İmam-ı Azam Ebû Hanife ’nin kaza ve kader konusundaki goruşu nedir?Ebû Hanife, kaderin Levh-i Mahfûz ’a “vasıf suretiyle” yazıldığını soylemiştir. O ’na gore, dunya ve ahiretteki her şey, Allah ’ın dilemesi, ilmi, kaza, kader ve Levh-i MÂhfûz ’a yazmasıyla meydana gelir. Hayır, şer, masıyet, itaat, fiil, irade ve benzeri her şey Levh-i MÂhfûz ’a vasıflarıyla yazılmıştır. Yazım soyut olmayıp, sebep ve sonuc ilişkisiyle birlikte olmuştur.
MeselÂ; “Ali, dunyada mu ’min olarak yaşayacak, hayır ve guzel ameller işleyecek ve bunun sonucunda Cennet ’e gidecek”, yine; “Hasan, dunyada inancsız olarak yaşayacak, kendi iradesiyle kotulukler yapacak ve sonunda Cehennem ’e girecek” şeklindeki tespitler, vasıf suretiyle olan yazımdır. Yoksa, “Ali mu ’min olsun” “Hasan inkÂrcı olsun” şeklinde hukum olarak yazılmamıştır. Aksi halde irade zorlaması ortaya cıkabilirdi. İnsan, fiilleri kendi iradesiyle işlediği icin, sorumluluğu soz konusu olmaktadır.[1]
Dipnot:
[1] Ebu ’l-MuntehÂ, Şerhu ’l-Fıkhı ’l-Ekber, İstanbul 1308. s. 11 ’den naklen, Omer Nesefî, AkÂid, s.143, 144.
Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Donduren, Delilleriyle İslam İlmihali, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan