Sa'y nedir, nerede yapılır?Sozlukte; iş yapmak, yurumek ve koşmak anlamlarına gelen “Sa'y”; hac ibadeti ile ilgili bir terim olarak, hac veya umre icin yapılan bir tavaftan sonra, Mescid-i Haram' ın doğu tarafında bulunan Safa ve Merve tepeleri arasında, Safa'dan başlayarak dort kere gidip uc kere gelmek demektir.
Safa'dan Merve'ye gidiş bir şavt, Merve'den Safa'ya do­nuş de bir şavt olmak uzer sa'y toplam yedi şavttan ibarettir.
SA'Y NASIL YAPILIR? Sa'y; Hz. İbrahim'in eşi Hacer'in, oğlu İsmail'e su bul­mak icin Safa ve Merve tepeleri arasında yedi sefer gidip gelmesine dayanmaktadır. Onların hatırasına binaen bu iki tepe arasından sa'y yapılagelmiş, İslam haccında da sa'y yapmak meşru kılınmıştır. Şu ayet sa'yin meşru oluğunu ifade etmektedir.
“Şuphesiz Safa ve Merve Allah'ın (dininin) nişanelerindendir. Onun icin her kim hac veya umre niyetiyle KÂ'be'yi ziyaret eder ve onları tavaf ederse bunda bir gu­nah yoktur.” [1]
Ayette gecen “tavaf etmek”ten maksat, “say etmek”tir.
Sa'y, haccın aslî vacibidir. Meşru bir mazeret olmadan terk edilirse dem gerekir. Meşru bir mazeret sebebiyle terk edilirse bir şey gerekmez.
Şafiî, Malikî ve Hanbelî mezheplerine gore sa'y etmek haccın ve umrenin rukunlerinden biridir. Sa'y yapılmazsa hac ve umre gecerli olmaz.[2]
Sa'yin vacip mi rukun mu olduğu konusundaki ihtilaf; umre ile ilgili yukarıda zikredilen ayette hukmun acıkca be­lirtilmemiş olması ve konu ile ilgili hadislerin farklı yorum­lanmasından kaynaklanmaktadır.
Peygamberimiz (s.a.s.),“Sa ’y edin, cunku Allah sa'y etmeyi size yazdı” buyurmuştur.[3]
Sa'yin farz olduğu goruşunde olanlar, bu hadisin, sa'yin farz oluşuna delil teşkil ettiğini, zira hadiste gecen “size yaz­dı” ifadesinin “size farz kıldı” anlamında olduğunu soylemektedirler.[4]
Hanefi bilginlere gore; yukarıda zikredilen sa'y ile ilgi­li ayetin delaleti zannîdir, ayet, sa'yin farz olduğuna kesin olarak delalet etmez. Boyle bir delil ile bir amelin farz olu­şu değil, ancak vacip oluşu sabit olur. Konu ile ilgili olarak zikredilen hadis ise zayıftır; sahih olduğu kabul edilse bile, sa'yin farz olduğunu kesin olarak ifade etmez. Cunku “yaz­mak” ifadesi her zaman farziyet anlamı taşımaz.[5]
Dipnotlar:
[1] Bakara, 2/158
[2] Şirbînî, II, 285. İbn Ruşd, s.278.
[3] Ahmed, VI, 420.
[4] Şirbînî, II, 285; İbn Ruşd, s. 278.
[5] KÂsÂnî, II, 133-134; İbn HumÂm, II, 471-472
Kaynak: Dİyanet Hac İlmihali
İslam ve İhsan