İslÂm ’ın esÂsı îman, hedefi ise sÂlih ameller ve guzel ahlÂktır. İslÂm sadece vicdanda gizlenmesi lÂzım gelen bir şey değildir. Zira fikir ve kalp sahasında kalarak amelî bir sûrette yaşanmamış olan herhangi bir hakîkatin, ne kadar yuksek olursa olsun, pek fazla kıymeti yoktur.
İSLÂM TAM MÂNÂSIYLA BİR HAYAT DİNİDİR

İnsan, inandığı bir hakîkate diliyle tercuman olmaz ve onu fiilen yaşamazsa, ona olan îman ve muhabbeti yavaş yavaş zayıflar. Bunun icin İslÂm, yalnız nazarî ve îtikÂdî esasları değil, amelî hukumleri de tÂlim etmiştir. Yani İslÂm, tam mÂnÂsıyla bir hayat dînidir. Kalbin en derin noktasından başlayarak onu tamamen saracak olan îman, lisandan Âb-ı hayat gibi akacak, sonra da butun vucûda ve muhîte sirÂyet edecektir.

ÎMAN NASIL MUHÂFAZA EDİLİR?

Îman, kuru bilgiler ve nazariyÂt ile değil, hakîkatler karşısında tefekkuru ziyÂdeleştirip kalbî Âlemde derinleşme ve ibÂdetleri rûhÂniyetle ed edebilme neticesinde muhÂfaza edilir. Eğer dıştaki ibÂdet kalesi zayıflarsa onun icindeki îman kalesi de tehlikeye duşer. ÎmÂnı bir lÂmbaya benzetirsek, ibÂdetler, ceşitli yonlerden esen ruzgÂrlar karşısında onu sonmekten koruyan ve ışığını daha da ziyadeleştiren bir fÂnus gibidir.

İLİM TATBİK VE TECRUBE İLE GELİŞİR

İlim, ancak tatbik ve tecrube ile gelişir ve kokleşerek meleke hÂline gelir. TatbikÂta konulmayan kuru bilginin muhafazası cok zor olduğu gibi, faydası da yok denecek kadar azdır. Aynı şekilde îmÂnın insanda kokleşip yerleşmesi de ancak ibÂdetler sÂyesinde mumkundur.

Îman neşvesinin hazzı, mubÂrek ve has kullarda butun fÂnî neşvelerin uzerine cıkmıştır. Dunyevî acı, ıztırap ve elemlerin yakıcı, dayanılmaz ve helÂk edici şiddetini Âdeta yok etmiştir:

İBÂDETLER ÎMAN LEZZETİ VERİR

Mûs -aleyhisselÂm- ’a karşı musÂbakaya cıkan sihirbazlar îmÂn edince, zÂlim Firavun onların kol ve ayaklarını capraz keserek hurma kutuklerine astırdı. Bu yeni muslumanlar, Firavun ’un buyuk zulmu karşısında beşerî bir acziyet gosterip îmÂnen zaafa duşme endişesiyle ellerini semÂya kaldırdılar:

“Y Rabbî! Uzerimize sabır yağdır; canımızı musluman olarak al!..”[1] diye CenÂb-ı Hakk ’a iltic ettiler. Ve nihayet şehÂdetin lÂhûtî hazzı icerisinde Rablerine kavuştular.

Samîmî birer musluman olan ilk Îsevîler de, sirklerde arslanların dişleri arasında parcalanma pahÂsına da olsa tevhîd inancında sebÂt ettiler. Tattıkları ulvî lezzetler icinde şehÂdet şerbetini aşk ile ictiler.

Onceleri eline bir iğnenin batmasından dahî korkan Hazret-i Sumeyye -radıyallahu anhuma-, îmÂnın ulvî hazzını tattıktan sonra, muşriklerin kızgın demirlerle vucûdunu dağlamalarına rağmen buyuk bir tahammul gosterdi. ÎmÂnından asl tÂviz vermedi. Vahşî işkencelere mÂruz kaldıktan sonra, bir ayağı bir deveye, diğer ayağı da başka bir deveye bağlanarak canavarca parcalandı. Kocası Hazret-i YÂsir -radıyallahu anh- da yaşlı ve zayıf bir kimse olmasına rağmen tahammul otesi bir sabır gosterdi. NihÂyetinde o da şehÂdet şerbetini icti. Boylece YÂsir Âilesi y İslÂm ’ın ilk şehîdleri oldular.[2] Îmanlarının bedelini, onu aşkla yaşayarak ve canlarıyla odediler.

