Baymirza Hayit, Ozbekistan'ın Fergana vadisi, Namangan vilayetinin, Yargorgan koyunde 17 Aralık 1917'de doğdu. Annesinin adı Rabiya, babasının adı Hayit Mirza Mahmutmirzaoğlu'dur. Dokuz cocuklu ciftci bir ailenin cocuğu olan Baymirza Hayit Ozbek Turkleri'nden olup, cocukluk yılları hayatında derin akisler bırakacak olan Sovyet kızılordu milislerinin kanlı eylemleriyle doludur.
Sovyet hakimiyetinin tam olarak sağlanamadığı 1923'lu yıllarda Baymirza'nın ilk eğitim hayatı mahalle mektebinde din eğitimiyle başlar. Bir yıl sonra Cedit Mektebine yazılan Hayit, Okulun dorduncu sınıfından Namangan Vilayeti Talim Terbiye Teknikleri Okuluna gecir. Yazmaya ve okumaya son derece meraklı olan Hayit ilk yazılarını okulun duvar gazetesi olan"Bizim Fikir"de neşreder. Okuldaki musamere ve şiir gunlerinde dikkatleri uzerine ceken Hayit, kısa bir sure sonra Turkistan yeraltı milliyetci aydınlarından olan Suleyman Colpan, Gafur Gulam, Safizade ve Refik mumin'lerle tanışıp, Colpan'ın ozel alakasına mazhar olur. Ceditci ve Turkbirlikci aydınların, toplandığı Cınaraltı kahve muhitinde Usta-Cırak usulune gore Hayit edebiyat ve Musiki sohbetlerine katılır. Cınaraltı muhiti, Hayit'in daha sonraki yıllarını manalandıracak olan tarih ve millet şuuru almasının yanında yol, yordam, usûl, erkÂn oğreten ikinci bir okul vazifesini gormuştur.
1933 yılı genc Hayit'in hayatında bir donum noktasıdır. Cunku bu yıllar Stalin'in harekete gecip son geride kalan Turkbirlikci kişi ve odakları temizleme hareketinin adı olduğu yıllardır. Halk duşmanı suclamasıyla, gercekten geride kalmış butun aydınlar temizlenmiştir.
1943'te yuksek okul imtihanını kazanan Hayit once Andican vilayeti Sulama (Ziraat) Okuluna, ardından Hokand vilÂyetinde Tıp Fakultesine girerse de, ruhunun bir turlu ısınamadığı bu okulu da bırakıp, Turkistan Sovyet Muhtar Cumhuriyeti'nin 1920-1921 yılları arasında Savunma Bakanlığı yapmış Ustubayev vasıtasıyla "Taşkent Universitesi'nin Tarih Fakultesi'ne kaydolur. Fakulte sekreterliğinden Baymirza Hayitovic Mahmudov olarak duzenlenmiş ilk talebelik kimlik kartını alır. Hayit bu Rus mantıklı ismin yarısından, once 1939'da girmiş olduğu Kızılordu'daki askerlik hizmetinde (Baymirza Hayitov), geri kalanından da 1942'de Turkistan lejyonuna katıldığında kurtulacaktır.
Hayit icin Taşkent Universitesinde, Tarih bolumunden 1937'de mezun olur. Okul yılları boyunca, yaz tatillerinde kolhozlarda calışırken, Stalin diktasının en acı ornekleriyle karşılaşarak hayata hazırlanmaktadır. Hayit'in yetişmesinde onemli rolleri olan Ozbekistan Milli İttihat Partisi Başkanı Feyzullah Hocayev, Ozbekistan Komunist Partisi Sekreteri Ekmel İkram, buyuk şairlerden Abdulraif Fıtrat ve Suleyman Colpan gibi tanınmış simalar ve oğretmenler tamamen temizlenmiş, fakat bu defa da okullarda eğitim verecek oğretmen kalmamıştır. Sovyet hukumeti yuksek okullarda okuyan oğrencilerin hızlandırılmış eğitime tabi tutup nizami eğitim enstitusu'nde uc aylık kurs sonunda oğretmen olarak gorevlendirmektedir. Bu yoldan Enstitu'yu başarıyla bitiren Hayit, once Turokargan rayununda, ardından Sir-Derya buyunda Camacoy ve Sayram koy okullarında oğretmenlik yapıp ardından Rayun(Kaza) maarif mudurluğune tayin edilir. Bu arada Taşkent'e gidip universitedeki imtihanlarına girmektedir. 30 Ekim 1939'da yuksek dereceyle Taşkent Universitesini bitirdiğinde, Hayit'i 2. Dunya harbi cephesine cağıracak celp kağıdının gelmesine cok fazla bir zaman kalmamıştır. NKVD'nin gozdağı vermek icin tutuklanmalara başlaması uzerine, Lenin'in karısı Nadya Krupskaya'ya mektup yazması bir şeyi değiştirmeyecek ve hemen ardından askere cağrılacaktır.
Cepheye gitmeden on beş gun once annesinin ısrarıyla Tohtahan adında bir kızla evlenen Hayit, bir daha eşini goremediği gib, ondan olan cocuğunu da tam elli iki yıl sonra gorebileceği uzun bir maceralı yola cıkacaktır. 1939'un 23 Aralık'ında Namangan'dan yola cıkan Hayit, okul tatillerinde Sovyet sistemine gore askerlik eğitimi almış olduğundan Kızılordu'ya Teğmen rutbesiyle katılarak, Polonya cephesinde Cijov şehrine gelir. Savaş icinde Tankcı sınıfı kursuna tabi tutularak Polonya cephesinde Tankcı sınıfı kursuna tabi tutularak, Polonya cephesinde savaşa katılır. Almanlarla yapılan savaş esnasında Beyaz Rusya'nın Slutsk şehri yakınlarında (1941'de) Almanlara esir duşer. Alman esir kamplarında uzun ve son derece ağır şartlar altında olumu beklediği gunlerde, Turkistan'ın Turkculerinden olup 1920'lerde Rusya'dan kacıp, Paris'e yerleşen Mustafa Cokay'ın yardımıyla kamplardan kurtulur.
Almanların ,Ruslara karşı kurduğu Turkistan lejyonunda gorev alan Hayit, Almanların teslim olmasıyla, muttefik kuvvetlerin Stalin'le anlaşmaları gereği birkac kere daha olumden kıl payı kurtularak, savaş sonrası Almanya'ya yerleşir.
1947'de Munster/ Westfalen Universitesinin Felsefe Fakultesine yazılan Hayit, bundan boyle hayatını vakfedeceği Sovyet araştırmalarıyla, Sovyetler Birliği icindeki Turk halklarının siyasi, tarihi ve dini meseleleri uzerine calışmaya başlayacaktır. 1950'de parlak bir dereceyle, hazırlanmış olduğu Turkistan (Hokand ve Alaş urdu) Milli hukumetleri" adlı teziyle Felsefe doktoru unvanını kazanır.
1950'de Alman Ruth hanımla evlenen Hayit'in bu evlilikten Ertay ve Mirza adında iki oğlu, Dilber adında bir kızı ayrıca Ozbekistan 'da evlendiği ilk eşinden olma Bekmirza adında bir oğlu vardır.
alıntı