullanabileceklerini bile acıklamaktan cekinmiyorlar. Ancak ABD ile Cin arasında da yıllardır suren bir gerilim var. Bu nedenle ABD, herhangi bir olumsuz durumda, Tayvan ’ın yanında yer almaktan cekinmiyor. Boylece Tayvan, Cin ve Batı arasındaki ilişkiler gergin fakat ongorulemez bir şekilde ilerlemeye devam ediyor.
İlginizi cekebilir:
55 Milyon Kişinin Hayatını Kaybettiği İnsanlık Tarihinin En Buyuk Dramlarından Biri: Buyuk Cin Kıtlığı
Kaynak: 1