Felsefeye yonelik yazıları ve tasavvufa damga vuran duşunceleri yuzlerce yıldır, Doğu ve Batı dunyasında tartışılan ve kitapları hala buyuk ilgi goren İmam Gazali ’nin mezarının bulunduğu yerdeki bakımsızlık ve ilgisizlik sevenlerini uzuyor.İslam dunyasının buyuk alimlerinden İmam Gazali ’nin 1995 ’te bulunan mezar yeri, aradan 26 yıl gecmesine rağmen onarılmadı.
İMAM GAZALİ ’NİN VEFATININ 910. YILI İslami ilimler, tasavvuf ve ahlaki konularda yazdığı kitaplarla buyuk une kavuşan ve donemin en meşhur eğitim kurumu Bağdat Nizamiye Medresesi ’nin rektoru olan İmam Gazali, vefatının 910. yılında yad ediliyor.
Buyuk İslam alimi Gazali, dunyanın bircok bolgesindeki Muslumanlar tarafından anılırken, İran ’ın tarihi Tus şehrinde 1995 ’te bulunan mezar yeri kaderine terk edilmiş durumda.
Tur rehberi ve bolge sakinlerinden Ali Rahimi, bircok ulkeden Muslumanların Gazali ’yi gormek icin geldiğini aktararak, “Ozellikle Gazali ’yi gormek icin Turkiye ve Pakistan ’dan gelenler oluyor. Gazali ’yi cok seviyorlar ve kendileri icin imam goruyorlar.” diye konuştu.
İMAM GAZALİ ’NİN MEZAR YERİ BAKIMSIZ İran ’daki Sunni alimlerden Abdulaziz Selimi de İmam Gazali ve diğer Sunni alimler ile devlet adamlarının mezar yerinin bakımsızlığına tepki gostererek, “Sahip cıkılmayan bir tek Gazali ’nin mezarı değil. Selcuklu devrindeki buyuk devlet adamlarının hepsi bu durumda. Nizamiye medreselerini kuran ve Siyasetname adlı eserin yazarı Nizamulmulk ’un İsfahan ’daki mezarı da aynı şekilde. Gazali ’yi Ehl-i Beyt karşıtı gosterme eğilimi var.” goruşlerini paylaştı.
İran Kulturel Miras, El Sanatları ve Turizm Bakanlığı Tus İlce Muduru Ebulfazl Mukerremi ise mezar yerinin onarımıyla ilgili 3 yıl once devlet medyasında yer alan acıklamasında, “Gazali ’ye ait mezar tarihi Tus şehri sınırları icinde olduğu icin buradaki her turlu calışma tarihi dokusuna ve onemine uygun yapılmalıdır. Konuyla ilgili projenin değerlendirmelerin ardından kısa surede neticelenmesini bekliyoruz.” ifadelerini kullanmıştı.
AYNI BOLGEDE İMAM GAZALİ ’YE NİSPET EDİLEN BAŞKA BİR DAHA MEZAR BULUNUYOR İmam Gazali ’ye ait mezar yerinin metruk halde bırakılması ve sahip cıkılmamasının nedenlerinden birinin buyuk İslam alimine nispet edilen başka mezar yerinin olduğu iddia ediliyor.
İmam Gazali ’ye ait olduğu one surulen kabirlerden biri tarihi Tus şehrinin guneybatısındaki beşinci ve en tanınmış Abbasi halifesi Harun Reşid (766-809) anısına 14. yuzyılda yapılan Haruniye Kumbeti ’nin bahcesinde yer alıyor. Bazı tarihciler ve gezginler buradaki kabrin Gazali ’ye ait olduğunu belirtiyor.
Haruniye Kumbeti ’nin Gazali tarafından yaptırıldığı, medrese olarak kullanıldığı ve vefatının ardından da İslam aliminin bu yapının icine gomulduğune dair de rivayetler bulunması nedeniyle Haruniye ’yi Gazali ’nin turbesi olarak kabul edenler de var.
İkinci mezar yeri ise tarihi Tus şehrinin kuzeydoğusunda 1995 yılında Sefalkan Mezarlığı alanında yapılan arkeolojik kazılarda bulundu ve Gazali ’nin gercek kabrinin 2 katlı bu yerde olduğu belirtilerek tabela asıldı.
İmam Gazali ile ilgili araştırmalar yapan konunun uzmanları, Sunni alimler ve İranlı yetkililer Haruniye ’nin avlusundaki yerin anıt mezar olduğunu ancak yeni bulunan metruk yerin ise İslam aliminin gercek mezarı olduğunu ifade ediyor.
Metruk haldeki 2 katlı yeni mezar yerinde daha once turbe olduğu ve Moğol istilasının ardından yıkıldığı icin buranın unutulduğu ve Gazali ’ye ait mezar taşının da Haruniye ’ye goturulduğu naklediliyor. 26 yıl once tespit edilen mezar yerinde Gazali, eşi ve cocuklarına ait olduğu kabul edilen 5 kabir bulunuyor. Mezar yerinin yapımında kullanılan tuğlalar ve kerpicler de buranın eskiden turbe olduğu ve Moğol istilasında yıkıldığı yonundeki goruşu destekliyor.
Tus Tarihi ve Kulturel Miras Alanı Sorumlusu İhsan Zuhrevendi İran devlet medyasında yer alan acıklamasında konuyla ilgili şu bilgileri paylaştı:
“Gazali ’nin mezar yerinin bulunmasından once Haruniye ’de onun hatırına bir anıt mezar yapılmıştı. 1995 yılında Sefalkan Mezarlığı alanında yapılan arkeolojik kazılarda İmam Muhammed Gazali ’ye atfedilen bu mezar yeri bulundu.”
Arkeolog ve araştırmacı Receb Ali Libafhaniki de “Haruniye mimari ozellikleri acısından 8. asra ait. Ruzbehan Hunci adlı tarihcinin tarif ettiği turbe Haruniye ’den daha kucuktur. Kabrin Haruniye avlusunda olduğuna dair iddialar şupheli.” goruşlerini dile getirdi.
​​​​​​​Haruniye ’nin Sunnilerin ilim oğrendiği medrese olduğunu aktaran tur rehberi Rahimi, “Buranın onceden Gazali ’ye ait olduğu ve Moğollar tarafından yıkıldığını belirtiliyor. Daha sonra Gazali ’nin anısına Ehli Sunnet ’in ilim kurumu olarak yapıyorlar. Haruniye ’de Gazali ’ye ait bir anıt mezar var. Gercek mezarı ise Firdevsi Turbesi ’nin sol tarafında (yeni bulunan yerde).” bilgilerini paylaştı.
Kaynak: AA
İslam ve İhsan