Hypatia (M.S. 370-415)


Aydınlığın son ışığı...
İskenderiyeli astronom ve matematikci Theon'un kızıdır.Bilimi ve zerafeti ile olduğu kadar guzelliği ile de unlu olan bu filozof ve matematikci Grek hanım Atina'da eğitimini tamamladıktan sonra İskenderiye'ye yerleşmiş ve orada bir okul acmıştır. Zamanında yaşayanlarca filozof İsidorus'un karısı olduğu soylenmişse de, bunda bir yanılgı olduğu sanılmaktadır; cunku guvenilir yazarlara gore Hypatia hic evlenmemiştir. Babasından aldığı sağlam fikir yapısı ile kendisini Platon'un izinde buldu ve İskenderiye'de Platon, Aristo ve Suda gibi diğer filozoflar uzerine halka acık dersler verdi. En onemli oğrencisi Synesios'dur. Sonradan buyuk filozof olan bu oğrencisi ona hayranlığını ve ilmine duyduğu takdirlerini bildiren pek cok mektup yazmıştır. Bu mektuplar felsefe tarihi kitaplarında bugune kadar gelmiştir. Buna karşın Damaskios ve onun hocası İsodoros, Hypatia icin filozof olarak buyuk takdirlerini soylerken İskenderiye'deki Platon geleneğinin etkisi altında kalmayıp, kendi kararını verseydi geometride daha ileri olurdu fikrini ileri surmuşlerdir. Sinosios ve Herakles'in yetişmelerinde oğretmenleri Hypatia'nın ustun gayreti teşekkurle anlatılmaktadır.

 Hypatia ceşitli bilim dallarında calışmıştı; yaratıcı olmaktan cok bir eleştirmen ve yorumcu (commentator) idi. Astronomik tablolar, Appolonius konik kesitleri ve Diophant uzerine yorumları vardır.

 Hypatia'nın en parlak zamanı Arkadius'un hukumranlığı donemine, 415'deki trajik olumu de Arkadius'un halefi devrine rastlar.

 Hypatia'nın İskenderiye'de yeni Platonculuğu yansıtan felsefesi, yaklaşımı bakımından Atina okuluna gore daha araştırmacı ve bilimsel nitelikteydi, ayrıca Atina okulu kadar mistik eğilimler taşımıyordu.

 MO 3. yuzyıldan başlayarak altıyuz yıllık bir sure boyunca insanların İskenderiye'de başlattığı duşunsel ortamdan sonraki baskı, oğrenmekten korku butun izleri yok etmiştir.

Hıristiyanlıktan sonra filozoflar takımı Roma hukumdarının himayesinde olmaya devam ettiler ve yeni eğitim hicbir şekilde yığınlara mal edilmedi. Hukumdar Julyana Apostata'nın onlara verdiği koruma, olumunden on yıl sonra da devam etti. Hypatia o donemde ilk Hıristiyanlarca buyuk olcude putperestlikle ozleştirilen oğrenim ve bilimi simgeliyordu. Bu nedenle İskenderiye'de Hıristiyanlar ve Hıristiyan olmayanlar arasındaki gerginlik ve catışmaların one cıkan ismi olarak goruluyordu.

Eski aydınlanmanın temsilcisi olan Hypatia, Pitolemais şehrinin putperest valisi Orestes'in himayesine sığınır, Rahip Cyrillos'un İskendiriye'ye Başpiskopos olmasından sonra gerginlikler daha artar ve onun yandaşlarının oluşturduğu bir kitle tarafından sokakta araba altında linc edilir.

 Onceleri Makedonyalılar, sonra Romalı askerler, Mısırlı rahipler, Yunan aristokratları, Fenikeli denizciler, Yahudi tacirler, Hindistan ve Guney Sahra'dan gelen ziyaretciler İskenderiye'nin parlak doneminde buyuk bir uyum icinde yaşamışlardı. Buyuk İskender'in kurduğu bu şehrin muhteşem bir kutuphanesi ve buna bağlı bir muzesi vardı. Bilim ve duşunce urunleri burada cicek acmıştı; pek cok bilim adamının yanında İskenderiyeli Theon ve kızı Hypatia da bu kutuphaneye devam edenler arasındaydı. Bu kutuphane de fanatikler tarafından yakılmıştır.

alıntı