Ahirete hazırlık nasıl yapılır? “Her canlı olumu tadacaktır” ayetini nasıl anlamalıyız? Olum nasıl guzelleşir? Muslumanın kendisine sorması gereken sorular nelerdir? İşte Ahiret yolculuğunun durakları...CenÂb-ı Hakk ’ın yarattığı butun canlılar icin tÂyin ettiği ilÂhî bir kÂnundur ki; her doğan, kendisine takdir edilen omur kadar yaşar ve bu zaman dilimi nihÂyete erince muhakkak olur. Hicbir canlı, bu ilÂhî kÂnunun dışına cıkamaz. Hayat, bir fÂnîlik akışı icinde deverÂn edip gider.
Nitekim bu hakîkat, Âyet-i kerîmede şoyle ifÂde buyrulmaktadır:
“Yeryuzunde bulunan her şey fÂnîdir. Ancak azamet ve ikram sahibi Rabbinin zÂtı bÂkī kalacaktır.” (er-RahmÂn, 26-27)
Bu cihan; ilÂhî bir imtihan Âlemi mÂhiyetinde yaratılmıştır. Onda meydana gelen her hÂdisede sayısız hikmet tecellîleri; her nîmet veya musîbette de nice ibret tezÂhurleri mevcuttur. İşte bu cihÂnın vazifesi, uzerinde yaşayan son insanın vefÂtıyla son bulacak ve daha sonra bu dunya infilÂk edecektir. Akabinde de CenÂb-ı Hakk ’ın dilemesiyle yeni baştan bir duzen, kıyÂmet ile bambaşka bir hayat tarzı başlayacaktır.
İnce gÂyeler ve sonsuz hikmetlerin tezÂhur aynası olan bu kÂinÂt, insana, kulluk şuur ve idrÂkini kazandırmak icin tezyîn edilmiş ilÂhî bir dershÂne hukmundedir. Yani insan, kulluk tahsili yapmak ve CenÂb-ı Hakk ’a sadÂkatini tescil ettirmek icin dunyaya gonderilmiştir.
İnsanın yeryuzundeki mevcûdiyeti, asl hikmetsiz bir mÂcerÂnın tesÂdufu değildir. Bu şuur ve idrÂki kazanabilmesi icin de insana akıl, iz ’Ân ve idrÂk verilmiş, CenÂb-ı Hak gonderdiği peygamberlerle, indirdiği suhuf ve kitaplarla ona dÂim istikÂmet yolunu gostermiştir. Zerreden kurreye, mikrodan makroya butun varlıklar, bir hikmet ve gÂye uzerine yaratılmıştır.
Âyet-i kerîmelerde şoyle buyrulur:
“Biz gokleri, yeri ve bunlar arasında bulunanları, oyun ve eğlence olsun diye yaratmadık.” (ed-DuhÂn, 38)
“İnsan başıboş bırakılacağını mı zannediyor?!” (el-KıyÂme, 36)
“Biz ’im sizi sadece boş yere yarattığımızı ve sizin hakîkaten huzûrumuza geri getirilmeyeceğinizi mi sandınız?” (el-Mu ’minûn, 115)
HER CANLI OLUMU TADACAKTIR “Ben, cinleri ve insanları, ancak Bana kulluk etsinler diye yarattım.” (ez-ZÂriyÂt, 56) buyuran Yuce Rabbimiz, bizlerden yalnızca ibadet ve kulluk istiyor. Bunun neticesinde de mÂnen merhaleler katederek mÂrifetullÂh ’a nÂil olmamızı, yani Rabbimiz ’i kalben tanıyabilmemizi arzu ediyor.
Dolayısıyla, bir kimsenin şu fÂnî dunya misÂfirhÂnesine geliş gÂyesini, cihandaki mes ’ûliyetini, hayata doğup bir muddet sonra olumun girdaplarına atılmanın hikmetini bilmeden, gÂfil bir yolcu edÂsıyla hareket etmesi; ne hazin bir aldanıştır! Âhirette hesÂbını vereceğini duşunmeden, dunyayı cirkin amellerin bir rezÂlet meydanına cevirmek; ne acı bir husrandır! Bu husrandan kurtulabilmek, ancak sayılı nefesleri ebediyet yolculuğunun saÂdet hamleleri olarak değerlendirebilmekle mumkundur.
Şuphesiz ki her hayat seyyÂhının muhakkak başına gelecek olan “olum”, butun idrÂk sahiplerinin cozmeye mecbur bulunduğu bir muammÂdır. Nitekim Enbiy Sûresi ’nin 35. Âyetinde CenÂb-ı Hak şoyle buyurmaktadır:
“Her canlı olumu tadar. Bir imtihan olarak sizi hayırla da şerle de deniyoruz. Ve siz ancak Bizʼe donduruleceksiniz.”
Mulk Sûresi ’nin 2. Âyetinde de:
“O ki, hanginizin daha guzel davranacağını denemek icin olum ve hayatı yaratmıştır...” buyrulmaktadır.
Yani olum, her fÂnî icin kacınılmaz bir istikbal gerceğidir. Unutmayalım ki; ne dunyada olumden kacacak bir mekÂn, ne kabirde geri donmeye imkÂn, ne de kıyÂmetin şiddetinden sığınacak bir barınak vardır. Kur ’Ân-ı Kerîm, olum hakîkatinden kacmak isteyenlere şoyle seslenir:
“De ki: Sizin kendisinden kactığınız olum, muhakkak sizi bulacaktır. Sonra da goruleni ve gorulmeyeni bilen AllÂh ’a donduruleceksiniz de O size butun yaptıklarınızı haber verecektir.” (el-Cum ’a, 8)
“(Ey Resûlum!) De ki: Nerede olursanız olun, olum size ulaşır; sarp ve sağlam kalelerde olsanız bile!..” (en-NisÂ, 78)
OLUMU GUZELLEŞTİRMEYE CALIŞMAK MÂdem ki olumden kacış yok, oyleyse yapılması gereken; olumu guzelleştirmeye calışmak.
Peki, olum nasıl guzelleşir? Olum, kimler icin Âdeta gurbetten sılaya donuş huzuru ve sevdiğine vuslat sevinci olur?
Nasıl ki, guzel ve hayırlı bir netice icin guzel bir gidişat zarurî ise, mesut bir Âhiret hayatı icin de îman ve sÂlih amellerle muzeyyen, istikÂmet uzere bir dunya hayatı elzemdir. Ebedî saÂdete acılan bir olum, ancak îman ve Kur ’Ân nurları altında gecen nezih bir hayatın mukÂfÂtıdır.
Dolayısıyla bir Muslumanın, İslÂm ’ı hayatının hicbir safhasında unutmaması gerekir. Yirmi dort saatini, kendisine en zirve rehber olarak takdim edilen Peygamberler SultÂnı Efendimiz gibi değerlendirme gayreti icinde bulunması îcÂb eder. Bu hususta da kendi hÂlini ciddiyetle ve sık sık mîzÂn etmesi gerekir.
Zira Hazret-i Omer şoyle buyurmuştur:
“HesÂba cekilmeden evvel kendinizi hesÂba cekiniz. En buyuk arz (yani Allah TeÂl ’nın huzûruna cıkarılıp O ’na arz edileceğiniz gun) icin (sÂlih amellerle) susleniniz! Şuphesiz dunyadayken nefsini hesÂba ceken kimse icin kıyÂmet gunundeki hesap hafif olacaktır.” (Tirmizî, KıyÂmet, 25/2459)
MUSLUMANIN HER GECE KENDİSİNE SORMASI GEREKEN 40 SORU Mesel bir Musluman her gece; yaşadığı gunun muhÂsebesini yapmalı ve kendine şu sualleri sormalıdır:
Bu sabah hayat defterini nasıl actın? Sana yeni bir gun bahşeden Rabbine şukrettin mi?- CenÂb-ı Hakk ’ın seni istiğfÂra dÂvet ettiği seher vaktinde, O ’nunla buluşmaya koşabildin mi? O vakitte tuğyÂn eden ilÂhî rahmet ve mağfiretten ne kadar nasiplenebildin? Yoksa o husûsî fırsat demlerini, uykuyla zÂyî mi ettin? Seher vaktinin feyzini butun gunune taşıyabildin mi? Bugun, hayatın ne kadar zikrullah ikliminde gecti? Ne kadar Rabbini hatırlayabilmenin rûhÂniyeti icinde oldun? Bugun, nefsÂnî lezzetleri yok eden olumu tefekkur ettin mi? Bugun hayatın gereksiz telÂşlarından sıyrılıp ne kadar Rabbine yoneldin? Karşılaştığın ilÂhî kudret ve azamet nakışları, gonlunde ne kadar bir tefekkur derinliği meydana getirdi? Minarelerden yukselen ilÂhî dÂvete kulak verip kac vaktini cemaatle kılabildin? Namazlarını Hakk ’ın rÂzı olduğu kıvamda; yani huşû icinde, kalp ve beden Âhengiyle ed edebildin mi? Bugun kazancının, yediğinin, ictiğinin ve giydiğinin; helÂl mi, şupheli mi, haram mı olduğuna dikkat ettin mi? Haramlardan sakınma duygusu her davranışında seninle beraber oldu mu? Bugun kul haklarına dikkat ettin mi? “Uzerime hicbir kul hakkı gecmedi, kimseyi incitmedim.” diyebilir misin? Bugun mahlûkÂta, HÂlık ’ının şefkat, merhamet ve muhabbet nazarıyla bakabildin mi? Kapındaki kedinin ve kopeğin hakkına dikkat ettin mi? Kedisini ac bırakarak olumune sebep olan bir kişinin ilÂhî azÂba, susuz bir kopeğe su veren bir kişinin de ilÂhî affa nÂil olduğunu duşunerek, mahlûkÂta merhametle muÂmelede bulundun mu? Bugun, annenin, babanın, akrabalarının hÂlini hatırını sorup gonullerini alabildin mi? Eğer onlar Âhirete intikal etmiş iseler, ruhları icin bir FÂtiha okuyup hediye edebildin mi? Bugun aile yuvanı gonul gozuyle seyredip, oranın bir cennet bahcesi olduğu idrÂkiyle; sokakların, carşı-pazarın, modaların, reklÂmların, televizyonun, internetin menfî tesirlerinden kendini ve coluk-cocuğunu koruyabildin mi? Bu hususta; “Ey îmÂn edenler! Kendinizi ve ailenizi, yakıtı insanlar ve taşlar olan ateşten koruyun!..” (et-Tahrîm, 6) emr-i ilÂhîsini hayatına ne kadar tatbik edebildin? Şayet evinin hanımı isen, beyini guler yuz ve muhabbetle uğurlayıp helÂl rızık getirmesi icin du ettin mi? Akşam yine onu tebessum ve tatlı dille karşılayıp yorgunluğunu gidermeye, nezih ve ornek bir aile olmaya calıştın mı? Şayet evinin beyi isen, hanımına ve evlÂtlarına karşı ne kadar muşfik ve merhametli davrandın? Senin onlara bırakabileceğin en buyuk mîrÂsın, Âhiret mîrÂsı olduğunu duşunup onların dînî, ahlÂkî ve mÂnevî terakkîleri icin ne kadar gayret gosterebildin? AllÂh ’ın sana emÂnet olarak ihsÂn ettiği evlÂtlarına, bugun terbiye ve ÂdÂb olarak ne oğrettin? Allah ve Rasûlu ’nun aşkını, enbiy ve evliyÂnın sevgisini onların gonullerine aşılayabildin mi? Yarın seni temsil edecek, senin devam eden parcan olacak evlÂtlarına İslÂm şahsiyeti kazandırabilmek icin bugun neler yaptın? KıyÂmet gunu, senin icin yuz akı ve goz aydınlığı olmaları gayesiyle bugun yavrularının gonul bahcelerine hangi fazîlet tohumlarını ektin? EvlÂtlarına dînin, îmÂnın, vatanın, butun mukaddesÂtın bir emÂnet olduğu şuurunu verebildin mi? Bu cennet