Hazret-i BilÂl ’in o dÂsitÂnî hÂli de aynı likàullah (AllÂh ’a kavuşma) neşvesi sÂyesindedir. BilÂl -radıyallahu anh- da, azgın ve gozu donmuş muşriklerin ağır işkenceleri altında siyah derisinden kırmızı kanlar akarken vucûdu bir pelteye donduğu hÂlde «Ehad, Ehad, Ehad… Allah birdir, Allah birdir, Allah birdir.» diyordu. Acı ve ıztıraptan ziyÂde îmÂnın ulvî zevkini tatmış bir gonulle likàullah hazzını yaşıyordu. Zira onlar, İslÂm nîmetinin buyukluğunu gercek mÂnÂda idrÂk hÂlinde idiler. Boylece her iki dunyada da ilÂhî izzetlerin kapılarını aşk ve vecdleriyle aralamasını bildiler. FÂnî omurleri:

“Ey îmÂn edenler! Allah ’tan, O ’na lÂyık bir takv ile korkun ve ancak musluman olarak can verin!”[3] emr-i ilÂhîsinin muhtevÂsı icinde son bularak gercek ve ebedî hayata nÂil oldular.

Onların ardından gelen mu ’min nesiller de İslÂm ’ı başlarına tÂc ettikleri her demde azîz oldular.

İBÂDETLER YAPILMAZSA ÎMÂN ZAYIFLAR

İbÂdetlerle takviye edilmeyen bir îman ise, zamanla zayıflayacağı icin, insanın davranışları uzerindeki musbet tesirini kaybeder. ÎmÂnın tesiri zayıfladıkca da insan menfî duygulara ve kotu ahlÂka suruklenerek muhtelif gunah ve kotulukleri işlemeye başlar.

CenÂb-ı Hak, ibÂdetin hikmetine temas ederek şoyle buyurur:

“Ey insanlar! Sizi ve sizden oncekileri yaratan Rabb ’inize ibadet (kulluk) ediniz. Umulur ki, boylece takvÂya ermiş (gunahlardan korunmuş ve AllÂh ’ın emirlerini yerine getirmiş) olursunuz.” (el-Bakara, 21)

İBÂDETLER ALLAH'A YAKLAŞTIRIR

Gunahlardan korunup ibadetlerine devam eden bir kul da her dem AllÂh ’a yaklaşıyor demektir. Rasûlullah -sallÂllahu aleyhi ve sellem- Efendimiz bunu şoyle ifade buyurmuşlardır:

“Allah TeÂl şoyle buyurdu:

«Her kim Ben ’im bir dostuma duşmanlık ederse, Ben de ona harp îlÂn ederim. Kulum kendisine farz kıldığım amellerden daha sevimli herhangi bir şeyle Bana yakınlık kazanamaz. Kulum Bana, (farzlara ilÂveten işlediği) nÂfile ibadetlerle durmadan yaklaşır, nihayet Ben onu severim. Kulumu sevince de Ben onun işiten kulağı, goren gozu, tutan eli ve yuruyen ayağı olurum. Ben ’den her ne isterse, onu mutlaka veririm; Bana sığınırsa, onu korurum...»” (BuhÂrî, RikÂk, 38. Ayrıca bkz. Ahmed, VI, 256; İbn-i HibbÂn, Sahîh, II, 58/347)

BÂzı rivÂyetlerde şu ilÂve vardır:

“…Akleden kalbi ve konuşan dili olurum.” (TaberÂnî, Kebîr, VIII, 221/7880; Heysemî, II, 248)

İbadetler, rûhî tekÂmulu sağlayarak nihayetinde kişiyi Cehennem ’den kurtarıp Cennet ’e nÂil eder. Âhirette insana faydası dokunacak yegÂne sermÂye, îmanla yapılan ibadetler ve amel-i sÂlihlerdir. Toprağın sînesine ancak amel-i sÂlihlerimizle gomuleceğiz.

