Geceler nasıl ihya edilir? Geceleri ihy etmenin onemi ile ilgili ayet ve hadisler.Gecenin ilÂhî ve mÂnevî manzaralarına girebilmek icin, onu gÂyeli kullanmak mecbûriyeti vardır.
Doldur o şerÂbdan, yine doldur, yine bir sun!
Dursun gece, ey dost onu durdur, ne olursun!
Vur uykumu zincirlere vur, gecmesin anlar.
Varmaz gecenin farkına, varmaz uyuyanlar!
İnsanın kendi ic dunyÂsına yonelerek, gunduzlerin maddî ve mÂnevî sıkletlerini uzerinden atabilmesi, gecenin sukûnetine burunmekle mumkundur. Zîr gunduzler, gecenin rûhî ve sıhhî istirahatini vermekten uzaktır. Gecelerin nîmetini bilmeyenler icin gunduzun hayrını duşunmek de mumkun değildir.
Gecenin ilÂhî ve mÂnevî manzaralarına girebilmek icin, onu gÂyeli kullanmak mecbûriyeti vardır.
GECELER NASIL İHYA EDİLİR? Kalb ehli icin gecenin sukûnetinden daha feyizli bir zaman olamaz. Geceleri -belli miktarda- uyanık gecirerek onun feyz ve berekÂtından istifÂde etmek îcÂb eder. Bu hususta Âyet-i kerîmelerde şoyle buyrulur:
“(O muttakî kimseler, geceleri namaz kılmak ve istiğfÂr etmek icin) yanlarını (tatlı) yataklarından kaldırırlar… Rablerine, azÂbından korkarak ve rahmetini umarak du ederler (murÂdlarını isterler, yalvarırlar). Kendilerine verdiğimiz rızıklardan da hayır yollarına infÂk ederler.” (es-Secde, 16)
“Gecenin bir kısmında O ’na secde et! Gecenin uzun bir bolumunde de O ’nu tesbîh et!” (el-İnsÂn, 25-26)
CenÂb-ı Hakk ’ın geceye verdiği kıymet ve onun icine yerleştirdiği sırlar, sayısızdır. Bu hususta Rabbimizin: «Geceye ve karanlığın kapladığı her şeye andolsun ki…» (el-İnşikÂk, 17); «Sukûna erdiği zaman geceye andolsun ki…» (ed-DuhÂ, 2) ve «Kararmaya yuz tuttuğunda geceye; ağarmaya başladığında sabaha andolsun!» (et-Tekvîr, 17-18) şeklinde kasem buyurmasındaki sır, idrÂkimize ve gonlumuze nice hakîkatleri seyrettirmek icin acılan ilÂhî bir penceredir.
Olgunluğa erişmiş mu ’minler icin geceler, derûnundaki sukûnet ve feyz dolayısıyla mustesn bir ganîmettir. Bu ganîmetin kıymetini lÂyıkıyla bilenler -bilhassa gece yarısından sonra- butun mahlûkÂtın istirÂhate cekilerek, Âlemi derin bir sukûnetin kapladığı hengÂmda, duÂ, ibÂdet ve yanık ilticÂlarla Rablerine yonelmenin en feyizli zemînini bulurlar.
Hazret-i MevlÂnÂ, gecelerde yaşadığı aşk ve vecdi DîvÂn-ı Kebîr ’inde şoyle mısralara doker:
SÂkî! Kadehi, aşk-ı ilÂhî ile doldur!
MestÂneye, ekmek sozu etmekten uzak dur!
Sun kevseri, kansın suya hep teşne gonuller,
DeryÂda yuzen canlı, sudan başka ne ister.
Doldur o şerÂbdan, yine doldur, yine bir sun!
Dursun gece, ey dost onu durdur, ne olursun!
Vur uykumu zincirlere vur, gecmesin anlar.
Varmaz gecenin farkına, varmaz uyuyanlar![1]
GECE İBDAETİNİN FAZİLETİ Gece ve seherleri uyanık gecirmek husûsunda CenÂb-ı Hak, kendisinden sakındıkları icin ilÂhî nîmetlere mazhar olacaklarını beyÂn ile medhettiği o bahtiyar kulları hakkında şoyle buyurur:
“O muttakîler, geceleri pek az uyurlar, seher vakitlerinde de istiğfÂra devÂm ederlerdi.” (ez-ZÂriyÂt, 17-18)
“(O RahmÂn ’ın kulları ki,) Rablerinin huzûrunda kıyÂma durarak ve secdelere kapanarak gecelerini ihy ederler.” (el-FurkÂn, 64)
Diğer bir Âyet-i kerîmede CenÂb-ı Hak şoyle buyurur:
“(Ey Rasûlum!) Allah, (gece namaza) kalktığın vakit Sen ’i ve secde edenler arasında dolaştığını goruyor…” (eş-ŞuarÂ, 218-219)
Bu Âyet-i kerîme hakkında KÂdî BeyzÂvî diyor ki:
“Ummet icin beş vakit namaz farz olup da gece namazı sunnet hÂline gelince, Rasûl-i Ekrem -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, ashÂbın ahvÂlini muşÃ‚hede sadedinde gece vakti hucre-i saÂdetlerinden dışarı cıkıp ashÂbın evleri arasında dolaşmış ve o evleri, Kur ’Ân tilÂveti, zikir ve tesbîh sesleriyle arı kovanları gibi uğuldar bir hÂlde bulmuştu.” (EnvÂru ’t-Tenzîl, IV, 111)
CenÂb-ı Hak gecenin seher vaktinde îf edilen zikre, sÂir zamanlardakinden daha fazla kıymet vermektedir. Zîr seherlerde zikir ve ibÂdetle meşgûl olabilmek, diğer zamanlardan daha zordur. Bu sebepledir ki seherleri ihyÂ, kulun Rabbine karşı duyduğu hÂlisÂne muhabbet ve tÂzîmin bir ifÂdesidir. Gonuldeki aşk ve muhabbet-i ilÂhiyyenin şiddeti ne kadarsa muhakkak ki gece namazına ve tesbihÂta rağbet de o derecede tezÂhur eder. Bu bakımdan da, gece namazı ve tesbihleri, -ÂdetÂ- yÂr ile buluşup sohbet etme mÂhiyeti taşır. Herkes uyurken uyanık bulunmak, MevlÂ-yı MuteÂl ’in rahmet iklîmine girerek, mağfiret, muhabbet ve mÂrifet meclisine dÂhil olan mustesn kullarından olmak demektir.
Eğer bir mu ’min, geceyi gÂyeli kullanabilir ve seherdeki zikrin rûhÂniyetinden nasîb alabilirse, gecesi gunduzunden -mÂnen- daha aydınlık ve hayırlı olur. LÂkin, gÂyesiz ve uykuya mahkûm olarak gecirilen bir gece ise, taşa, denize ve cole yağan yağmur gibi faydasız ve telÂfîsi zor bir kayıptır. Boyle bir gecenin gunduzu de mÂnen karanlıktır.
Seherde başlayan tevhîdin rûhÂniyeti, gunlerimizi ve gonullerimizi ihÂta ederse, son nefesimiz, yÂni dunyÂdaki her şeye buyuk ved demek olan olum de, kelime-i tevhîdin rûhÂniyeti ile -inşÃ‚allÂh- bir “şeb-i arûs”a[2] donuşur.
AbdullÂh bin Amr bin Âs -radıyallÂhu anhumÂ-, RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’in kendisini şoyle îkaz ettiğini bildirmiştir:
“–Ey AbdullÂh! Falan kimse gibi olma! Cunku o, gece ibÂdetine devÂm ederken, artık kalkmaz oldu.” (BuhÂrî, Teheccud, 19; Muslim, SıyÂm, 185)
GECE İBADETİNE DİKKAT EDİNİZ Fahr-i KÂinÂt -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz, ashÂb-ı kirÂma hitÂben:
“Gece ibÂdetine dikkat ediniz! Cunku o sizden onceki sÂlih kimselerin Âdetidir. Şuphesiz gece ibÂdete kalkmak AllÂh ’a yaklaşmaya vesîledir. (Bu ibÂdet) gunahlardan alıkor, hatÂlara keffÂret olur ve bedenden dertleri giderir.” (Tirmizî, DeavÂt, 101)
Butun bir geceyi uykuyla gecirmeyip arada bir kalkmanın, insan vucûdunun sıhhati icin ehemmiyetli olduğu da tıbben tespit edilmiştir. Hakîkaten uzun bir uykudan uyananlar, baş ağrısından muzdarip olurlar. Bu, uyurken nefes alıp-vermenin yavaşlaması ve beynin kÂfî miktarda oksijenle beslenememesinin bir netîcesidir. Uykuyu bolenler, fiilî hareketlerle nefes alıp vermeyi normalleştirdiklerinden, az bir uykuya rağmen yataklarından daha zinde kalkarlar.
OLUM SAATİ Diğer taraftan bilhassa ihtiyarlarda olumler, daha ziyÂde sabaha karşı vÂkî olur. Bundan dolayı doktorlar, “seher vakti”ne “olum saati” adını verirler. Bunun sebebi, uykunun en derin olduğu saatte kalbin calışmasının yavaşlamasıdır. Bu saatte uyananlar, ustelik bir de soğuk suyla abdest alırlarsa, butun vucut fonksiyonlarını normalleştirmiş olurlar.
Dînin emirleri bu gibi dunyevî faydalar icin olmayıp AllÂh ’a kulluğu gercekleştirmek maksadıyla vaz olunmuşlarsa da, onların her birinde boyle dunyevî faydalar da mevcuttur. Namaz, oruc vs. ibÂdetlerde de boyle sayısız dunyevî hikmetler ve menfaatler vardır. Fakat tabiatiyle bunlar, o ibÂdetlerin varlık sebebi değil, faydalı birer yan tesiri mesÂbesindedir.
Dipnotlar:
[1] DîvÂn-ı Kebîr ’den nazmen dilimize ceviren: Yard. Doc. Emin Işık. (Marmara U. İlÂhiyat Fak. Emekli Oğretim Uyesi).
[2] Şeb-i arûs: İlÂhî vuslat gecesi.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, İmandan İhsana Tasavvuf, Erkam Yayınları


İslam ve İhsan
MUBAREK GECELER NASIL İHYA EDİLİR?