vatanı bizlere hediye eden ecdÂdını ve Allah yolunda canlarını seve seve fed eden aziz şehidleri, onların îman heyecanlarını evlÂtlarına hatırlatabildin mi? AllÂh ’ın en buyuk nîmeti olan Kur ’Ân ’ın, semÂlarımızda yankılanan ezanların ve hur bir şekilde dalgalanan bayrağımızın, en buyuk şeref ve haysiyetimiz olduğunu idrÂk ettirebildin mi? EvlÂdının dunyevî tahsili icin yıllarca emek, zaman ve masraf sarf ediyorsun; ya onun Âhiret tahsili icin ne yaptın? EvlÂdının ebedî istikbÂlini ilgilendiren bu tahsil icin, sadece yaz mevsiminde bir-iki ay cÂmiye gondermeyi yeterli mi gordun? Bugun hidÂyete muhtac insanlara; yumuşak bir dil, hayranlık uyandıran bir hÂl ve rahmet tevzî eden bir kalp ile yaklaşabildin mi? Onlara emr-i bi ’l-mÂrûf ve nehy-i ani ’l-munker ’de bulunup hidÂyetleri icin du ettin mi? Onlara hÂlinle de ornek bir “musluman şahsiyeti” sergileyebildin mi? Bugun selde suruklenen kutukler misÂli nesiller kaybolurken; başta aile efrÂdın olmak uzere, mes ’ul olduğun insanları devrin fitne ve şerlerinden muhafaza icin hangi tedbirleri aldın? Bir cocuğun yahut bir gencin elinden tutup cÂmiye goturebildin mi? Birkac genci etrafına toplayıp, maddî-mÂnevî ikramlarda bulunarak hak ve hakîkati sevdirmeye calıştın mı? Allah icin sevdiğin bir kişiye hediye olarak ne verdin? Bugun AllÂh ’ın sana ihsÂn ettiği nîmetleri kimlerle ve ne kadar paylaşabildin? Bugun infÂk ehli olabildin mi? Bugun bir mu ’mini sevindirmenin kalbî hazzını tadabildin mi? Bugun bir yetim başı okşadın mı? Bir hastayı ziyaret ettin mi? Bir cenÂze teşyîinde bulundun mu?[1] Bugun komşularınla ve civarındaki muhtaclarla alÂkadar oldun mu? Ac yatan komşunun, soğukta titreyen gariplerin ıztırÂbı yureğini sızlattı mı? Bugun memleketimize sığınan Suriye muhÂcirleriyle imkÂnlarını paylaşabildin mi? O MuhÂcirlere EnsÂr olma yolunda mesafe katedebildin mi? Bugun dunyanın diğer ucunda da olsa ummet-i Muhammed ’in derdiyle dertlendin mi? Mazlumların cektiği cilelerden dolayı yureğinde bir ıztırap hissettin mi? Bugun acların doyması, hastaların şif bulması, borcları altında ezilenlerin feraha cıkması icin herhangi bir gayret gosterdin mi? Bu maksatla kalbî, kavlî ve en muhimi de fiilî duÂlar ettin mi? Bugun, tanıdığın tanımadığın herkese Allah icin selÂm verebildin mi? Tebessumu sadaka bilip insanları mutebessim bir cehre ile karşılayabildin mi? Bugun sana sert ve kaba davranan, kotuluk yapan bir kişiye Allah icin iyilikle mukÂbelede bulunup onu affedebildin mi? Bugun hic dost kazanabildin mi? Kac dostunla dostluğunu tazeledin? Bugun bir Allah dostuyla veya sÂlih insanlarla beraber olmaya gayret ettin mi? Sana -nefsinin hoşuna gitmese bile- Hak rızÂsı icin dÂim doğruları soyleyecek sÂlih ve sÂdık bir dost edindin mi? FÂsık ve fÂcirlerle beraberlikten kalbini koruma endişesi taşıdın mı? Bugun yoldan, insanlara ez verecek bir şeyi kaldırdın mı? Bugun faydalı ilmini artıran, irfÂnını geliştiren herhangi bir hizmet veya faaliyet icinde bulundun mu? Bir gonul eczahÂnesi olan sohbetlerden, kalbine ve rûhuna şif olacak, feyzini artıracak mÂnevî ilÂcları alabildin mi? KıyÂmete kadar devam edecek en buyuk mûcize olan Kur ’Ân-ı Kerîm ’den bugun kac sayfa okudun? Orada sana verilen mesajları tefekkur ederek mûcibince amel ettin mi? En hayırlılardan olmak icin; Kur ’Ân ’ı oğretenlerden, Kur ’Ân hizmetine koşanlardan, yardım edenlerden oldun mu? Bugun, hayatına sızmaya calışan kotu alışkanlıklara karşı koyma irÂdesini gosterebildin mi? Bugun dilini, boş ve lÂubÂlî konuşmalardan, yalan ve dedikodudan, gıybet ve munÂkaşadan ve bir gonle diken batırmaktan muhafaza edebildin mi? Bugun hayat defterini nasıl kapattın? Amel defterinin bugune ait sayfalarına neler yazıldı? İlÂhî hesap gununde bugunku sayfanın hesÂbını verebilecek misin? VelhÂsıl bugun; dÂimî bir hayat kaseti doldurmakta olduğunu, her hÂl ve hareketinin ilÂhî kameralarla kayda alındığını hic duşundun mu? Gecirdiğin son yirmi dort saatin muhÂsebesini yapıp nefsinle hesaplaştın mı?.. İşte bu nevî muhÂsebelerle gayrete gelip olume lÂyıkıyla hazırlanabilen mu ’minler, olumden korku duymak yerine onu ebedî bir vuslat vesîlesi olarak telÂkkî ederler. Boyle olunca da, her iki Âlem arasında gecit vazifesi goren olum guzelleşmeye başlar.
Demek ki olumun soğuk urpertilerinden kurtulmanın yegÂne cÂresi; “Olmeden evvel olunuz!” ifÂdesinin tefekkurunde derinleşerek sÂlihÂne bir omur yaşamaya gayret etmektir. Zira;
HERKESİN OLUMU KENDİ RENGİNDE OLACAKTIR Her hayat sahibinin mutlak başından gececek olan olum, insanın şahsına munhasır yaşayacağı husûsî bir kıyÂmet gibidir. Nasıl ki AllÂh ’a îman edip istikÂmet uzere bir kulluk hayatı yaşayanlara kıyÂmet gunu korku ve huzun olmayacaksa, kişinin husûsî kıyÂmeti demek olan olum Ânında da aynı durum yaşanacaktır. Bu itibarla olum, kişinin mÂnevî derecesine gore tecellî edecektir.
Hazret-i MevlÂn bu hakîkati ne guzel îzah eder:
“Oğul! Herkesin olumu kendi rengindedir. AllÂh ’a vuslat olduğunu duşunmeden olumden nefret edenlere ve olume duşman olanlara, olum korkunc bir duşman gibi gorunur. Olume dost olanların karşısına da dost gibi cıkar.”
“Ey olumden korkup kacan can! İşin aslını, sozun doğrusunu istersen, sen aslında olumden korkmuyorsun; sen kendi gunah ve gafletlerinden korkuyorsun.”
“Cunku olum aynasında gorup urktuğun, korktuğun; olumun cehresi değil, kendi cirkin yuzundur. Senin rûhun bir ağaca benzer. Olum ise o ağacın yaprağıdır. Her yaprak, ağacın cinsine gore tezÂhur eder…”
“KıyÂmet gunu, alacalı okuzler, yani kotu duşunceli kÂfirler ve fÂsıklar icin korkunc bir kurban bayramıdır. O gun, okuzlere olum, muʼminlere ise bayram gunudur.”
Nasıl ki kurban bayramında mu ’minler bayram eder, hayvanat ise bıcak altına yatar; kıyÂmet gununde de insanların hÂli, dunyadaki tercih, temÂyul ve istikÂmetlerine gore, bu iki durumdan birine benzeyecektir. Ya bayram edenlerden olacaklardır, ya da azÂba mustahak olanlardan…
Bu hakîkat dolayısıyla bir kul, hayatını sırf dunyaya îmÂn etmiş gibi nefsinin esiri olarak yaşarsa, kabir onu karanlık bir mahzen ve kÂbuslarla dolu bir zindan hÂlinde karşılar. Olumun dehşeti hicbir şeyle mukÂyese edilemeyecek derecede onu muzdarip kılar.
Fakat kul, İslÂmî esaslara riÂyetle nefsÂnî arzularını aşar ve rûhunda meknuz olan ulvî vasıflar istikÂmetinde merhaleler katederse, olum, hayal otesi muazzam ve muteÂl olan Rabbe vuslatın mecburî bir şartı olarak gorulur. Boylece ekseri insanlarda soğuk urpertilere sebep olan olum, gonullerde “En Yuce Dost”a kavuşma heyecanına donuşur.
Nitekim MevlÂn Hazretleri, kendi olum gecesini de “Şeb-i Arûs: duğun gecesi”, yani dunya gurbetinden kurtulup sılaya vuslat şeklinde telÂkkî etmiş ve şoyle buyurmuştur:
“Olduğum gun, tabutumu gotururlerken, bende bu dunya derdi var sanma! Dunyadan ayrıldığıma uzuluyorum zannetme! Sakın ola ki olduğum icin ağlama; «Yazık, vah-vah!» deme! Eğer ben yaşarken nefse uyup şeytanın tuzağına duşersem, işte hayıflanmanın sırası o zamandır!
Beni toprağa verdiklerinde de; «VedÂ, vedÂ!» deme! Bilesin ki o vakit, benim ayrılık vaktim değil, (Rabbimle) buluşma, yani vuslat vaktimdir!
Mezar bir perdedir ki, onun arkasında Cennet ’in huzuru vardır! Batmayı gordun değil mi? Doğmayı da seyret! Guneş ’le Ay ’a, ufukta kaybolmaktan dolayı hicbir ziyan gelir mi?
Bu hÂl, sana; batmak, kaybolmak gibi gorunse de, aslında doğmaktır, yeniden hayata kavuşmaktır!
Tohum toprağa duşse onun icin «oldu» denebilir mi?..
Bil ki olum, rûhun bir başka Âleme doğmasının sancısıdır. Yani bu fÂnî Âlem icin adı olumdur, ama bÂkī ve ebedî olan Âlem icin adı doğumdur!..
Hem değil mi ki canı Allah almaktadır; bil ki olum, has kullar icin şeker gibi tatlıdır. Kez olum, ateş bile olsa, AllÂh ’a halîl/dost olana gulluk gulistanlıktır; Âb-ı hayattır...”
VelhÂsıl olum, bir yok oluş değil, ebedî hayata doğuştur. Nasıl ki bir bebeğe gore dunyaya geliş bir doğum oluyorsa, rûhun bedenden cıkıp Âlem-i berzaha gitmesi de bir başka Âleme doğuştur. Oradan da ebediyet yurdu olan Âhirete bir doğum olacaktır.
MUSLUMAN OLARAK CAN VEREBİLMEK CenÂb-ı Hak, hayatımızın hazin bir Âkıbetle neticelenmemesi icin, butun hÂl ve davranışlarımızın ne şekilde olması gerektiğine dÂir, pek cok îkazlarda bulunmuştur. Bunların belki de en muhimlerinden biri şoyledir:
“Ey îmÂn edenler! AllÂh ’a karşı, O ’nun azamet-i ilÂhiyyesine yaraşır şekilde takv sahibi olun ve ancak Muslumanlar olarak can verin.” (Âl-i İmrÂn, 102)
Bizler meccÂnen, yani bir bedel odemeden yokluktan varlığa cıkarıldık. Varlıklar icinde insan, insanlar icinde Musluman olmakla şereflendik. CenÂb-ı Hak bizleri, mÂrifet ve muhabbetine nÂil olabileceğimiz mustesn husûsiyetlerle donattı. Ahsen-i takvîm uzere halketti. Bizlere Kitap ve Nebî gondererek buyuk lûtuflarda bulundu. Varlığının, birliğinin, sonsuz kudret ve azametinin şahidi olan kÂinat kitabıyla da, goren gozlere ilÂhî sır ve hikmet tecellîlerini sergiledi. Butun bunlar, şukrunden Âciz olduğumuz muazzam nîmet ve mazhariyetler...
Yine CenÂb-ı Hak bize ebedî saÂdeti, yani Cennetʼi hazırladı. Cennet ’in ise bir bedeli var. Yani dunyaya bir bedel odemeden gelmiş olsak da, Âhirete bazı bedelleri odeyerek gitmek mecburiyetindeyiz. Zira Âhirete musluman olarak gidebileceğimizin bir garantisi yok.
Âyet-i kerîmede CenÂb-ı Hak:
“İnsanlar, imtihandan gecirilmeden, sadece «ÎmÂn ettik.» demeleriyle bırakılacaklarını mı sandılar?” (el-Ankebût, 2) îkÂzında bulunuyor.
Demek ki hayatımız boyunca, ne pahasına olursa olsun îmandan tÂviz vermeyip can emanetini sahibine rÂzı olacağı şekilde teslim edebilme imtihanlarından geciyoruz.
CenÂb-ı Hak, “Ancak Muslumanlar olarak can verin.” buyurmakla Âdeta; “Sakın ha, îmÂnınızı kurtarmadan olmeyin!” îkÂzında bulunuyor. Kul icin cihandaki en buyuk tehlikenin bu olduğuna dikkat cekiyor. Can vermenin de bir sefere mahsus olduğunu, îmandan mahrum olarak verilen son nefesin; telÂfisi imkÂnsız, ebedî bir felÂket olduğunu bildiriyor.
Yine Rabbimiz, Kur ’Ân-ı Kerîm ’de îmanlarını kurtarmak icin canlarını, mallarını, her şeylerini fed eden, Firavun ’un sihirbazları ve AshÂb-ı Uhdûd gibi îman kahramanlarını misal veriyor. Buna mukÂbil, sÂlihÂne bir hayat surerken son anda ayakları kayarak ebedî husrÂna dûcÂr olan Bel ’am bin BÂûr ve KÂrun gibi bedbahtların Âkıbetini haber veriyor.
Dolayısıyla son nefesi îman selÂmetiyle verebilmek icin endişelenmek, hakîkî bir îmÂnın îcÂbı ve gostergesidir. Cunku -peygamberler ve onların mujdeledikleri dışında- Âhirette kurtulanlardan olacağına dÂir hic kimsenin bir garantisi yoktur. Nitekim dunyada iken Cennet ’le mujdelenmiş sahÂbîler bile, hÂllerini muhafaza edememe korkusuyla, dÂim son nefes ve Âhiret endişesi icinde yaşamışlardır.
Şu hÂdise, bu hakîkati ne guzel îzah eder:
AshÂb-ı kirÂmdan Hazret-i SelmÂn-ı FÂrisîʼye iki kişi gelip selÂm vererek:
“–Sen Resûlullah ’ın sahÂbîsi misin?” diye sormuşlardı. O da:
“–Bilmiyorum!” cevÂbını verdi. Gelenler;
“–Acaba yanlış birine mi geldik?” diye tereddut ettiler.
Allah Resûlu Efendimiz ’in;
“Selman bizdendir, Ehl-i Beytʼtendir.”[2] iltifatına mazhar olmuş bulunan o mubÂrek sahÂbî, butun fazîletlerine rağmen gayret-i dîniyyesini hicbir zaman yeterli gormeyip “havf ve rec” yani “korku ve umit” duyguları arasında titreyen bir gonulle, sozlerini şoyle tamamladı:
“–Evet, ben Resûlullah Efendimiz ’i gordum, O ’nun meclisinde bulundum. Ancak Allah Rasûlu ’nun asıl sahÂbîsi, O ’nunla birlikte Cennet ’e girebilen kişidir.” (Heysemî, VIII, 40-41; Zehebî, Siyer, I, 549)
İşte kıyÂmete kadar gelecek butun ummete ornek nesil olarak takdim edilen ashÂb-ı kiramdan, guzîde bir sahÂbînin gonul hassÂsiyeti…
O hÂlde hicbir zaman unutmamalıyız ki bizler de son nefese kadar, kaygan bir zemin uzerinde yurumekteyiz. Nasıl ki bir mayın tarlasından gecmek zorunda kalan biri, o mayınlara basmamak icin her adımına dikkat etmeye mecbursa, mu ’min de fÂnî hayat yolculuğunda AllÂh ’ın yasakladığı hÂl ve davranışlardan takv hassÂsiyetiyle sakınmalı ki, istikÂmetini muhÂfaza edebilsin.
Yine Rabbimiz, ayaklarımızın kaymaması, sırÂt-ı mustakîm uzere sÂbit-kadem olabilmemiz icin, bize en doğru yolu gosteriyor:
“Ey îmÂn edenler! Eğer siz AllÂh ’a (AllÂh ’ın dînine) yardım ederseniz (dîni yaşar ve yaşatırsanız) O da size yardım eder, ayaklarınızı kaydırmaz.” (Muhammed, 7) buyuruyor.
Demek ki İslÂmʼı hayatımızın hicbir safhasında ikinci plÂna atmamalıyız. Evimizde, iş yerimizde, sokakta, carşıda, okulda Rabbimiz ’i asl unutmamalı, O ’nun emirlerine her hÂlukÂrda riÂyet etmeliyiz. Hayatta en buyuk gayretimiz, Musluman olarak can verebilmek olmalı.
Nitekim Peygamber Efendimiz şoyle buyurmuşlardır:
“Bir kimse Cehennem ’den kurtulup Cennet ’e girmeyi istiyorsa, AllÂh ’a ve Âhiret gunune îmÂn etmiş olarak olmelidir.” (Muslim, İmÂre, 46; NesÂî, Bey ’at, 25; İbn-i MÂce, Fiten, 9)
İşte butun mesele, şu fÂnî hayatı, bu ilÂhî ve nebevî hakîkatlerin muhtevÂsında yaşayabilmektir.
HERKES ENDİŞEDE... Nebe Sûresi ’nin başında:
“Birbirlerine neyi soruyorlar? İhtilÂfa duştukleri «Buyuk haber»i mi?” (en-Nebe ’, 1-3) buyruluyor. Boylece inkÂrcıların bile; “Ya Âhiret haberi doğruysa? Cennet-Cehennem gercekten varsa, orada hÂlimiz nice olur?!.” diye kıyÂmet hakkında ihtilÂfa duşup endişelendikleri bildirilmektedir. Hem de “Buyuk Haber” denilerek.
CÂhiliye devrinde, bugunku sekuler duzende olduğu gibi, Âhiret kaygısı olmayan, hesapsız, sorumsuz bir dunya hayatı yaşanıyordu. Yaptıkları zulum ve haksızlıkların bir gun hesÂbını vereceklerine dÂir en ufak bir endişe duymuyorlardı. Bu da guclulerin zayıfları alabildiğine ezip somurmesine, vahşette sırtlanları gecen bir azgınlık ve taşkınlık sergilemelerine zemin hazırlıyordu. Bu yuzden Kur ’Ân-ı Kerîm Âhiret haberini verince; muşriklerin kendi kurdukları carpık duzenleri sarsılmış, keyifleri kacmış, canları sıkılmıştı.
Bunun uzerine muşrikler, Resûlullah Efendimiz ’e gelerek, Âhiret haberi vermekten vazgecmesi, haramları kaldırması ve putlarına dokunmaması karşılığında kendisini kabul edeceklerini, O ’na tÂbî olacaklarını bildirmişlerdi.
Bugun de Âhiret haberinden rahatsız olan, olumu hatırına getirmeyen, ibadetsiz, sorumsuz ve olcu tanımaz bir hayat isteyenlerin hÂli, aynı cÂhiliye insanının tavrını hatırlatmaktadır.
Mesel dînî hayata uzak kesimlerin de bulunduğu semtlerdeki bir mahalleye bir cÂmi inşÃ‚ edildiğinde, o cÂmiye yakın binalar tercih edilmediğinden kat fiyatları duşuveriyor. Zira cÂmideki musall taşı ve kılınan cenÂze namazları; Âhiret kaygısı duymadan sorumsuz bir hayat yaşayanlara olumu hatırlatıp keyiflerini kacırıyor.
Yine Zincirlikuyu Kabristanı ’nın kapısına:
“Her canlı olumu tadacaktır…” (Âl-i İmrÂn, 185) Âyeti yazıldığında, bircok kimse; “Bu yazı bize karamsarlık veriyor, kaldırın bunu!..” diye şikÂyette bulunmuştu.
Demek ki esÂsen olumden sonraki hayat hakkında; inanclı-inancsız herkes ayrı bir korku ve endişe icinde… Olum, kıyÂmet ve ebedî hayat hakkında mu ’minde de bir endişe var; kÂfirde de. Fakat muhtevÂları farklı.
İnkÂr edeninki; “Ya Âhiret haberi doğruysa?!” korkusu. “Olum bir yok oluş değilse?!” tereddudu. “Ya gercekten hesÂba cekileceksek?!” şuphesi. Yani davranışlara îman ve sÂlih amel olarak yansımasa da fıtrattaki Hakk ’a kulluk temÂyulunun tatminsizliğinden kaynaklanan bir rûhî buhran…
Mu ’mindeki endişe ise; “Bugun Rabbime lÂyıkıyla kullukta bulunamazsam, esas hayat olan Âhirette hÂlim nice olur?” kaygısı...
Zira mu ’minin gonlu;
Son nefesi îman selÂmetiyle verip veremeyeceğinin endişesiyle doludur. Can boğaza gelip AzrÂil -aleyhisselÂm- ile karşılaştığında, Rabbinin o elcisine “hoş geldin” diyebilecek keyfiyette bir kullukta bulunup bulunamadığının endişesiyle doludur. Kabre vardığı zaman, Munker-Nekir ’in suallerine doğru cevapları verip veremeyeceğinin endişesiyle doludur. Kabrinin bir Cennet bahcesi mi, yoksa -Allah korusun- azap dolu bir Cehennem cukuru mu olacağı endişesiyle doludur. Mahkeme-i kubr kurulup îman ve amelleri Âhiret terazisine vurulduğunda, buyuk-kucuk butun amellerinin KirÂmen KÂtibîn tarafından yazıldığı amel defteri onune getirildiğinde, yani dunyadaki kulluk tahsilinin karnesi verildiğinde, hÂlinin nice olacağının derdiyle doludur. Yine mu ’min duşunur ki:
Acaba amel defterim ne yanımdan verilecek? Sağımdan mı, solumdan mı; onumden mi, ardımdan mı? Amel defterimde, yani omrumun kare kare kayda gecirilmiş hesÂbında nelerle karşılaşacağım?..
Evet ben, ilÂhî hesÂba cekilmeden once bu dunyada nefsimi kendimce hesÂba cekiyorum ama, bu muhÂsebelerim Âhiret hesÂbına ne kadar muvÂfık duşecek? Buradaki hesÂbım oraya uyacak mı?..
Şu kıssa, Ârif gonullerdeki bu endişeyi ne guzel îzah eder:
SÂlihlerden bir zÂt pazara uğramıştı. Luzumlu birkac şey alacaktı. Alacağı şeylerin karşılığını da evde hesaplamış ve elindeki paranın buna kÂfî olduğuna kanaat getirmişti. Fakat pazar yerine vardığında o para, almak istediklerine yetmedi. Bunun uzerine o sÂlih kişi icli icli ağlamaya başladı ve bu hÂli uzunca bir muddet devam etti.
Etrafındakiler bu duruma bir hayli şaşırdılar. Parası yetmediği icin bu kadar ağlamasının yersiz olduğunu soyleyerek kendisini teskîne calıştılar. Bir zaman sonra o sÂlih zÂt, kendisini şaşkınlıkla izleyen kalabalığa, boğazında duğumlenen hıckırıklar arasında şoyle seslendi:
“–Gozyaşlarımı asl bu dunya icin sanmayınız! Duşundum ki, bugun evdeki hesap carşıya uymuyor! Peki şu dunyada yaptığımız hesaplar, yarın Âhirete nasıl uyacak?!.”
Hakîkaten o ilÂhî mîzanda, bugun belki de hic uzerinde durmadığımız veya farkında bile olmadığımız, zerre kabîlinden sorumluluklar dahî hesÂba girecek.
CenÂb-ı Hak bu hususta bizleri şoyle îkaz buyuruyor:
“Kim zerre ağırlığınca hayır işlemişse onu gorur; kim de zerre ağırlığınca şer işlemişse onu gorur!” (ez-ZilzÂl, 7-8)
Nitekim bir bedevî, Resûlullah Efendimiz ’den bu Âyet-i kerîmeleri dinleyince buyuk bir hayretle:
“–Ey AllÂh ’ın Resûlu, zerre ağırlığınca mı?!” diye sormuştu. Efendimiz:
“–Evet.” buyurunca, bedevînin bir anda hÂli değişti ve:
“–Vay benim kusurlarım!..” diye ıztırapla inlemeye başladı. Ve bu sozu defalarca tekrarlayıp durdu. Sonra da işittiği Âyetleri tekrar ederek kalkıp gitti. Resûlullah Efendimiz onun ardından:
“–Îman, bu bedevînin kalbine girdi.” buyurdu. (Suyûtî, ed-Durru ’l-Mensûr, VIII, 595)
Demek ki bugun muhim gorulmeyen zerre kabîlinden kusurların dahî mîzanda hesap edileceği Âhiret gununu duşunmek ve bunun derdiyle meşgul olmak, hakîkî îmÂnın bir şahididir.
Bu itibarla, o hassas terazide amellerinin ne kadar musbet, ne kadar menfî cıkacağı endişesi, îmanlı gonullerin en muhim meşgalesidir. CenÂb-ı Hak diğer bir Âyet-i kerîmede de:
“NihÂyet o gun (dunyada yararlandığınız) nîmetlerden elbette ve elbette hesÂba cekileceksiniz.” (et-TekÂsur, 8) buyuruyor. Bu Âyet-i kerîme nÂzil olduğunda, dunyada dikili bir cadırı bile olmayan bir sahÂbî ayağa kalkarak;
“–Benim uzerimde (hesÂbı verilecek) nîmetlerden bir şey var mı y ResûlÂllah?” diye sordu. Efendimiz ise;
“–(İstifÂde ettiğin) ağacın golgesi, (ayağına giydiğin) iki nalin ve (ictiğin) soğuk su.” cevÂbını verdi. (Bkz. Suyûtî, VIII, 619)
Boylece, hicbir şeyi olmadığını duşunen bir insanın dahî, Âhirette hesÂbı verilecek nice nîmetlerle perverde bulunduğuna işaret buyurdu. Duşunmeliyiz ki:
ZekÂtın nisÂbı belli. Kırkta bir. O miktarı verdiğimiz zaman servet nîmetinin asgarî sorumluluğundan kurtulabiliriz. Fakat CenÂb-ı Hak kıyÂmet gunu insanları sadece mal-mulkten değil, kendilerine verdiği istîdat, kÂbiliyet, kuvvet, boş vakit, sıhhat gibi akla gelebilecek butun nîmetlerden de hesÂba cekecek. Fakat bu nîmetlerin nisÂbı mechul bırakılmış… Ustelik;
“AllÂh ’ın nîmetini saymaya kalksanız, onu sayamazsınız…” (en-Nahl, 18) Âyet-i kerîmesi muktezÂsınca, kim bilir bizler, CenÂb-ı Hakk ’ın, bildiğimiz ve bilmediğimiz, farkında olduğumuz ve olmadığımız nice nîmetlerine mazhar hÂldeyiz? Bu nîmetlerin miktarını bile tam olarak tespit edebilmekten Âciz olduğumuz gibi, bunlar icin ne kadar fedakÂrlıkta bulunursak şukur borcumuzu îf etmiş olabileceğimizi tÂyinden de Âciziz...
İşte ashÂb-ı kirÂm, bu gerceğin yuklediği ağır sorumluluğu derinden hissettikleri icin, omurlerini son nefese kadar surekli artan bir gayretle Hakk ’a hizmet yoluna ÂmÂde kılmışlardır. Butun imkÂnlarını seferber edip t Cin ’e, Semerkand ’a, Afrika ’nın ortalarına kadar gitmişler, buyuk bir îman vecdi ve tebliğ heyecanı icinde hicbir zaman yorulmamışlar ve uşengecliğe duşmemişlerdir. CenÂb-ı Hak Âyet-i kerîmede:
“Elbette kendilerine peygamber gonderilen kimseleri de gonderilen peygamberleri de mutlak sorguya cekeceğiz!” (el-A‘rÂf, 6) buyuruyor.
Cennetlik olduklarında şuphe bulunmayan peygamberler bile tebliğ vazifelerini lÂyıkıyla yapıp yapmadıklarından sorgulanacakları endişesi icinde fedakÂrÂne bir hizmet omru yaşamışlardır.
Resûlullah Efendimiz de hidÂyet davetini insanlara duyurabilmek icin her turlu cefÂya katlanmış, bu uğurda taşlanıp nice hakÂretlere mÂruz kalmıştır. Şartlar ne kadar zor ve tehlikeli olursa olsun mukaddes tebliğ vazifesini îfÂdan geri durmamış, bu yolda canhıraş bir gayret gostermiştir. Hatt CenÂb-ı Hakk ’ın:
“(Resûlum!) Onlar îmÂn etmiyorlar diye neredeyse kendine kıyacaksın!” (eş-ŞuarÂ, 3) şeklinde îkÂz-ı ilÂhîsine muhÂtap olmuştur. Ved Hutbesi ’nde de yuz binin uzerindeki ashÂbına uc defa:
“–AshÂbım! Yarın Ben ’i sizden soracaklar, ne diyeceksiniz? Tebliğ ettim mi?” diye sormuş, ashÂb-ı kirÂmın;
“–Evet y ResûlÂllah, tebliğ ettin.” cevÂbı uzerine de uc defa:
“–Şahid ol y Rab!” diye iltic etmiştir.[3]
Efendimiz ’in bu mes ’ûliyet şuuru, biz ummeti icin cok mÂnidar bir irşaddır.
Bu hakîkatler sebebiyle her mu ’min, rûhunun derinliklerinde dÂim istikÂmetini takviye eden ve îman heyecanını dipdiri tutan bir “kıyÂmet endişesi” taşımalıdır. Olumun tefekkuruyle dirilmiş bir gonulle, uyanık ve canlı bir kulluk hayatı yaşamaya gayret etmelidir.
Zira Yuce Rabbimiz; kıyÂmet ve Âhiret vÂkıasını dÂim hatırda tutarak hÂlimize ceki-duzen vermemizin luzûmunu, Peygamber Efendimiz ’in şahsında O ’nun ummetine şoyle hitÂb ederek bildirmektedir:
“(Resûlum!) Dehşetli felÂketleri her şeyi sarıp kaplayacak olan kıyÂmetin haberi Sana geldi, değil mi?” (el-ĞÂşiye, 1)
O “buyuk haber” elbette bize geldi. Fakat CenÂb-ı Hak, bir mÂnÂda bizleri şoyle îkaz etmiş oluyor:
“–Nasıl olur da o buyuk haber hic gelmemiş gibi rahat davranabilirsiniz?!.
–Nasıl olur da dunyada boş ve suflî şeyler peşinde ihtiraslara kapılabilirsiniz?!.
–Nasıl olur da en değerli sermayeniz olan omrunuzu gafletle ziyan edebilirsiniz?!.”
Âyetin devamında ise, bu dunyada gaflet icinde gununu gun edenlerin kıyÂmet gununde suratlarının alacağı şekle dikkat cekilmektedir:
“O gun birtakım yuzler zelildir.” (el-ĞÂşiye, 2)
Buna mukÂbil, “yalan dunya”ya aldanmayıp fÂnî omurlerini, ebedî hayat olan Âhireti kazanma yolunda bezleden sÂlih mu ’minlerin sîmÂları ise şoyle tasvir edilmektedir:
“O gun birtakım yuzler de vardır ki, mutludurlar.” (el-ĞÂşiye, 8)
O GUN NE HALDE OLACAĞIZ? Peki, acaba biz;
Dunyada sûretimizin, ustumuzun-başımızın, kılık-kıyafetimizin temizliğine, duzgunluğune ve guzelliğine dikkat ediyoruz. Ya Âhirette sûretimiz, şeklimiz, sîmÂmız ne hÂlde olacak? Asıl buna dikkat ve ihtimam gostermemiz gerekmez mi?
O gun sîmÂmız ne hÂlde olacak? Uzerini toz-toprak burumuş, kan-ter icinde, zelil, rezil, solgun ve kapkara bir yuz mu? Yoksa mesut, aydın, secde iziyle parlayan, tertemiz, nûr icinde bir yuz mu?
Dunyadaki sîretlerin Âhirette sûretlere aksedeceği hakîkatine Rabbimiz şoyle dikkat cekiyor:
“O gun birtakım yuzler parlak, gulec ve sevinclidir. Yine o gun birtakım yuzleri de keder burumuş, huzunden kapkara kesilmiştir. İşte bunlar kÂfirlerdir, gunahkÂrlardır.” (Abese, 38-42)
O gun bedenimiz ne hÂlde olacak? Uzuvları, kendi aleyhine şahitlik eden, dunyada gizli-acık işlediği gunahların cirkin alÂmetleriyle haşredilmiş, ağır yukler altında ezilmiş, yaptığı haksızlık ve zulumlerin yaftaları boynuna asılmış, perişan bir beden mi? Yoksa abdest ÂzÂları parıldayan, gozlerinden îman nûru sacılan, işlediği sÂlih amellerin mukÂfatlarından nişÃ‚neler taşıyan, tertemiz, guzel, mukemmel ve huzurlu bir beden mi?
VelhÂsıl, şunu asl unutmayalım ki; yarın Âhirette sîmÂmızı ve sûretimizi belirleyecek husus, kalbimizin bu dunyadaki mÂnevî seviyesidir. Bu dunyada gunah lekeleriyle Âdeta katranlaşmış kalpler; obur dunyada vucudun cirkin, porsuk, zelil ve iğrenc bir hÂlde haşredilmesine sebep olacaktır. Bu dunyada tezkiye ve tasfiye ile mÂnevî cirkinliklerden temizlenen ve sÂlih amellerle guzelleşen kalpler ise; AllÂh ’ın lûtf u keremiyle, obur dunyada guzel, nurlu ve mesut bir cehre ile haşredilmeye vesîle olacaktır.
Âhiretin o sert, belÂlı ve sıkıntı dolu gecitlerinde, korku ve huzunden emîn olanlar; ancak CenÂb-ı Hak ile dunyada dost olabilenlerdir. Nitekim Âyet-i kerîmede şoyle buyrulur:
“Bilesiniz ki AllÂh ’ın dostlarına hicbir korku yoktur. Onlar uzulmeyeceklerdir de.” (Yûnus, 62)
O hÂlde, Ârif mu ’minler nazarında dunya hayatının yegÂne gÂyesi; CenÂb-ı Hakk ’a dostlukta mesafe almaktır. Kesb-i kemÂl ile seyr-i cemÂle vuslattır; yani CemÂlullÂh ’ı temÂşÃ‚ya lÂyık bir letÂfet, zarÂfet ve kemÂlÂtı kazanmaya gayret etmektir.
Dipnotlar:
[1] Bkz. Muslim, FedÂilu ’s-SahÂbe, 12. [2] HÂkim, III, 691/6541; Heysemî, VI, 130; İbn-i HişÃ‚m, III, 241; İbn-i Sa‘d, IV, 83. [3] Bkz. Muslim, Hac, 147; Ebû DÂvûd, MenÂsik, 56; İbn-i MÂce, MenÂsik, 76, 84; Ahmed, V, 30; İbn-i HişÃ‚m, IV, 275-276; HamîdullÂh, el-VesÂik, s. 360.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Ebediyet Yolculuğu, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan
ONUMUZDE AHİRET HAYATI VAR