Haccın sunnetleri nelerdir? Maddeler halinde haccın sunnetleri.Haccın sunnetleri yirmidokuz tanedir:
HACCIN SUNNETLERİ 1) İhram icin, temizlik amacıyla boy abdesti veya namaz abdesti almak. Hz. Peygamber ’in Ved haccı icin Zu ’l-Huleyfe ’de ihrÂma girerken boy abdesti aldığı nakledilir.[1] Bu, temizlik icin olduğundan, hac veya umre icin ihrama girecek Âdetli veya loğusa kadınlar da bunu yaparlar. İbn AbbÂs ’ın merfû olarak naklettiği bir hadiste şoyle buyurulur: “Âdetli ve loğusa kadınlar boy abdesti alır, ihrama girer, Beytullah ’ı tavaf dışında, haccın butun menÂsikini if ederler” [2] Nitekim Ved haccı icin Zu ’l-Huleyfe ’de ihrama girilirken, hanım sahÂbeden Esm binti Umeys doğum yapmış ve Muhammed İbn Ebî Bekr ’i dunyaya getirmişti. Hz. Peygamber ’e gelerek ne yapması gerektiğini sorunca, Allah ’ın Rasûlu, Esm ’ya şoyle buyurmuştur: Boy abdesti al, bir kuşakla karnını sımsıkı bağla ve ihrama gir.” [3]
2) İki rekÂt ihrÂm namazı kılmak. Niyet ve telbiyenin bu namazdan sonra yapılması daha faziletlidir. Nitekim hadiste şoyle buyurulmuştur: “Nebî (s.a.s), Zu ’l-Huleyfe ’de iki rekÂt namaz kıldı, sonra ihrÂma girdi.” [4] Bu namazın birinci rekÂtında KÂfirûn, ikinci rekÂtında ise İhlÂs sûresini okumak sunnettir. MÂlikî ve Hanbelîler ’e gore, ihrÂma farz namazın arkasından girilir. Cunku İbn AbbÂs (r.a.) ’tan, Rasûlullah (s.a.s) ’in boyle yaptığı nakledilmiştir. Hanefîlere gore de farz namaza rastlamışsa, ihram namazı yerine farz namaz yeterli olur. Delil, tehıyyetu ’l-mescid namazına kıyastır.[5]
3) İhram icin beyaz ve yeni peştemal ile omuz havlusu ortunmek. Erkeklerin butun elbise ve camaşırlarını cıkararak[6] alt ve ust iki parca ortuye burunmesi sunnettir. Bu ortulerin beyaz, yeni veya yıkanıp temizlenmiş olması mustehaptır.
Baş acık, ayaklar cıplak olup, terlik veya nalin giyilebilir. Hadiste şoyle buyurulur: “Sizden biriniz, bir izÂr (alt peştemal) bir rid (ust peştemal) ve iki nalınla ihrÂma girsin. Nalın bulamazsa, mest giysin, mestlerin topuklarından aşağısını ayırsın” [7]
İhrÂma giren kadınlar, elbiselerini cıkarmazlar, başlarını acık bulundurmazlar. Yalnız yuzleri acık bulunur, telbiye getirirken seslerini yukseltmezler.
4) İhramdan once gul yağı gibi guzel kokulu bir şey surunmek. Hz. Âişe ’den şoyle dediği nakledilmiştir: “Ben Nebî (s.a.s) ’i, ihrÂma girerken bulabildiğim en guzel koku ile kokuluyordum” [8] Buna gore, kokunun eserinin ihrÂmlı iken devam etmesinde bir sakınca bulunmaz. Ancak artık ihrÂm suresince yeniden kokulanmak, hatt kokulu sabun kullanmak cÂiz gorulmemiştir.
5) İhramdan sonra her seher vaktinde, her namaz kılışta, her yokuşa iniş cıkışta, her yolcu kafilesine rast gelişte orta bir sesle uc kere, “Lebbeyk, Allahumme lebbeyk…” diye telbiyede bulunmak. MîkÂt yerinde ihram niyetiyle ve Allah ’ı ta ’zîm icin getirilen ilk telbiye ile ihram sureci başlar. Bundan sonra yolda, iniş cıkışlarda, yol arkadaşlarıyla karşılaşmalarda ve namaz arkalarından uc defa “Lebbeyk Allahumme Lebbeyk...” diye telbiyede bulunmak sunnettir. Telbiyede zaman zaman ses yukseltilir.
