Mustafa Fevzi Cakmak, Muşir Mustafa Fevzi Paşa, Mareşal Fevzi Cakmak Paşa (doğum 1876 İstanbul - olum 12 Nisan 1950 İstanbul) Mareşal unvanı almış Turk komutanı. Cumhuriyet doneminin ilk, Turk Silahlı Kuvvetleri'nin 2. Genelkurmay Başkanı'dır.
Bir sure Erkan-ı Harbiye (Genelkurmay) 4. Şube'de gorev yaptıktan sonra 1899'da Metrovice Tumeni'nin kurmay heyetinde gorevlendirildi. Balkanlar'daki Sırp ve Arnavut cetelere karşı verilen mucadeleye katıldı. Kısa aralıklarla terfi ederek 1907'de miralaylığa (albay) yukseldi. 1908 yılında İkinci Meşrutiyet ilan edildiğinde 35. Fırka Komutanı ve Taşlıca Mutasarrıfıydı. 1910'da Arnavutluk'ta cıkan ayaklanmayı bastırmakla gorevlendirilen Kosova Kolordusu'nun kurmay başkanlığı'na atandı. 1911'de Trablusgarp Savaşı başlayınca Rumeli'nin savunmasıyla gorevli Garp (Vardar) ordusunun kurmay başkanlığına getirildi. Balkan Savaşı (1912-1913) sırasında 21. Tumen Komutan Vekilliği, Vardar Ordusu Harekat Şubesi Başkanlığı yaptı.
Fevzi Paşa'nın, Balkan Savaşları cıktığı donemde 21. Yakova Nizamiye Fırkası K. Vekilliği 'nde; 6 Ağustos 1912'de Kosova Kuvay-ı Umumiye Kurmay Başkanlığ ı'nda; 29 Ekim 1912'de de Balkan Harbi Seferberliği'nin başlangıcında Vardar Ordusu K. I. Şube Mudurluğu 'nde gorevlendirildiğini daha oncede belirtmiştik. Sırp Cephesi'nde Vardar Ordusu HarekÂt Şube Muduru olarak bulunan Fevzi Paşa'nın başarılı askerî faaliyetlerine rağmen, Garp Vilayetleri'nde 10 Mayıs 1913'den itibaren Turk Hakimiyeti sona ermiştir.
1913'te 5. Kolordu Komutanlığı'na atandı. Mart 1915'de rutbesi mirlivalığa (tuğgeneral) yukseltildi.
Birinci Dunya Savaşı
Birinci Dunya Savaşı'nda Canakkale, Kafkas, Suriye ve Filistin cephelerinde savaştı. 1918'de ferikliğe (korgeneral) yukseldi.
Canakkale Cephesi
Fevzi Paşa, V Kolordu (Osmanlı) Komutanı olarak 6 Ağustos ve 13 Ağustos 1915 tarihindeki muharebelere katılmıştır. Fevzi Paşa'nın komutasındaki XIII. ve XIV. Tumenler muharebeye katılmamış fakat 21 Temmuz'dan itibaren cepheye gelerek, I. Tum. haric yıpranmış ve yorulmuş eski tumenleri değiştirmişlerdir. Ayrıca İkinci Ordu (Osmanlı) Tumenleri'nin bolgeye (Kereviz Dere-Zığın Dere) gelmeleri uzerine VI. ve VII. Tumenler, Saros Gurubuna gonderilmiştir.
Duşman Kirte istikametinde yapacağı taarruzlar doğrultusunda Alcıtepe'yi almayı planlıyordu. Fakat Turk direnişi karşısında amacına ulaşamayan duşman cok fazla ilerleyememiştir. 6 Ağustos'ta duşmanın taarruz ettiği Arıburnu - Conkbayırı bolgesine gonderilen VIII. ve IV. Tum. ile yetinmeyen Vehip Paşa, 9 Ağustos'ta Fevzi Paşa'nın komuta ettiği V. Kor. Komutanlığına bağlı V. ve XIV. Kolorduların son ihtiyatları olan 41. ve 28. Alayları da bu bolgeye gonderdi. Bolgeye gonderilen bu iki alay Conkbayırı'nın duşman eline gecmemesine ve Albay Mustafa Kemal'in 10 Ağustos tarihinde Conkbayırı taarruzuna yardımcı oldu. Eylul 1915 - 9 Ocak 1916 Mevzi Muharebeleri 'nde rahatsızlığı nedeniyle Anafartalar Kurmaylığı'ndan Alb. Mustafa Kemal'in 10 Aralık 1915'te ayrılması uzerine bu goreve Fevzi Paşa getirilmiştir. Bu muharebelerde V. Kolordu Komutanı olarak gorev alan Fevzi Bey'in komutasındaki XIII. Tum. 21 Ekim 1915'te Keşan'a hareket etti. XIV. Tumen ise 12 Ocak 1916'da bolgeden ayrıldı.