MevlÂn Hazretleri ne guzel buyurur:

“Gideceğin yerde yalnız kalmayı istemiyorsan, hayırdan, iyilikten, ibadetten birer evlÂdın (yani yardımcın) olsun!” (DîvÂn-ı Kebîr, II, 692)

İBÂDETLERİN İNSAN PSİKOLOJİSİNE FAYDALARI

İbÂdetlerin insanın rûhî yapısı uzerinde pekcok musbet tesiri vardır. İbadetlerin her biri ayrı bir keyfiyet taşır ve her biri ruhlara verilen mÂnevî birer gıd ve vitamin mesÂbesindedir. İbadetlerini yerine getiren bir mu ’min, mÂnen kuvvetli olur ve gonul huzûru icinde yaşar. Hayatta karşılaştığı mÂnîler, zorluklar ve imkÂnsızlıklar karşısında ye ’se kapılmaz, strese duşmez. İbadetlerini ihmÂl eden kimse ise iki cihanda da huzur bulamaz. Hadîs-i şerîfte şoyle buyrulur:

“İnsan, kulluk vazifelerini îfÂda kusur gosterir, yani her ibadetini kÂfî miktarda yapmayıp azaltırsa CenÂb-ı Allah onu gam ve kedere muptel kılar.” (Ali el-Muttakî, Kenzu ’l-UmmÂl, no: 6788)

Bunun yanında, insan ibadetler sÂyesinde maddiyÂta dalıp gitmekten kurtulur, rûhen yukselir ve nezÂket, zarÂfet ve hassÂsiyet kazanarak gercek insanlık şerefine nÂil olur. İbÂdet, muÂmelÂt ve guzel ahlÂk ile AllÂh ’a yaklaşabildiği nisbette kÂinÂtın gozbebeği olma vasfını elde eder.

İBÂDETLERİN MADDİ FAYDALARI

Diğer taraftan ibadetlerin, maddî faydaları da vardır. Zira İslÂm, insÂnî faaliyet alanlarının hicbirini ihmal etmez. Bunlar arasında muhteşem bir denge kurar. İslÂm, hayatı butun yonleriyle kuşatan mukemmel bir sistemdir.

Mesel Rasûlullah -sallÂllahu aleyhi ve sellem- Efendimiz, ibadetlerine dikkat eden mu ’minlerin rızkına bolluk verileceğini ifÂde buyurmuşlardır.[4]

Yine Allah Rasûlu -sallÂllahu aleyhi ve sellem- şoyle buyurmuşlardır:

“Rabb ’iniz -celle celalûhu-: «Eğer kullarım Bana îcÂb ettiği şekilde itaat etseler, Ben onlara yağmuru gece yağdırırım, gunduz de uzerlerine Guneş ’i doğdururum. Onlara ayrıca gok gurleme sesini de duyurmam.» buyuruyor.” (Ahmed, II, 359; HÂkim, IV, 285/7657)

Gorulduğu uzere İslÂm, ibadetlere cok ehemmiyet vermektedir. Bu sebepledir ki amel-i sÂlihler, Kur ’Ân-ı Kerîm ’de ve hadîs-i şerîflerde umûmiyetle îman ile birlikte zikredilir. Bu durum aynı zamanda ibadetlerin îmÂnı muhÂfaza etmedeki muhim rolunu ve dindeki merkezî yerini de gosterir.

ALLAH'IN BİZİM İBADETLERİMİZE İHTİYACI MI VAR?

Şunu da hatırlatalım ki ibÂdetler, daha cok, kişinin kendisine fayda vermektedir. Zira CenÂb-ı Hakk ’ın kimsenin ibÂdet ve tÂatine ihtiyacı yoktur. Belki ibÂdetler, bize lûtfettiği dunyevî ve uhrevî sayısız nîmetler karşısında CenÂb-ı Hakk ’a duyulan şukrun bir ifÂdesi olabilir. ZÂten bunca nîmet, lûtuf ve ikramlarına rağmen Allah TeÂl ’ya karşı hic değilse ibadetlerini yerine getirmek sûretiyle şukur etmeyen insan, ne buyuk bir nankorluk icindedir!

HÂlbuki CenÂb-ı Hakk ’ın azameti karşısında kÂinatta bulunan her şey O ’na ibadet hÂlindedir. Kur ’Ân-ı Kerîm, yerde ve gokte ne varsa hepsinin Allah TeÂl ’yı hamd ile tesbih ettiğini ifade eder.[5] Yıldızlar, dağlar, ağaclar, hayvanlar[6] gokyuzunde saf saf ucan kuşlar[7] ve diğer varlıklar Allah TeÂl ’nın istediği şekilde, bizim idrak ve ihÂtamızın dışında, O ’na ibadet etmektedirler. Buna, “kÂinatın ibadeti” denir.

İBÂDETSİZ BİR HAYAT DUŞUNULEMEZ

HÂsılı ibÂdetsiz bir hayat duşunulemez. Zira CenÂb-ı Hak insanı kulluk ve ibadet etmesi icin yaratmıştır.[8] İnsanın fıtratını da buna gore tanzim etmiştir. Bu sebeple insan, dÂim Yuce Rabb ’ine ve Yaratıcı ’sına sığınmak, O ’ndan yardım taleb etmek ve O ’na ibadet etmek ihtiyacı icindedir. Bunun icindir ki insan hayatı, kÂinÂtın Yaratıcı ’sına ulaşmak uzere bir hakîkat arayışının tezÂhurleriyle doludur.

RAHATLAMAYA, DİNLENMEYE İHTİYAC VAR

“İnsan, ibÂdet icin yaratılmıştır.” sozunden hareketle, muslumanların dÂim ciddî ve hep meşakkatler icinde olduğu zannedilmemelidir. Rasûlullah -sallÂllahu aleyhi ve sellem- Efendimiz dÂim tebessum hÂlindelerdi ve muslumanlara, birbirlerinin yuzune tebessum ettiklerinde sadaka sevabı alacaklarını haber verirlerdi.

AshÂb-ı kirÂm kendi aralarında şakalaşır, neşeli sozler soyler, Efendimiz -sallÂllahu aleyhi ve sellem- de onlara tebessum buyururlardı.

Yine Allah Rasûlu -sallÂllahu aleyhi ve sellem- bayramlarda, duğunlerde neşe izhÂr edilmesini tavsiye ederlerdi. Yani muslumanların da rahatlamaya, dinlenmeye ve tenezzuhe ayırdıkları vakitleri vardır. Ancak bunların hepsi, onların hayatında, gaflet ve nefsÂniyetten uzak bir şekilde ve mukemmel bir olcu ve Âhenk icinde cereyÂn eder.

İslÂm, ibadetleri muhtelif şekillerde emretmiş ve muhtelif zamanlara serpiştirmiştir. Bu da insanın yorulmadan ve bıkmadan, devamlı sûrette Allah TeÂl ile birlikte olmasını sağlar. Her dÂim AllÂh ’a yakın olduğunu ve O ’nunla birlikte bulunduğunu hissetmek ise, insana buyuk bir huzur ve emniyet bahşeder.

İBÂDETLER YALNIZCA ALLAH İCİNDİR

Son olarak şunu da ifÂde edelim ki, ibadete lÂyık olan yegÂne varlık CenÂb-ı Hak ’tır. Zira ibadet; saygı, itaat ve tÂzim mertebelerinin en yukseğidir. Boyle bir şey ise yalnız AllÂh ’a yapılır ve yalnız O ’nun hakkıdır. Cunku vucûdu, hayatı ve bunlara Âit butun nîmetleri veren, yalnız Allah TeÂl ’dır. Bu sebeple Allah ’tan başkasına secde etmek, haram kılınmıştır.

Dipnotlar: [1] el-A‘rÂf, 126. [2] Bkz. İbn-i Hacer, el-İsÂbe, III, 648; Zemahşerî, KeşşÃ‚f, tahk. Muhammed Mersi Amir, KÂhire 1988, III, 164. [3] Âl-i İmrÂn, 102. [4] Bkz. Muslim, MunÂfıkîn, 57. [5] Bkz. el-İsrÂ, 44. [6] Bkz. el-Hac, 18. [7] Bkz. en-Nûr, 41. [8] Bkz. ez-ZÂriyÂt, 56.

Kaynak: Osman Nûri Topbaş, Hak Din İslÂm, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan