İbadetlerin asıl amacı nedir? Hac ve umre nedir, nasıl yapılır? Hac ve umrenin onemi nedir? Hacca giderken dikkat edilecek hususlar nelerdir? Haccın hikmet ve faydaları nelerdir?Hac ve umre ile ilgili hadisler ve hadislerin acıklaması...
1. Ebû Hureyre (r.a.) der ki: Nebiyy-i Ekrem Efendimiz ’in şoyle buyurduğunu işittim:
“Kotu soz soylemeden ve buyuk gunah işlemeden Allah icin hacceden kimse, annesinden doğduğu gun gibi gunahsız olarak doner.” (BuhÂrî, Hac, 4)
2. İbn-i Omer ’den (r.a) rivÂyet edildiğine gore Nebiyy-i Ekrem şoyle buyurmuştur:
“Allah yolunda gazÂya cıkan, hacca ve umreye giden kişiler Allah ’ın elcileridir. Cunku Allah, (bu ibadetleri yapmaları icin) kullarını dÂvet etti, onlar da icÂbet ettiler. Buna mukÂbil onlar da Allah ’tan isterler, O da istediklerini verir.” (İbn-i MÂce, MenÂsik, 5)
3. İbn-i AbbÂs (r.a.) der ki: Nebî şoyle buyurdu:
“Hac yapmak isteyen acele etsin! Olur ki insan hastalanır, bineği kaybolur veya bir ihtiyac zuhûr eder.” (Ahmed, I, 214; İbn-i MÂce, MenÂsık, 1)
4. Hz. Ali (r.a) der ki: Resûlullah şoyle buyurdu:
“Kim, yol azığına ve kendisini Allah ’ın evi (K ’be) ’ye ulaştıracak bir bineğe sahip olduğu halde haccetmezse, ister yahûdi ister hıristiyan olarak olsun hic fark etmez! Bu, Allah TeÂl ’nın KitÂb ’ında şoyle buyurmasından dolayıdır:
«Gitmeye gucu yetenlerin BeytullÂh ’ı haccetmesi (ziyÂrette bulunması), Allah ’ın insanlar uzerindeki bir hakkıdır.» (Âl-i İmrÂn 3/97)” (Tirmizî, Hac, 3/812)
5. Ebû Hureyre ’den (r.a.) rivÂyet edildiğine gore Resûlullah şoyle buyurmuştur:
“Umre ibadeti, onceki umre ile aralarında işlenen (kucuk) gunahlara keffÂret olur. Mebrûr haccın karşılığı ise, ancak cennettir.” (BuhÂrî, Umre, 1)
Hadislerin Acıklaması Hac; Kitap, Sunnet ve icmÂ-i ummetle sÂbit olan en kuvvetli farzlardan biridir. Şartlarına sahip olan mu ’minlerin omurlerinde bir def haccetmeleri farzdır.[1] Adanmış olan haccın yerine getirilmesi ve başlanmışken bozulmuş nÂfile haccın kazÂsı ise vÂciptir. Henuz kendisine farz olmamış kişi ile farz haccını ed etmiş bulunan kimsenin yaptığı hac da, nÂfile sayılır.
Hac, Hz. İbrÂhim ’in (a.s.), canı, malı, evlÂdı ve her şeyiyle Rabbine gosterdiği tevekkul, teslîmiyet ve itaatin kıyÂmete kadar devam edecek en guzel bir semboludur.
Hac, sÂlihlerden teşekkul eden buyuk bir kalabalığın, belli bir zaman ve mekÂnda toplanmasıdır.
HACCIN FAZİLETİ Hac; ihram, telbiye, tavaf, sa ’y, Arafat ’ta vakfe, şeytan taşlama, kurban ve tıraş gibi birtakım sembol niteliğindeki tatbikatı ihtiv eden, kullukta kemÂl ve zirveyi gosteren geniş kapsamlı bir ibadettir. Bu sebeple İslÂm ’ın beş esÂsı icinde, en son o farz kılınmıştır. Birinci hadisimizde, haccın faziletine dikkat cekilmiş ve şartlarına riÂyetle ed edilen haccın, insanı anasından doğduğu gun gibi gunahlardan ve bir takım kotu vasıflardan arındıracağı mujdelenmiştir.
Resûlullah, Musluman olurken, onceki gunahlarının bağışlanmasını şart koşan Amr bin Âs ’a (a.s.) da aynı şeyi hatırlatarak:
“Musluman olmanın daha onceki gunahları silip supurduğunu, hicret etmenin, daha once işlenen gunahları yok ettiğini, haccetmenin de daha once yapılan gunahları ortadan kaldırdığını bilmiyor musun?” buyurmuştur. (Muslim, ÎmÂn, 192)
Peygamber Efendimiz ’e:
“–Hangi amel daha faziletlidir?” diye sorulmuştu.
Resûlullah cevaben, Allah ’a ve Resûlu ’ne inanmak ile Allah yolunda cihadı saydıktan sonra, ucuncu sırada, Allah katında makbul olan haccı zikretti. (BuhÂrî, ÎmÂn, 18; Hac, 4; Tevhîd, 47; Muslim, ÎmÂn, 135)
AMELİN FAZİLETİ Burada şunu hatırlatalım ki, bir amelin fazileti, İslÂm ’a sağladığı faydanın azlık veya cokluğu nisbetindedir. Bu yonden bakıldığında hac; İslÂmî şuur, ibadet heyecÂnı, birlik ve beraberlik duygusu… gibi pek cok yonden buyuk bir ehemmiyet arzetmektedir.
Diğer taraftan, amellerdeki ustunluk, değişik acılardan ele alındığında farklılık arzeder. Yukarıdaki rivÂyette maksat, Allah ’ın dinini yuceltmenin ve O ’nun nişÃ‚nelerine saygı gostermenin faziletini beyan etmektir. Bu da en guzel şekilde ancak iman, cihÂd ve hac ile yapılabilir.
Resûlullah hac ve umreyi, “butun zayıfların cihÂdı”, “kadınlar icin, carpışması olmayan bir cihat” ifadeleriyle tÂrif etmiştir. (İbn-i MÂce, MenÂsık, 8; Heysemî, III, 206)
Bir gun Hz. Ayşe vÂlidemiz:
“–Ey Allah ’ın Resûlu! En ustun amel olarak cihÂdı goruyoruz. Biz hanımlar cihat etmeyelim mi?” diye sormuştu.
Peygamber Efendimiz:
“–Fakat (sizin icin) cihadın en ustunu, hacc-ı mebrûrdur” buyurdu. (BuhÂrî, Hac, 4; Sayd, 26; CihÂd, 1)
Hz. Ayşe:
“Bu sozu Resûlullah Efendimiz ’den işittiğimden beri haccı hic terketmedim!” buyurur. (BuhÂrî, CezÂu ’s-Sayd, 26)
CİHAT KADAR FAZİLETLİ AMEL Yani mebrûr bir hac, cihat kadar faziletli bir amel-i sÂlihtir. Haccın “mebrûr” olabilmesi icin de, gunah ve isyan karıştırmadan, zulum ve ihÂnetten uzak durmak sûretiyle, ihlÂs ve samimiyetle, kısaca şartlarına riÂyetle ed edilmesi lÂzımdır.
İkinci hadisimiz, cihÂd erleriyle hac ve umreye giden Muslumanları, Allah ’ın emrine itaat ve dÂvetine icÂbet ederek O ’nu ziyÂrete giden ve ihtiyaclarını arzeden heyetlere benzetmektedir. CenÂb-ı Hakk ’ın, kendisine gelen bu seckin insanlara değer verip dualarını kabûl edeceğinde ve pek cok kıymetli hediyelerle memleketlerine geri gondereceğinde hic şuphe yoktur.
HAC YAPMAK İCİN ACELE EDİN O hÂlde, şartları tahakkuk ettiğinde boyle faziletli bir ibadeti geciktirmemelidir. ZÂten Âlimlerimizin buyuk coğunluğu, imkÂnı varken haccı geciktiren kişilerin gunahkÂr olacağı, bu tehiri uzun yıllar surdurduğu takdirde ise şahitliğinin kabul edilmeyeceği goruşundedir. Cunku bu davranış, Allah ’ın emrine ehemmiyet vermeme mÂnÂsı taşır. Diğer taraftan hastalık, imkÂnların kaybolması ve benzeri mÂnîler zuhûr ederek insanı bir farzın îfÂsından mahrûm bırakabilir. Dolayısıyla ucuncu hadisimizde, hac yapmak isteyenlerin acele etmesi istenmiştir.
Nitekim, Akabe Bey ’ati ’ne katılan on iki temsilciden biri olan Ber bin Ma ’rûr (r.a), bir sonraki sene hac mevsiminde Mekke ’ye geleceğine dÂir Peygamber Efendimiz ’e vaadde bulunmuştu. Ancak, hac mevsimi gelmeden olum doşeğine duştu. Bu durumda Âilesine:
“–Allah ’ın Resûlu ’ne olan vaadim sebebiyle, beni KÂ ’be ’ye doğru ceviriniz! Cunku ben O ’na geleceğimi soylemiştim” dedi ve boylece hem hayattayken hem de oldukten sonra KÂ ’be ’ye yonelenlerin ilki oldu.
Nebiyy-i Ekrem Efendimiz Medîne ’yi şereflendirdiğinde, Ber ’yı (r.a) sordu. AshÂb-ı kirÂm:
“−O vefÂt etti ve malının ucte birini size vasiyet etti ey AllÂh ’ın Resûlu! Bir de vefatı iyice yaklaşınca yonunun kıbleye doğru cevrilmesini vasiyet etti.” dediler. Resûlullah:
“−Fıtrata uygun olan davranışı bulmuş. Bana vasiyet ettiği ucte biri de evlatlarına iÂde ediyorum.” buyurdu.
Sonra ashÂbıyla birlikte Ber ’nın (r.a) kabri başına gitti, saf bağlatıp cenÂze namazını kıldırdı ve:
“Allah ’ım onu affet! Ona rahmet et, ondan rÂzı ol ve onu Cennetine koy!” diye dua etti. (Bkz. HÂkim, I, 55/1305; İbn-i Abdilber, I, 153; İbn-i Sa ’d, III, 619-620)
HACCA GİTMEYENLERE TEHDİT Dorduncu hadisimiz, imkÂnı olduğu hÂlde hacca gitmeyenler icin ağır bir tehdîd ihtiv etmektedir. Cunku bu insanlar, gucleri yettiği hÂlde ne Allah ’ın hakkına riÂyet etmiş, ne de sıhhat ve mallarının şukrunu yerine getirmişlerdir. Âdet gayr-i muslimlerle aynı tavır icine girmişlerdir. Yahûdi ve Hıristiyanlar gibi bir hayat yaşadıklarına gore, onlar gibi olmeleri ihtimal dÂhilindedir. Cunku Allah TeÂlÂ, imkÂn lûtfettiği kimselerin hacca gitmesini, kendisinin bir hakkı olarak ilan etmiş ve bunu farz kılmıştır.
Diğer taraftan hadisimiz, carpıcı bir uslup ile haccın ehemmiyetini ifade etmekte ve bu konuda ihmalkÂr davrananların cok buyuk bir gunah işlediğini gostermektedir. Nitekim Allah TeÂlÂ, gucu yettiği hÂlde hacca gitmeyenlerin, son derece cirkin bir iş yaptığını ifade etmek uzere, Âyetin devamında “Kim haccetmezse” buyurmak yerine “Kim inkÂr ederse/kufre duşerse” buyurmuştur. (Âl-i İmrÂn 3/97)
Yol, geceleme ve yiyecek masraflarını tedÂrik eden Muslumanların, gosteriş ve isrÂfa kacmadan mutevÂzı bir şekilde yola koyulmaları guzel olur. Hz. Enes ’in bildirdiğine gore Resûlullah, erzak ve eşyÂsı aynı deve uzerinde olduğu hÂlde, sÂde bir şekilde hacca gitmiştir. (BuhÂrî, Hac, 3. Ayrıca bkz. İbn-i MÂce, MenÂsik 4)
Bununla birlikte mu ’minler, yeterli malları yokken hacca ve umreye giderek başkalarına yuk olmaktan da sakınmalıdırlar. İlk zamanlar, Yemenliler hacca giderken yanlarına yol azığı almaz:
“–Biz tevekkul ehliyiz” derlerdi. Mekke ’ye gelince de insanlara el acmak durumunda kalırlardı. Bunun uzerine:
“...Kendinize yol azığı hazırlayınız…”[2] Âyet-i kerimesi nÂzil oldu. (BuhÂrî, Hacc, 6; VÂhidî, s. 63)
HACCA GİDERKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Hacca giderken dikkat edilecek hususların başında, helÂl kazanc gelir. Haccı helÂl mal ile yapmak gerekir.
Hacda, Mekke-i Mukerreme ’ye varmadan evvel mîkÂtlarda ihrÂma girilir. K ’be ’ye ulaşmış olmanın şukrunu îf anlamında, K ’be ’nin etrafında yedi kere donerek Kudûm Tavafı yapılır. İlk uc donuşte kısa ve cabuk adımlarla biraz calımlıca yurunur. Bu yuruyuşe “Remel” denir. MakÂm-ı İbrahim ’in yanında iki rekÂt tavaf namazı kılınır. Saf ile Merve arasında dort gidiş ve uc gelişle sa ’y yapılır, gunu gelince Arafat ’a cıkılır, sonra Muzdelife ’ye, oradan Mina ’ya gelinir, şeytan taşlanır, kurban kesilir, tıraş olunur ve K ’be tavaf edilir. Artık bir daha remel ve sa ’y yapılmaz.
PEYGAMBERİMİZ NASIL HAC YAPARDI? Enes (r.a.), Peygamber Efendimiz ’in haccından bir bolumu anlatırken şoyle demiştir:
Resûlullah Mina ’ya gelince, hemen cemreye gitti ve taşları attı. Sonra Mina ’daki dinlenme yerine gitti ve kurbanını kesti. Bu işler bitince, berberi cağırdı ve ona once başının sağ tarafını, sonra da sol tarafını gosterip:
“–Buralardan kes!” buyurdu.
Daha sonra kesilen saclarını (buyuk bir iştiyakla bekleyen) ashÂbına dağıttı. (BuhÂrî, Vudû ’, 33; Muslim, Hac, 323-325)
Mubarek topraklarda, İslÂm ’ın nişÃ‚nelerinden olan K ’be-i Muazzama, Saf ve Merve Tepeleri gibi kudsî mahallere hurmette kusur etmeyip bilhassa tÂzim gostermek îcÂb eder. K ’be ’ye doğru ayak uzatarak oturmak veya yatmak, o mubÂrek mekÂnlarda boş ve mÂlÂyÂnî konuşmalarda bulunmak doğru değildir.
CenÂb-ı Hak, dinin nişÃ‚nelerine gosterilecek hurmetin, kalplerin takvÂsından ileri geldiğini beyan ederek şoyle buyurur:
“Kim de, Allah ’ın şeÂirine tÂzim gosterirse, şuphesiz bu, kalplerin takvÂsındandır.” (Hac 22/32)
Yolculukta ve mukaddes topraklarda, temizliğe, vakara, sukûnete, teennîye dikkat etmek ve acelecilikten uzak durmak gerekir.
Nitekim Allah Resûlu, Arefe gunu (Arafat ’tan Muzdelife ’ye) donuyordu. Arka tarafta bazı kimselerin develerini hızlı surmek icin bağırıp cağırdığını ve develere vurduğunu işitti. Bunun uzerine, onlara kamcısıyla işaret ederek şoyle buyurdu:
“–Ey insanlar, sukûnete riÂyet ediniz! İyilik; acele ve hızlı yurumekle kazanılmaz.” (BuhÂrî, Hac, 94; Muslim, Hac, 268)
Aynı şekilde, fazileti bildirilen mekanlara ulaşmak icin uygunsuz davranışlarda bulunmak, insanları itip kakarak Hacer-i Esved, MakÂm-ı İbrÂhîm, Ravza-i Mutahhara gibi yerlere varmaya calışmak, doğru değildir. Zira Efendimiz bizleri, Allah ’ın kullarına zarar vermekten sakındırmıştır.
Resûlullah, bir gun Hz. Omer ’e, TavÂf esnÂsında nezÂketle hareket etmesini tavsiye ederek şoyle buyurmuştur:
“Ey Omer! Sen guclu kuvvetli bir adamsın. Hacer-i Esved ’e erişmek icin insanları sıkıştırıp zayıflara eziyet etme! Ne rahatsız ol, ne de rahatsız et! Tenh bulursan Hacer-i Esved ’i istilÂm et ve op, aksi takdirde uzaktan «el surup opme» işareti yap, kelime-i tevhîd okuyarak ve tekbîr alarak gec!” (Ahmed, I, 28; Heysemî, III, 241)
HACCIN HİKMET VE FAYDALARI Haccın pek cok fayda ve hikmetleri vardır. Allah Resûlu şoyle buyurur:
“Hacla umrenin arasını birleştirin! Zira bunlar, tıpkı koruğun demir, altın ve gumuşteki pası temizlediği gibi fakirliği ve gunahları giderir.” (Tirmizî, Hac, 2/810; NesÂî, MenÂsık, 6/2629; İbn-i MÂce, MenÂsık, 3)
“Hacdaki harcamalara, Allah yolunda yapılan harcamalar gibi bire yediyuz misli (sevab) verilir.” (Ahmed, V, 354-355)
“Allah ’ın, kullarını cehennemden en cok ÂzÂd ettiği gun, Arefe gunudur. O gun Allah TeÂl yaklaşır, kullarıyla meleklere karşı iftihÂr eder ve şoyle buyurur:
«Onlar ne istiyorlar?!»” (Muslim, Hacc, 436; NesÂî, MenÂsık, 194/3001; İbn-i MÂce, MenÂsık, 56)
Yani CenÂb-ı Hak, o vakitte kullarının isteklerini yerine getirir ve dualarını kabûl eder.
Diğer bir hadis-i şerifte Resûlullah şu mujdeyi vermiştir:
“VallÂhi Allah TeÂlÂ, onu (Hacer-i Esved ’i) kıyamet gunu goren iki gozu ve konuşan bir dili olduğu hÂlde diriltir, o da kendisini hakkıyla istilÂm edenler/selamlayanlar icin şahitlik yapar.” (Tirmizî, Hac, 113/961)
Yine hacca giden kimselerin, fakir ve muhtac duruma duşmeyeceği soylenmiştir. (Abdurrazzak, Musannef, V, 10; Heysemî, III, 208)
Hacda insanlar buyuk bir ibadet, dua ve zikir tÂlimi gorurler. Her hareketlerinde Allah ’ı hatırlar ve O ’nun muhabbetini gonullerine yerleştirirler. Nitekim Resûlullah:
“(Şeytan) taşlamak ve Saf ile Merve arasında sa ’y yapmak, ancak Allah ’ın zikrini ikÂme etmek icin emredilmiştir” buyurur. (Tirmizî, Hac, 64/902)
İBADETLER NİCİN YAPILIR? İbadetlerin asıl maksadı olan, Allah ’ın emrini yerine getirmek ve O ’nun dinini yuceltmek gayreti, hacda ummet capında gercekleşmektedir. Cunku hac, Muslumanların îtikÂd ve amel birliğinin en guzel temsîlidir.
Hacılar, peygamberlerin, sıddıkların, şehitlerin ve sÂlihlerin hÂlini hatırlayarak tefekkure dalar, onların bulunduğu mukaddes zaman ve mekanlardan feyz alırlar. Buyuk bir mÂnevî tesir altında kalarak ahlÂkî kemÂle doğru adım atarlar. Tevazû, hiclik duygusu, sabır, teslîmiyet, yardımlaşma, ihlÂs, zaman ve hareket disiplini, olume ve kıyamete hazırlık, hicbir bitki ve canlıya zarar vermeme, kimse hakkında kotu duşunmeme gibi guzel vasıflar elde ederler. Cunku, dış gorunuşu itibariyle bir takım semboller ihtiv eden hac, hakikatte muhtelif rûhî temrinler yaptıran farklı mekÂnlardaki farklı davranışlardan ibarettir. Dolayısıyla herkes onun bir veya birkac yonunden mutlaka istifÂde eder.
Hacca giden Muslumanlar, aynı zaman ve mekan icinde bir araya gelerek manevî bir ittifak icinde bulunurlar. Birbirlerinin dertlerini ve meselelerini dinler, uzaklardaki kardeşlerine mesajlarını iletirler. Nitekim Resûlullah, cÂhiliye donemindeki hac mevsimlerinde bile, kurulan panayırlarda İslÂm ’ı tebliğ eder, insanlara ilÂhî hakikatleri ulaştırırdı. Bu esnÂda pek cok sıkıntı, meşakkat ve işkenceye de Allah icin sabrederdi.
KUCUK HAC NEDİR? Umre de, hac gibi faziletli bir ibadettir. Haccın fayda ve hikmetlerinin bir kısmı onda da mevcuttur. Bu sebeple umreye; “Kucuk Hac” denilmiştir. Nitekim beşinci hadisimizde, umrenin faziletinden bahsedilip gunahlara keffÂret olduğu haber verilmektedir. Dolayısıyla imkan bulabilenlerin umre ibadetinden istifÂde etmeleri gerekir.
UMRE NASIL YAPILIR? Umre icin niyet edilerek mîkatta ihrama girilir, KÂ ’be tavaf edilir, Safa ile Merve arasında sa ’y yapılır, sonra da tıraş olarak veya sacları biraz kısaltarak ihramdan cıkılır.
İmam Ebû Hanîfe ’ye gore umre sunnettir ve senenin her gunu yapılabilir. Sadece, hacıların Arafat ’ta vakfe yaptığı Arefe gunu ile Kurban Bayramı ’nın dort gunu mekruhtur.
“Hac ve umreyi Allah icin tamamlayınız!”[3] Âyeti gereğince, başlanmış olan hac ve umrenin tamamlanması vÂciptir.
Resûlullah şoyle buyurmuştur:
“Ramazan ayında yapılan umre, tam bir hac sayılır veya benimle birlikte yapılmış bir haccın yerini tutar.” (BuhÂrî, Umre, 4; Muslim, Hac, 221)
HAC VE UMRENİN ONEMİ Hac ve umrenin ehemmiyetini beyan eden şu hadis-i kudsî ne kadar cÂlib-i dikkattir.
Resûlullah, Yuce Rabbinden şoyle nakleder:
“Allah TeÂl şoyle buyuruyor:
Ben bir kuluma sıhhat ve Âfiyet ihsÂn edip rızkını da bol verdiğim hÂlde, o her beş senede (diğer rivÂyete gore dort senede) bir bana gelmezse (yani hac veya umre ziyÂretinde bulunmazsa), o kimse gercekten mahrum biridir.” (İbn-i HibbÂn, Sahîh, IX, 16/3703; Heysemî, III, 206)
Hac ve umre ziyÂretleri esnÂsında Medîne-i Munevvere ’ye gidip Resûlullah Efendimiz ’den feyz almak, onun nûrlu şehrinin lÂhûtî havÂsını teneffus etmek ve oralardaki hatırÂlardan ders almak da, hicbir mu ’minin mustağnî kalamayacağı cok yonlu ve ecri bol bir kazanc kapısıdır.
Efendimiz şoyle buyurmuştur:
“Vefatımdan sonra beni ziyÂret eden kimse, sanki hayatımda ziyÂret etmiş gibidir!” (DÂrekutnî, Sunen, II, 278; Beyhakî, Şuab, VI, 46/3855)
“Vefatımdan sonra kim hacceder de kabrimi ziyÂret ederse, sanki beni hayattayken ziyÂret etmiş gibi olur.” (DÂrekutnî, Sunen, II, 278; Beyhakî, Şuab, III, 489; Heysemî, IV, 2)
“Kabrimi ziyÂret edene, şefaatim vÂcip olur.” (Heysemî, IV, 2. Bkz. Beyhakî, Şuab, III, 488-490/3862)
“Şu mescidimde kılınan namaz, Mescid-i Haram hÂric diğer mescidlerde kılınan bin namazdan daha hayırlıdır.” (BuhÂrî, Fadlu ’s-SalÂti fî Mescidi Mekke ve ’l-Medîne, 1; Muslim, Hac, 505-510)
MEDİNE-İ MUNEVVERE ’NİN FAZİLETİ Yine Peygamber Efendimiz, ibadet maksadıyla ancak uc mescide yolculuk yapılabileceğini ifade ettikten sonra, Mescid-i HarÂm, Mescid-i Resûl ve Mescid-i Aks ’yı zikretmiştir. (BuhÂrî, Fadlu ’s-SalÂti fî Mescidi Mekke ve ’l-Medîne, 1; Muslim, Hac, 511-513)
Her Musluman, Medîne-i Munevvere ’ye ayrı bir muhabbet besler. Cunku orayı Allah Resûlu de severdi. Resûlullah bir seferden donup de Medine ’nin duvarlarını gorduğunde, devesini hızlandırırdı. Eğer (at ve katır gibi) bir bineğin uzerinde ise, onu da hemen harekete gecirirdi. Efendimiz ’in bu davranışı, Medine ’ye muhabbetinden kaynaklanırdı. (BuhÂrî, Fedailu ’l-Medine, 10; Umre, 17; Tirmizi, Deavat, 42/3441)
Medîne-i Munevvere ’nin faziletine dÂir daha pek cok rivÂyet mevcuttur. Bunlar icin BuhÂrî ’nin Sahîh ’indeki FedÂilu ’l-Medîne kitabına bakılabilir.
Dipnotlar:
[1] Muslim, Hac, 412; FedÂil, 130-131; NesÂî, MenÂsik 1/2617. [2] Bakara 2/197 [3] Bakara 2/196.
Kaynak: Dr. Murat Kaya, Efendimiz ’den Hayat Olculeri, Erkam Yayınları


İslam ve İhsan