Anafartalar Grup Komutanı olarak Eylul - 20 Aralık 1915 Mevzi Muharebeleri Kuzey Grubu'nda bulunan Fevzi Paşa, Alb. Mustafa Kemal'in rahatsızlığı nedeniyle cepheden 16 Aralık 1915'de ayrılması uzerine bu goreve getirildi.
Kurtuluş Savaşı
Mondros Mutarekesi imzalandığında sağlık nedenleri ile İstanbul'da bulunuyordu. 24 Aralık 1918'den 14 Mayıs 1919'a kadar Erkanıharbiye reisliği yani bugunku karşılığı Genelkurmay Başkanlığı gorevinde bulundu. 1. Ordu Mufettişliği, Askeri Şura uyeliği, Ali Rıza Paşa ve Salih Hulusi Paşa hukumetlerinde harbiye nazırlığı (savaş bakanı, milli savunma bakanı) (Şubat - Nisan 1920) yaptı. Harbiye nazırlığı sırasında Anadolu'daki ulusal harekete silah ve cephane gonderilmesini kolaylaştırıcı bir tutum izledi.
İstanbul'un İtilaf Devletleri tarafından resmen işgalinin (16 Mart 1920) ardından Anadolu'ya gecmeye karar veren Fevzi Paşa, Nisan 1920'de Ankara'ya ulaştı. İstasyonda Mustafa Kemal Paşa tarafından torenle karşılandı. Birinci donem TBMM'ye Kozan milletvekili olarak katıldı. 3 Mayıs 1920'de milli mudafaa vekilliğine getirildi. 24 Ocak 1921'de milli mudafaa vekilliği uzerinde kalmak uzere icra vekilleri heyeti reisliğini (başbakanlık) de ustlendi. 26 Mayıs 1920'de İstanbul Hukumeti tarafından ulusal hareketin onderlerinden biri olarak rutbesinin kaldırılmasına, nişanlarının geri alınmasına ve idamına karar verildi.
İkinci İnonu Zaferi'nin ardından 3 Nisan 1921'de rutbesi TBMM kararıyla birinci ferikliğe (orgeneral) yukseltildi. Sakarya Savaşı'ndan bir sure once, aynı zamanda Garp Cephesi Komutanlığı gorevini de yuruttuğu icin Ankara'da surekli bulunamayan İsmet Paşa'nın (İnonu) yerine Genelkurmay Başkanlığı gorevine getirildi. (3 Ağustos 1921)
14 Ocak 1922'de milli mudafaa vekilliği, 9 Temmuz 1922'de icra vekilleri heyeti reisliği gorevlerinden ayrıldı ve Genelkurmay Başkanı olarak Buyuk Taaruz'un hazırlıklarıyla ilgilendi. Zaferle sonuclanan Başkomutanlık Meydan Savaşı'nın (30 Ağustos 1922) ardından 31 Ağustos'ta rutbesi Başkomutan Mustafa Kemal Paşa tarafından meclis adına muşirliğe (mareşal) yukseltildi. Cumhuriyetin ilanından sonra Turkiye Cumhuriyeti'nin ilk Genelkurmay Başkanı oldu
Cumhuriyet donemi
ErkÂn-ı Harbiye-i Umumiye Vekilliği'nin kaldırılmasıyla; ErkÂn-ı Harbiye-i Umumiye Reisliği 'ne atanan Mareşal Fevzi Cakmak, 30 Ekim 1924'e kadar askerlik gorevinde bulundu. 31 Ekim 1920'de askerlik gorevini, siyasete tercih ederek İstanbul Milletvekilliği'nden istifa etti. ErkÂn-ı Harbiye-i Umumiye Reisliği gorevini 23 yıl yaptıktan sonra 12 Ocak 1944'de Askerî ve Mulkî Tekaut Yasası'na gore Tahdit-i Sin yani yaş haddinden dolayı emekliye ayrıldı. VIII. Donemde TBMM'de Demokrat Parti listesinden bağımsız aday olarak İstanbul Milletvekili secildi. 5 Ağustos 1946'da Meclise katılan Fevzi Paşa, partisinden ayrılarak; 19 Temmuz 1948'de Millet Partisi'nin kurucu uyeleri arasında yer aldı.
Fevzi cakmak
Biyografiler0 Mesaj
●53 Görüntüleme