Orhan Veli ’yi nasıl bilirsiniz? “Olume Yakın” şiirinde soylediği gibi “Olunce biz de iyi adam oluruz; Şohretmiş, kadınmış, para hırsıymış, Hepsini unuturuz.” Fakat o, vefatından once de iyi bilinen bir insandı ve Turk şiirine, edebiyatına katkısı yadsınamaz derecede buyuk oldu.
1. Orhan Veli 13 Nisan 1914 ’te dunyaya geldi
Onu, Oktay Rifat Horozcu ve Melih Cevdet Anday ile kurduğu Garip akımıyla, sokaktaki insanı şiirine taşımasıyla, “İstanbul ’u Dinliyorum” şiiriyle, belediye cukuruna duşup hayatını yitirmesiyle hatırlıyoruz.
2. Orhan Veli, her zaman icin kalıpların dışında bir şairdi
Garip ’in onsozunde belirttiği gibi kafiye bayağıydı ve teşbih (benzetme soz sanatı), mecaz (soyutlama soz sanatı) ve mubalağa (abartma soz sanatı) onun icin gereksizdi. Ayrıca bicimsel olarak aruzu ve hece olcusunu de kullanışlı bulmuyordu.
3. Bicimsel değişikliklerin dışında, şiirlerinde ele aldığı konular acısından da Turk şiirine buyuk değişiklikler getirdi
Şiirlerinde Suleyman Efendi ’den Ali Rıza ’yla Ahmet Efendi ’ye, “Dedikodu”daki Suheyla ’dan Eleni ’ye kadar hayatın icinden pek cok farklı kesimden insanı anlatır bizlere.
4. Şiirlerin konusu, Nurullah Atac ’ın deyimiyle “vapurlara, tramvaylara ve kahvehanelere kadar” girdi
5. Şiirlerinin altında yatan nuktedanlığı fark etmemekse olanaksız
O, gunumuz tabiriyle “trol” diyebileceğimiz pek cok harekete ve şiire imza atmış bir şair. Orneğin Varlık Dergisi ’ne “Mehmet Ali Sel” ismiyle şiirler yazması ve Garip akımının temsilcisi olarak onu da sayması. Bu ismin kendisine yenilikleri denemek icin hareket alanı sağladığını ifade edecekti ilerleyen zamanda.
6. Ahmet Haşim ’in “Gollerde bu dem bir kamış olsam” mısrasını hicvetmek icin yazdığı “Rakı şişesinde balık olsam” dizesi, onun şakacı yonunu bir kez daha gosteriyor bizlere
7. Peki ya “Sol Elim” şiirine ne demeli?
Sarhoş oldum da
Seni hatırladım yine;
Sol elim,
Acemi elim,
Zavallı elim!
8. “Sokakta Giderken” ve “Hoy – Lu – Lu” şiirleri dergilerde yayımladığı ama kitaplarına almadığı yeni bicimli şiirlerindendir Orhan Veli ’nin
Sokakta giderken, kendi kendime
Gulumsediğimin farkına vardığım zaman
Beni deli zannedeceklerini duşunup
Gulumsuyorum.
9. “Hoy – Lu- Lu”
İsterim benim de acaip isimleri
Hic duyulmamış zenci arkadaşlarım olsun.
Onlarla Madagaskar limanlarından
Cin ’e kadar yolculuk yapmak isterim.
İsterim iclerinden bir tanesi
Vapurun guvertesinde yıldızlara karşı
“Hoy Lu-Lu” şarkısını soylesin her hece.
Ve bir gun ansızın bir tanesine
Rastgelmek isterim
Paris ’te…
10. “Hardalname”, sağlığında yayımlayamadığı yeni bicimli şiirlerindendir ve o da aynı şakacı havayı barındırır icinde
Ne budala şeymişim meğer,
Senelerden beri anlamamışım
Hardalın cemiyet hayatındaki mevkiini
“Hardalsız yaşanmaz”
Bunu Abidin de soyluyordu gecenlerde
Daha buyuk hakikatlere
Ermiş olanlara
Biliyorum, lazım değil ama hardal
Allah kimseyi hardaldan etmesin
11. “Ahmetler” şiiriyse ilk baskısı 1949 ’da yapılan “Karşı” kitabında yayınlanır
Kısa şiir yazdığı donemin bir urunudur. Şiirinde bicimsel bir değişiklik olsa da Orhan Veli ’nin imzası diyebileceğimiz ince alaycı havayı bu şiirde de yakalayabiliriz.
Kimimiz Ahmet Bey,
Kimimiz Ahmet Efendi;
Ya Ahmet Ağayla Ahmet Beyfendi?
12. Orhan Veli, 10 Kasım ’da Ankara ’da duştuğu bir belediye cukurunun kafasında yarattığı travmanın etkisini iki gun sonra yaşayarak beyin kanamasından hayata gozlerini yumdu
Ceketinin cebinden bir diş fırcasına sarılı kÂğıda yazılmış “Aşk Resmi Gecidi” isimli şiiri cıktı. Şubat 1951 ’de anısına cıkarılan “Son Yaprak” adlı dergide arkadaşları, bu şiirine yer verdiler.