Altınoluk dergisi, Mûs Efendi Hazretlerinin vefÂtının 20. sene-i devriyesinde okurlarının istifadesine sunmak uzere Abdullah Sert Bey ile bir mulakat gercekleştirdi.Abdullah Sert Bey, Altınoluk ’a vefÂtının 20. sene-i devriyesinde Mûs Efendi ’yi anlattı.
Altınoluk: Sahib ’ul-Vefa Mûs Efendi ’nin irşÃ‚d uslûbu hakkında neler soylemek istersiniz?
Abdullah Sert: Teşekkur ederim. Mûs Efendi rahmetullahi aleyh ustÂdımızın vefÂtlarının 20. sene-i devriyesi. Oncelikle kendisini bir kere daha rahmetle yÂd edelim... Merhûm Necip FÂzıl beyin tabiri ile guzel yaşayan, arkalarında nice guzellikler bırakan guzel insanlar sonunda guzel atlara binip arkalarından dualarla gozyaşları ile başka bir yolculuğa, sonsuzluk Âlemine uğurlanıyor. Onun icin bizim kulturumuzde oldu kelimesi pek kullanılmıyor, irtihal-i dÂr-ı beka = sonsuzluk yurduna yolculuk deniyor. TÂbi, Mûs Efendi hazretleri cok değişik yonleri ile hep bir model, hayatının her tarafı ornekliklerle anlatılacak, bir guzel Allah dostu. Sorunuzsa irşÃ‚d uslûbu… Oncelikle reşd, ruşd, murşid bu kelimeler Kur ’Ânda zikredilen kelimeler... Kur ’Ân-ı Kerîmde “Sebîler-Ruşd” dosdoğru, hakîkat yolu olarak geciyor. Zıddı ise “sebîle ’l-ğay” azgınlık ve taşkınlık yolu.
Murşidler ise insana Allah ’ın rÂzı olacağı yola, bir hayat tarzına rehberlik eden, yol gosteren, delÂlet eden insanlar... Kendileri yine bir murşidin terbiyesinde, seyr u sulûklarını tamamlamış ve murşidinden irşÃ‚d izni, irşÃ‚d icÂzeti almış insanlar... İşte Mûs Efendi, murşidi MÂhmud SÂmî Efendi (rahmetullahi aleyh) hazretlerinin ifÂdeleri ile tarikat-i aliyyey-i nakşibendiyeye “Hizmet, Gayret, ve Samimiyet”i ile temÂyuz edip, murşidinden hem bir icÂzet hem de buyuk dualar alarak, 1976 ’dan murşidinin vefÂt ettiği 1984 ’e kadar (8) sene yine O ’nun murakabesinde, murşidinin vefatından sonra da irtihal dÂr-ı beka ettikleri 16 Temmuz 1999 ’a kadar 15 sene olmak uzere 23 sene fiili irşÃ‚dla meşgûl olmuşlar.
MURŞİTLERİN OZELLİKLERİ Oncelikle O ’nun nazarında murşidler kimdi, gayeleri nedir diye bakacak olursak:
“Murşidler kemÂl ve fazilet ehlidirler. AhlÂkları cok guzel olup merhamet, şefkat, sehavet, tevazu, iffet, istikamet, basîret gibi daha bircok guzel huylarla muttasıftırlar. Seyr u sulûklarını tamamlamışlardır. Yuzleri nurlu, her hÂl ve hareketleri mu ’tedil, konuşmaları yumuşak ve guler yuzludurler. Herkesi severler herkes tarafından sevilirler. Herkesin ihtiyacını giderirler doğru sozludurler, temkin ehlidirler, medh ve zemm nazarlarında aynıdır. Hakkı soylerler, munakaşadan sakınırlar. Allah kendilerine hangi hÂli ikram ettiyse o hÂlin gereğini yapmaya gayret ederler, ibÂdetleri, namazları, niyazları, istiğfarları coktur. İstekleri tekdir. O da CenÂb-ı Hakk ’ın rızasıdır. Bid ’at nedir bilmezler. Her hareketleri Kur ’Ân-ı Kerîm ahkÂmına sunnet-i seniyye ÂdÂbına uygundur.
Her hareketleri nizamlı ve olculudur. Daima vakarlıdırlar boyunları eğiktir, her hallerinde huşû hali gorulur. Gecelerini namaz, istiğfar, dua ve zikrullahla gecirdikleri gibi, gunduzlerinde de halka yardım ve nasîhat ederler. CenÂzelerde bulunurlar, sÂlihleri, zayıfları ziyÂreti ihmal etmezler, yetimlerle ihtiyac sahibleri ile alÂkadar olurlar, ellerinden geldiği kadar yardım ederler. Nezaket nezÂfet, hay ve edeb onların mumeyyiz vasıflarıdır.”[1]
Mûs Efendiyi aynen bu ifÂdelerle tarif etmek de mumkun. Murşidlerin gayelerine gelince, yine kendi ifÂdeleri ile “terbiyesi ile meşgul oldukları insanların bu guzel vasıflarla muttasıf olmalarını arzu ederler ve butun gucleri ile yetiştirmek icin itin gosterirler. Onların butun gayret ve himmetleri; sÂlikleri şımartmadan, ucûb ve kibre duşurmeden guzel ahlÂk uzere Halik TeÂl ve tekaddes hazretlerine vasıl etmektir.”
Peki bu gÂyenin gercekleşebilmesi icin nasıl bir yol nasıl bir uslûb gerekli? Butun murşidlerin bu mevzuda takib ettikleri usûl elbetteki nebevî usûldur. Efendimiz -sallallÂhu aleyhi ve sellem- ashabını hangi usûllerle yetiştirdi ise murşîd-i kamiller de ayni yolu takib etmeye gayret ediyorlar. Cunku onların onundeki tek rehber, tÂkib edilecek tek yol Efendimizin yoludur.
USLUBUN İLK MADDESİ Bu uslûbun ilk maddesi herhÂlde muhabbet olsa gerek. Yaptığımız işi, yetiştirmek istediğimiz insanı sevmek. Efendimiz -sallallÂhu aleyhi ve sellem- sÂdece bir dua oğreteceği sahabisine “vallahi seni cok seviyorum” diye soze başlıyor. Mûs Efendi hazretleri sanki muhabbette bir istiğrak halinde, yani muhabbette kendi varlığından gecmiş bir halde idi. Bu muhabbetin zirvesinde Allah ve Resûlu, sonra Sahabe-i Kiram Efendilerimiz, sonra derece derece sevilmesi gereken herkes ve her şey, yaşayanlar safhasına gelince murşidi Mahmud SÂmî Efendi ve terbiyesi ile meşgul olduğu kardeşleri vardı. Ozellikle “ustÂzım” derken “ihvan” derken bu muhabbetin nasıl mucerred bir kelime olmaktan cıkıp, Âdeta ete kemiğe burunduğu, etrafa en guzel kokular gibi izler bıraktığı gorulurdu. Onun huzuruna ihlasla, teslimiyetle, bir irşÃ‚d arzusu ile cıkan herkes daha ilk buluşmasında yuzundeki nuraniyetten, ilgisindeki derinlikten, ilişkisindeki nezaket ve zarafetten nasıl bir muhabbetle kucaklandığını fark eder ve kendini bu buyuk murşide, Âdeta gayr-i irÂdi teslim ediverirdi.
Bir diğer kelime her şeyden once kendi şahsında ornek bir kulluk yaşamasıdır. O ’na gore insan şoyle duşunecek “Sanki yeryuzunde Hakk ’a kulluk etmek uzere yaratılmış, tek kul benim...” tabi boyle bir şuûr hali insanın zÂhir/batın butun davranışlarına yansıyor. İnsan onu seyrettiğinde de hic bir soze ihtiyac kalmadan butun kemÂlÂtı seyrediyor ve bu kemÂlÂta meclûb oluyor. Ben seni irşÃ‚d ediyorum değil işte ben boyle yaşıyorum. İstersen sen de boyle yaşayabilirsin demek.
VERMEK Bir diğer husus vermekti. Mûs Efendi hep veren insandı. İhtiyacı gidermek icin verir, sevgisini ifÂde icin verir, gonul kazanmak icin verir, bir vef olarak verir, verir ve verir. Vermek maddi bir şeyler olabileceği gibi, sizi kucaklayacak bir tebessum, icinden sevgi akan bir nazar, bir hÂl hatır soruşta olabilir. Zaman ayırmak, dinlemek hepsi vermek tÂbi. SÂdece Allah icin, Allah ’a verir gibi incitmeden, minnet altında bırakmadan, alana medyunu şukran olarak verirdi. TÂbi bu ilişkiler de gonullerde onu Sultan haline getirirdi.
Altınoluk: İrşÃ‚d hizmetinde kendilerine belirli sorumluluklar tevdi ettiği bağlılarına yonelik eğitimi nasıldı? Bu bağlılarında aradıkları vasıflar nelerdi? Heyecan ve diriliğin devamı icin ortaya koyduğu hususî calışmalar var mıydı?
A.Sert: Merhûm ustaz, gercekten usûl, erkÂn, nizam ve duzen insanı idi. “Vusulsuzluk usûlu bilmemektir” olcusu ile her işin bir usûl icinde yapılmasını arzu ederdi. Bundan olsa gerek ki kendi irşÃ‚d zamanında, ma ’nevi evrÂdın talim ve tarifi, sohbetlerin tanzimi, hizmetlere nezaret edilmesi gibi hususlarda belirli kişilere de gorevler vermişti. Bu gibi kimselerin de bu gorevlerini usûlunce if edebilmeleri icin daha ozel buluşmalar, goruşmeler yapardı. Ma ’nevi hizmetlerin cok onemli bir emÂnet olduğunu, bu emÂneti yuklenenlerin de oncelikle ihlas, teslimiyet ve fedakarlıkla bu hizmeti if etmeleri gerektiğini hatırlatır, yolun butun hassasiyetlerine dikkat etmelerini, ornek olmalarını, kendi eğitimlerini ihmÂl etmemelerini ozellikle tenbih ederlerdi. Nitekim bir ozel sohbetinde bizzat kendilerinin kaleme aldıkları Âdeta ma ’nevi hizmet esasları diyebileceğimiz şu hususları ifade etmişlerdi:
VAZİFELİ İNSANLAR “Ma ’nevî dersler ve murşidin hizmetleri ile vazifeli kardeşler:
Herhangi bir sÂlik gibi evradlarını seher vaktinde kalkıp tevazu uzere yapmalıdır. Vazîfenin verdiği gurur ile benim derecem yukseldi, hayli kişileri Hakk ’a vÂsıl ediyorum gibi mulahazalarla kat ’iyyen seher vakti ibÂdetleri terkedilemez. Muntehî sÂliklerdeki ahlÂkın kemÂli, nafile ibÂdetlerin cokluğu, CenÂb-ı Hakkın bahşetmiş olduğu fedakarlık, dirayet, merhamet, sehÂvet, vakar gibi guzel hallerin bu vazifeli kardeşlerde gorulmesi gerekir. Bilhassa insanlarla cedelleşmek, gecimsiz olmak, tekebbur gibi evsÂf-ı zemîmelerden (kotu vasıflardan) kacınılmalıdır. SÂliklere daima nezÂket olculeri icinde muÂmele edilmelidir. Aşırı nezÂketten de sakınmalı, kabahati olanların hatalarını ya kendisi veya başkası ile tenhÂda soylemeli veya soyletmeli. SÂlikleri ve diğer vazifeli kardeşleri samîmi olarak sevmeli. Sevenler haksızlık yapmazlar. Cunku Allah icin sevenlerin her hareketleri samîmi olur. Bu samîmiyet iclerindeki hubb-i riyÂset, (baş olma sevdası) gibi en kotu ahlÂkın yeşermesine fırsat vermez. Hak yolunda hizmet edenler kendilerini en zavallı Âciz bir kul olduklarını bilmedikce Allah icin hizmet edemezler. Ben salÂhatliyim diyerek her goruşunde ısrar edip onu tatbike kalkışmak muvafık değildir. İnsanın her mevzuda bilgisi olmayabilir. Uc kişilik dersi yuksek, istikamet ehli, sevilen takv sahibi kardeşleri toplayıp birlikte onlarla istişÃ‚re etmelidir. İstişÃ‚re icin de basiret, fetÂnet sahibi olup kendisine lÂf taşıyan değil, Allah ’ı, zaman ve mekÂnın nezÂketini iyi bilenleri tercih etmelidir. Bu temel hizmet olculerinin tahakkuku icin de ustÂz, zaman zaman daha ozel eğitim ve terbiye ortamları hazırlar ve bunları fiilen de gosterirdi.
Ozellikle seyahatlerde refakatine aldığı evladları bu yolculuklarda bircok zÂhirî ve batınî ÂdÂbın eğtimini de almış olurlardı. Bahcesinde tertiblediği toplu duğunlerde hem hizmetteki uslûb, tertib, duzen hem de vermenin, fedÂkarlığın zirveleri yakînen gorulmuş olurdu.
Altınoluk: Mûs Efendi UstÂdımız kişinin şahsî tekÂmulu ile hizmete yonelik gayret arasındaki dengenin nasıl kurulmasını arzu ederdi? Bu konuda ortaya koyduğu olculer var mıydı?
A.Sert: Bu husus yani hizmetlerle şahsî tekamul arasında sıhhatli bir denge oluşturmak cok onemli bir husus. Mûs Efendi rahmetullahi aleyh bu dengenin doğru kurulmasında sık sık hatırlatmalarda bulunur, hayatımızın ciddi bir sıralama ve duzen icinde devamını hatırlatırdı. Tembelliği asla sevmez hep hayır, hizmet ve gayret icinde bulunulmasını hatırlatır, fakat bunların da asla gunluk evrÂdın, sohbetlerin aksatılmasına sebeb ve mazeret olarak gosterilmesinden hoşlanmazdı. Bir sohbetlerinde “Yolumuz Âtıl-bÂtıl oturma yolu değil, Ashab-ı Kiram yoludur. Ashab-ı Kiram geceleri kaim, gunduzleri de duğune gider gibi cihÂda giden insanlardı” buyurmuştu. Sevdiği evladlarını da zaman zaman cağırır, gunluk işlerini sorar ve “bu işleri bir sıraya koyalım en başta da ma ’nevi gorevlerimiz ve kulluğumuz” buyururlardı. Boylece ibÂdetlerin ve seyr u sulûkun tenbelliğe kapı acmamasını, bir takım hizmetlerin de esÂs vazifemize yani Hak TeÂl ile beraberliğimize bir engel olmamasını hatırlatırlardı. Kendisi de bu mevzûda her hususta olduğu gibi mustesn bir ornekti. İleri yaşına rağmen neredeyse son zamanlarına kadar bir uctan obur uca Anadoluyu dolaşırken, bu yolculuklarda bile gerek farz ibÂdetleri, gerek nÂfileleri, gerekse gece evrÂd ve ezkarını, gunluk Kur ’Ân okumalarını asl ihmÂl etmez, aceleye getirmez, buyuk bir aşk ve huzur ile bunları îf ederdi. Hastahane odalarında, hastalık gunlerinde de yine ma ’nevi programında bir değişiklik gorulmezdi.
ASHAB YOLU Altınoluk: Mûs Efendi ustÂzımızın bir ma ’neviyat yolcusuna tavsiye ettiği belli kitaplar veya hayatları bilinmesi gerekli zevÂt var mı idi?
A.Sert: Mûs Efendi hazretleri oncelikle murşidi Mahmud SÂmî Efendi ’nin okuduğu, okuttuğu ve telif ettiği eserleri okur, hatt murşidinin bazı eserlerini de bizzat istinsÂh eder, yani aynen yazardı. TÂbi bunların başında SallallÂhu Aleyhi ve Sellem Efendimiz ’in hayatı geliyor. Bir kış boyunca Asr-ı Saadet ’i okumuşlar ve okutmuşlardı.
Bu ma ’nevi yolu “Ashab Yolu” olarak tarif etmeleri ile Ashab-ı Kiram menakıbını daha cok okuturlardı. Kendileri ozellikle, herhalde aynı meşrebde olsa gerek Hz. Ebûbekir Efendimizi daha cok okurlardı.
Tasavvufi kaynaklara gelince Geylanî hazretlerinin Fethur-Rabbanîsi, ma ’nevi Âdabın inceliklerinin daha cok anlatıldığı Reşehat, Ahmed-er Rufaînin ve İbrahim Dusûki ’nin eserlerini zikredebiliriz...
O ’nun hayatındaki onceliği olan insansa şuphesiz Mahmud SÂmî Efendidir. Murşidi ile Mûs Efendi arasındaki ilişkiyi dışarıdan okumak mumkun değildir herhalde diye duşunuyorum. Hazretin butun gÂyesi murşidini tanımak, onunla aynîleşmek ve onu başka yureklere taşımaktı. O buyuk murşidi gelecek nesillere taşımak ve tanıtmak gayesi ile de bizzat “Sultanu ’l-arifîn Mahmud SÂmî Ramazanoğlu” isimli bir eser telif etmişti. O ayna da bir muridin, bir kÂmil insanın nasıl olması gerektiğini de en guzel ifÂdelerle ortaya koymuştu. Mahmud SÂmî Efendi aynasından bakarak da bizlere bir Hak yolcusu tarifi bırakmışdı ki:
– Hak yolcusu bilhassa, ihlaslı, mustakîm, zeki, nÂzik, nezih, edebli, mahviyetli, fedÂkar, dirayetli, sehÂvetli, merhametli, herkesle gecimli hulÂsa tam mÂnÂsı ile ahlÂkı hamide sahibi olmalıdır.
Mûs Efendi hazretleri tam da bu vasıflarla mucehhez bir Allah dostu ve bu vasıflarda insan yetiştirmek icin omrunu adayan bir murşîd-i kÂmil idi.
Mevlam ona rahmet eylesin. Bizlere de emaneti teslim ettiği varisi; zamanımızın murşidiyle beraber yurumeyi ve bu guzel hallerle hallenmeyi nasîb eylesin...
Ruhu muazzezleri şÃ‚d olsun...
Dipnot:
[1] Altınoluk Sohbetleri / 1 Shf: 127-133
Kaynak: Altınoluk Dergisi, Sayı: 401
İslam ve İhsan