MukÂfat ve cezÂ, kulun yaptığı iyi ve kotu amellere gore soz konusu olur.Abdullah İbni Mesut ’tan -radıyallahu anh- rivÂyet edildiğine gore Nebî -sallallahu aleyhi ve sellem- şoyle buyurdu:
“Şuphesiz ki sozde ve işde doğruluk hayra ve ustun iyiliğe yoneltir. İyilik de cennete iletir. Kişi doğru soyleye soyleye Allah katında sıddîk (doğrucu) diye kaydedilir. Yalancılık, yoldan cıkmaya (fucûr) surukler. Fucûr da cehenneme goturur. Kişi yalancılığı meslek edinince Allah katında cok yalancı (kezzÂb) diye yazılır.” (BuhÂri, Edeb 69; Muslim, Birr 103-105. Ayrıca bk. Ebû DÂvûd, Edeb 80; Tirmizi, Birr 46; İbni MÂce, Mukaddime 7; Du 5)
DORT ONEMLİ TABİR 1545 numarada tekrar karşılaşacağımız hadîs-i şerîfte dort onemli tÂbir, iki grup halinde birbirlerinin zıddı olarak zikredilmektedir. Sıdk-Kizb, birr-fucûr. Ayrıca bunlara bağlı olarak da sıddîk ile kezzÂb aynı şekilde birbirinin karşıtı iki nitelik ve sonuc olarak yer almaktadır.
SIDK VE KİZB NE DEMEK? Sıdk, sozunde ve işinde durust olmaktır. Kizb ise, bunun tam aksi davranmaktır.
BİRR VE FUCUR NE DEMEK? Birr, butun hayr ve iyilikleri ihtiv eder. Fucûr ise, kotuluğe meyl ve muhabbet etmek, yoldan cı+kmak demek olup her ceşit şer ve fesÂdı ifade eder.
Sıddîk, doğruculuğu; kezzÂb yalancılığı Âdet edinmiş kişi demektir. Her iki kelime de mubÂlağa ifÂde etmektedir.
DOĞRULUĞU ÂDET EDİNMENİN YOLU Durustluk, ustun iyilik demek olan birr ’e; birr ise, cennet ’e uzanan bir cizgidir. Sozunde ve işinde doğru olmaya gayret edenler, Nis Sûresi ’nin 69. Âyetinde belirtildiği uzere, peygamberlikten sonraki en yuksek mertebeye (sıddîkıyet) ereceklerdir. Doğruluğu Âdet edinmenin yolunu yuce Allah Tevbe Sûresi ’nin 119. Âyetinde, “Ey iman edenler! Allah ’a karşı saygılı bulunun ve sÂdıklarla beraber olun” fermÂnıyla gostermektedir.
Yalan ve yalancılık her turlu kotuluğun başı olan fucûra sebep olacaktır. Fucûr ise cehenneme goturur. Yalancılığı Âdet edinenler Allah katında kezzÂb diye tescil edilecektir. Bu onemli bir tesbit ve buyuk bir uyarıdır. Bu demektir ki, sahteciliğin İslÂm ’da yeri yoktur.
Hadisin Muslim ’deki rivayetlerinde doğruluğu dustur edinenlerin sıddîk, yalancılığı meslek edinenlerin ise kezzÂb diye yazıldığı kaydedilmektedir. Bu kayıt, hadisteki teşvik ve tehdidin, bilerek ve isteyerek doğrunun veya yalanın peşine duşenlere yonelik olduğunu gostermektedir. O halde daima doğruyu aramak, doğru soylemek gerekmekte, yalana ve yalancılığa asla musÂmaha gostermemek lÂzım gelmektedir. Zira alışkanlıklar, bilincsiz hoşgoruler sonucu oluşurlar.
HADİSTEN OĞRENDİKLERİMİZ 1. Her hayrın sebebi olan doğruluk teşvik edilmekte, her kotuluğun sebebi olan yalandan uzak kalınması istenmektedir.
2. MukÂfat ve cezÂ, kulun yaptığı iyi ve kotu amellere gore soz konusu olur.
3. Doğrularla beraber olmak insanda “takv” duygusunu geliştirir.
Kaynak: Riyazus Salihin, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan