Sonja Kowalewsky ( 1850 - 1891 ) (Kadın Matematikci)

Guzel, hırslı ve başarılı...

 15 Ocak 1850'de Moskova'da aristokrat bir ailenin kızı olarak doğan Sonja Korvin Kroukowka, kucuk yaşından itibaren matematik calışmaya başlamıştı. Sonja'nın yurt dışında oğrenim gorme arzusu onu Almanya'nın Heidelberg Universitesi'ne goturdu. E.T. Bell'e gore bu cok yetenekli genc kız, yalnız yeni zamanların en yuksek kadın matematikcisi değil, aynı zamanda kadının ozellikle yuksek oğretimdeki yeteneksizliği fikrine karşı, bağımsızlığa kavuşması cerayanının onderi olmuştur.

 1869 sonbaharında 19 yaşında goz kamaştırıcı bir genc kız olan Sonja, Heidelberg'de Leo Konigsberger'in eliptik fonksiyonlar, Kirchoff ve Heltmotz'in fizik derslerini izler. Weierstrass'ın ilk oğrencilerinden olan Konigsberger durmadan Sonja'ya hocasını methediyordu. Sonja Weierstrass'ın iliminden yararlanmak icin onunla konuşmaya karar verir. 1870'lerde evlenmemiş kız oğrencilerin durumu bir bakıma anormal gorulduğunden, Sonja dedikodulardan kacınmak amacıyla "şeklen evlilik" denilen bir anlaşma yaparak, Almanya'ya giderken kocasını Rusya'da bırakır.

Weierstrass'a başlangıcta evli olduğunu soylemez. Weierstrass'ın oğrencisi olmak arzusuyla Berlin'e gittiğinde Sonja yirmi yaşında, canlı, kararlı ve cok ciddi idi. "Weierstrass hic evlenmemişti, ama guzel bir kadının ayağına gelmesiyle sıvışıp gidecek kadar urkek bir bekar değildi." diyor Bell. Sonja aynı zamanda parlak bir yazardı, bir genc kız olarak matematik ve edebiyat kariyerini secmekte uzun zaman tereddut etti. Sonradan dinlenmek icin Rusya'ya donduğunde, kendi anıları uzerine yazdığı kitap İskandinav ulkelerinde basılmıştır. Bunun yayınından sonra Rusya ve İskandinavya'daki edebiyat kritikleri, Sonja'nın stil ve duşunce bakımından en iyi yazarlara eriştiğini soylemişlerdir.

 Weierstrass elli yaşındaydı, matematiğe başladığı sıralarda kendisine hocalık eden Gudermann'ın yardımlarını unutmamıştı. Sonja, heyecanını saklamak icin -bir şey elde etmek istediği vakit "kimsenin dayanamayacağı kadar fevkalade guzel gozlerini Weierstrass'ın gormemesi icin"- geniş kenarlı buyuk bir şapya giymişti. İlk goruşmelerinden itibaren Sonja'nın ciddi cehresi, Weierstrass'da iyi bir etki yaratmıştı; oğrencisinin matematikte yeteneğini oğrenmek icin Konigsberger'e mektup yazarak, genc kızın kişiliğinin gereken guveni verip vermediğini sordu. Aldığı heyecanlı cevap uzerine, Weierstrass, universite kurulundan, Sonja'nın derslerine kabul edilmesi iznini elde etmeğe calıştı. Yanıt, "kesin red" olunca, boş vakitlerinden ona ayırarak yetiştirmek istedi; ona her pazar, oğleden sonra kendi evinde ders veriyor ve haftanın başka bir gununde onun evine gidiyordu. İlk derslerden sonra Sonja şapkasını cıkardı, 1870 sonbaharında başlayan bu dersler, hemen hemen aralıksız olarak 1874 sonbaharına kadar surdu, birbirlerini gormedikleri zaman mektuplaşıyorlardı.

1891'de Sonja'nın olumunden sonra Weierstrass, ceşitli mektup ve buyuk olasılıkla biriken matematik notlarıyla birlikte, Sonja'nın butun yazdıklarını yaktı. Sonja son derece dağınık bir kadındı, arkasında bıraktıklarının coğu parca parca, yahut cesaret kırıcı bir duzensizlikteydi; halbuki Weierstrass ile hoş genc dostu arasındaki mektuplaşma -bunun buyuk bir kısmı matematikle ilgili olduğu zaman bile- dostca hisleri acıklar, ilmi bakımdan, bu mektuplardan coğunun buyuk onemi olması muhtemeldi diyor Bell.

 Sonja, Heidelberg'de iken, yine Rus asıllı bir kız arkadaşı, Bunsen'in laboratuvarında kimya oğrenmeyi cok istiyordu ama atlatılmıştı. Arkadaşı Sonja'nın sert kimyacı uzerinde ikna kuvvetini denemesini istedi.
Sonja şapkasız olarak Bunsen'a gider, onu arkadaşını oğrencisi olarak kabul etmeye ikna eder ama, Sonja gider gitmez Bunsen ne yaptığını farkeder. İlerde Weierstrass'a "Bu kadın beni yeminimden caydırdı..." diye yakınır. Weierstrass alıngan bir bekar olan Bunsen'dan Sonja'nın tehlikeli bir kadın olduğunu işittiğinde, Sonja'nın iki yıldan fazla bir zamandan beri kendisinden ozel dersler aldığını bilmeyen dostunun endişesiyle cılgınca eğlenir. Bunsen yıllardan beri yuksek sesle, hicbir kadını, ozellikle hicbir Rus kadınını laboratuvarının mabedine almayacağını soylemekteymiş...

 Weierstrass birgun Sonja'ya kendisinin onem verdiği yayımlanmamış calışmalarından birini gonderir. Herhalde Sonja bu calışmayı kaybetmiş olmalı ki, Weierstrass'ın mektuplarından anlaşıldığı gibi, hocası ne zaman bu meseleyi acmak istediyse, Sonja bunu ortbas eder. Diğer taraftan Weierstrass'ın yayınlanmamış diğer calışmalarına buyuk bir ozenle elinden gelen katkıyı yapar.
Sonja, 1874'te Gottingen'den "in absentia" (dışardan gelen oğrenciler) diploması aldıktan sonra dinlenmek uzere Rusya'ya doner. Aşırı calışmalar ve uğraşlardan cok yorulmuştur, ama unu kendinden once memleketine ulaşmıştır bile. Weierstrass, bu ayrıcalıklı oğrencisine uygun bir calışma yeri bulmak icin butun Avrupa ile haberleştiği sıralarda, Sonja, St. Petersburg'daki kibar alemlerde, havailikler icinde dinleniyordu; Weierstrass uğraşmalarından bir sonuc alamayınca, o zamanki akademik geleneğin tutuculuğundan tiksinir.

 1875'de Sonja babasının olumunu Weierstrass'a bildirir, fakat Weierstrass'ın taziyetine bile cevap vermeden, uc yıla yakın sesi sedası cıkmaz. 1878 Ağustos'unda Weierstrass gondereli cok ulduğu icin tarihini hatırlayamadığı bu mektubunu alıp almadığını Sonja'ya sorar: "Mektubumu almadınız mı? Acaba bana -sizin dediğiniz gibi- en iyi dostunuza, serbestce guvenmenize acaba bir engel mi var? Bunu bana yalnız siz acıklayabilirsiniz..." Weierstrass, aynı mektubunda onun matematiği bıraktığı dedikodularını yalanlamasını rica eder. Weierstrass'ı ziyarete giden Rus matematikcisi Tchebicheff, onu bulamayınca Brichhardt'la goruşur ve Sonja'nın sosyete alemine daldığını soyler.

 Sonja Weierstrass'ın mektubuna, onun bedbaht ve hasta olduğunu bildiği halde cevap vermemişti. Kadınlığının matematik emellerine ustun cıktığı bu gunlerde kocasıyla mutlu yaşamaktaydı. Weierstrass'a sonunda verdiği cevap ise aldatıcı idi. O, eşsiz dehasını anlatmakla bitiremeyen amator sanatcılar, gazeteciler v edebiyatcıların adeta bir mabudesi olmuştu o zamanlar. Şayet normal bir hayat surebilseydi kendi kafasına şekil veren adamı kucumsemek durumuna duşmeyecekti diye yazıyor Bell.

 1878 yılında Sonja'nın bir kızı olur. Bu doğumla gelen dinlenme, onun zayıflamış matematik ilgisini yeniden uyandırır ve Weierstrass'a bir konu uzerine danışmak icin mektup yazar. Weierstrass o konudaki yayınları araştırcağını bildirir. Sonja'nın kendisi bu kadar uzun zaman ihmal etmiş olmasına rağmen, Weierstrass ona her zaman yardıma hazırdı. 1880 yılının Ekim ayında Sonja'ya yazdığı bir mektubunda soylediği gibi, yegane esef ettiği nokta, Sonja'nın uzun suskunluğunun kendisini onun yardımına koşmak fırsatından yoksun bırakmasıydı. "Fakat gecmiş ustunde durmayı sevmem, geleceğe bakalım" diye eklemişti.

 Birtakım sıkıntılar Sonja'yı uyandırdı; o matematikci olarak doğmuştu ve bir ordeğin sudan vazgecemeyeceği kadar o da matematikten vazgecemezdi.
1880 Ekiminde Sonja (otuz yaşında idi) bir şey danışmak icin Weierstrass'a yazdı ve cevabını beklemeden Moskova'dan Berlin'e geldi. Sonja sarsılmış bir halde beklenmedik bir zamanda gozukunce, Weierstrass ona butun gununu verdi. Herhalde Sonja'yı iyice paylamış olmalı ki, Sonja Moskova'ya donduğu zaman, kendini oyle bir heyecanla matematiğe verdi ki, ne eğlence duşkunu dostları, ne de budala tufeyliler onu tanıyabildiler. Sonja Weierstrass'ın onerisi uzerine "kristal bir ortamda ışığın yayılması problemi"ni ele aldı.

 1882'deki yazışmaları oncekilere gore iki farklılık gosterir: Bir kısmı tamamen matematiğe aittir, diğer kısmı ise Sonja ile kocasının -bilhassa Bay Kowalewsky karısının zihinsel yeteneklerini gerektiği kadar takdir etmediğinden- birbiri icin yaratılmış olmadıklarına aittir.

 Kocasının 1883 Mart'ında ani olumuyle Sonja'nın aile problemleri biter. Kendisi Paris'te, kocası Moskova'da idi o sıralarda. Kocasının olumu buyuk bir yıkım olur, beş gun kendisini kaybederek yemek bile yemeden odasına kapanır, ama altıncı gunde kendine gelip, kağıt-kalem isteyerek, matematik formullerine dalar. Sonbaharda tamamen iyileşerek, Odesa'da toplanan bilimsel bir kongreye katılır. İsvecli matematikci Mittag-Leffler sayesinde 1884 sonbaharında, 1889'da omur boyu profesor olmak uzere Stockholm Universitesi'ne atanır.
Weierstrass'ın, son zamanlarında duyduğu en buyuk sevinci, en kıymetli oğrencisinin meziyetlerinin tanınmış olmasıdır.

 Sonja 1888 Noel arifesinde; bir katı cismin sabit bir nokta etrafındaki donmesini acıklayan araştırmasıyla Fransız İlimler Akademis'nin Bordin Odulu'nu kazandı. Juriye gore araştırmasının o kadar ayrıcalıklı bir değeri vardı ki, odulun miktarı once bildirilen 3000 franktan 5000 franga yukseltildi. Bu başarı uzerine Weierstrass'ın mutluluğuna diyecek yoktur. "Başarınızın beni ve kızkardeşimi ve buradaki butun dostlarınızı ne kadar mutlu ettiğini soylememe gerek yoktur. Ozellikle ben, gercek bir mutluluk duydum, bu işten anlayanlar, benim sadık oğrencimin 'benim zayıf tarafımın' başıboş bir kukla olmadığı kararını ilan ettiler."
Sonja Saturn'un halkası teoremi ile de uğraştı. Matematik fizikte, ikinc imertebeden kısmi turevli diferansiyel denklemler uzerindeki yayınlarıyla unlu Fransız matematikcileri Darboux ve Hadamard'la Sonja Kowalewsky ismi de yer almaktadır.

 Bu buyuk odulden iki yıl sonra kısa suren bir hastalığın ardından 10 Şubat 1891'de Stockholm'de oldu. Weierstrass ise altı yıl sonra 1897'de oldu.

alıntı