MÂlikîler dışında coğunluğa gore telbiye, kurban bayramı gunu Akabe cemresine ilk taşın atılmasıyla kesilir. Cunku Hz. Peygamber boyle yapmıştır.[9] Ancak, taşlamadan once tıraş olunursa, telbiye kesilir. Umre yapan ise tavafa başlamakla telbiyeyi keser.
6) Telbiyeden sonra Rasûlullah (s.a.s) ’e cokca salÂtu selÂmda bulunmak.
7) SalÂtu selÂmdan sonra Allah TeÂl ’ya duada bulunmak. Şoyle dua edilebilir: “Allahumme! İnnî es ’eluke rızÂke ve ’l-cennete, ve eûzu bike min ga­zabike ve ’n-nÂr.” (Ey Allah ’ım! Senin rızanı ve cennetini istiyorum. Gazabından ve ateşinden sana sığınıyorum.)
İmam Muhammed, el-Asl adlı eserde şoyle demiştir: “Hac yerleri icin belirli bir dua zikredilmemiştir. Cunku belirleme rikkati giderir. Ancak teberruken, nakledilmiş zikri (duayı) okursa iyi olur.” Bu mutlak zikir olup, Kur ’an okumaktan daha faziletlidir. Cunku Hz. Peygamber ’in tavaf sırasında Kur ’an okuduğu sÂbit değildir. Ancak iki rukun arasında “Rabben Âtin fî ’d-dunya…” duasını okumuştur.[10] Cunku aynı duaları cok tekrarlamak kalbin rikkatini giderir ve samîmîlikle celişir, bir alışkanlık yapar ve şuurlu iletişime engel olabilir. Bu yuzden herkesin dilediği gibi dua etmesi mustehaptır. Bununla birlikte Hz. Peygamber ’den nakledilmiş olan duaların teberruken yapılması mustahsen gorulmuştur.
8) Mekke ’ye girmek icin yıkanmak ve gunduz girmek. KÂbe -i Muazzama ’yı gorunce dua etmek. Beytullah onunde tekbir ve tehlil getirmek.
9) Kudum tavafı yapmak. Fakihlerin coğunluğuna gore, dıştan gelen ve ifrad veya kıran haccı yapacak olan ÂfÂkîlerin kudum tavafı yapması sunnettir. MÂlikîler, bu tavafı vÂcip kabul ederler.
10) Remel yapmak. Erkeklerin, ardından sa ’y yapılacak tavafların ilk uc dolanımında “remel” yapması sunnettir. Remel; tavafta kısa adımlarla koşarak ve omuzları silkerek calımlı ve cabuk yurumektir. Kadınlar remel yapmazlar.
Remel yapmada, duşmana ve kotu niyetli bakışlara karşı guclu gorunme gayreti vardır. Cunku Hz. Peygamber Hudeybiye antlaşmasından bir yıl sonra yapılan umre tavafında, duşmana karşı zayıf, yorgun ve bitkin gorunmemeleri icin ashÂbına remel yapmalarını yani canlı yurumelerini emir buyurmuştur.[11] Veda tavafında remel yapılmaz.
11) İzdıba yapmak. Remel yapılması gereken tavaflarda erkeklerin “ızdıba” yapması sunnettir. Izdıba; tavafa başlamadan once uzerine aldığı havlunun bir ucunu sağ kolun altından gecirip sol omuz uzerine atarak sağ kolu ve omuzu acıkta bırakmaktır.
12) Hervele yapmak. Erkeklerin Saf ile Merve arasında sa ’y ederken iki yeşil direk arasını koşarcasına gecmesine hervele denir.
13) Hac suresince cokca nÂfile tavaf yapmak.
14) Zilhicce ’nin yedinci gunu oğle namazından sonra Mekke ’de hutbe okunması ve hac ibÂdeti hakkında bilgi verilmesi.
15) Zilhicce ’nin sekizinci gunu guneş doğduktan sonra Mina ’ya gitmek ve o gece orada kalmak.
16) Zilhicce ’nin dokuzuncu gunu, guneş doğduktan sonra Mina ’dan Arafat ’a cıkmak. O gun arefe olup, oğle ile ikindi namazı oğle vaktinde Arafat ’ta (cem-i takdîm) ve akşamla yatsı namazı yatsı vaktinde Muzdelife ’de (cem ’i tehîr) birleştirilerek kılınır.
17) Arafat ’ta hac emîrinin, zevÂlden sonra birleştirilerek kılınacak olan oğle ve ikindi namazlarından once iki hutbe okuması.
18) Kurban bayramının ilk gununde bir hutbe okunarak haccın geri kalan ibÂdetlerinin acıklanması. Boylece, hutbeler uc tane olmuş olur.
19) Arafat ’ta ve Muzdelife ’de namazlarda, huşû ve hudû icinde kendisi, ana-babası ve diğer mu ’minler icin hayır duada bulunması.
20) Guneş battıktan sonra Arafat ’tan ağır ağır inmek ve Muzdelife ’ye varıldığında, Meş ’ar-i Haram denilen Kuzah tepesi yakınına konmak.
21) Bayram gecesi Muzdelife ’de kalıp, bayram sabahı Mina ’ya gitmek ve Kurban bayramı gunlerinde eşyasıyla birlikte Mina ’da kalmak.
22) Mina ’da taşlar atılırken Mina ’yı sağa, Mekke ’yi sola almak, ilk ve orta cemreyi yaya, buyuk (akabe) cemreyi ise binitte taşlamak. Gunumuzde, ucuncu cemre de yaya taşlanabilmektedir.
23) Taşlamayı ilk gun, guneşle zevÂl arasında, diğer gunlerde zevÂl ile gurûp arasında yapmak.
24) Mina ’dan Mekke ’ye acele gitmek isteyen kimsenin, bayramın ucuncu gunu, guneş batmazdan once Mina ’dan ayrılması.
25) Mina ’dan Mekke ’ye gelirken “ Muhassab ” denilen yerde bir sure durmak.
26) Mekke ’ye gelip, ved tavafını yaptıktan ve tavaf namazını kıldıktan sonra Beytullah ’a bakarak ayakta zemzem suyundan bol bol icmek ve uzerine dokmek.
27) Haceru ’l-Esved ile KÂbe kapısı arasında bulunan Multezem ’e goğsunu ve yuzunu koymak.
28) KÂbe ortusune yapışıp dilediği duayı yapmak KÂbe ’nin icine girmek mumkun olursa, kemal -i edeple iki rekÂt namaz kılmak.
29) Medine-i Munevvere ’ye gidip Rasûl-i Ekrem (s.a.s) Efendimiz ’i ziyaret etmek.
Haccın sunnetlerini terk eden kimse, fazilet ve sevabından mahrum kalırsa da, kendisine kurban cezası gerekmez.
Dipnotlar:
[1] Zeylaî, Nasbu ’r-RÂye, III, 17. [2] Tirmizî, Hac, 98; A. İbn Hanbel I, 364; Ebû DÂvud, MenÂsik, 9 [3] Muslim, Hac, 109, 110, 147. [4] Zeylaî, age, III, 30 vd. [5] İbn Âbidîn, age, IV, 473. [6] BuhÂrî, Hac, 21, 23. [7] ŞevkÂnî, age, IV, 305 [8] BuhÂrî, Hac, 18, LibÂs, 79, 81; Muslim, Hac, 37; DÂrimî, MenÂsik, 10; Tirmizî, Hac, 77 [9] Nesaî, MenÂsik, 229, İbn MÂce, MenÂsik, 69; Ebû DÂvud, MenÂsîk, 27, 28; Tirmizî, Hac, 78, 79. [10] İbn Âbidîn, age, IV, 511. [11] Muslim, Hac, 39, H. no: 240
Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Donduren, Delilleriyle İslam İlmihali, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan