Hac ve umre nasıl yapılır? Hac ve umre yaparken dikkat edilmesi gerekenler nelerdir? İşte cevapları...Hac ve umrenin yapılışı...

a) Hac ve umre menÂsiki ihrama girmekle başlar. İhrama girmeden once tırnaklar kesilir, koltuk altı ve kasık kılları temizlenir, gerekiyorsa sac, sakal tıraşı olup bıyıklar duzeltilir. Mumkunse gusledilir veya abdest alını Gusul, abdestten efdaldir. Su yoksa veya kullanılamıyorsa, teyemmum yapılmaz; cunku bu abdest ve gusul, beden temizliği icindir. Bu sebeple abdestli olanlara ve ozel hallerinde bulunan kadınlara da sunnettir. Bu hazırlıktan sonra erkekler, uzerlerindeki butun giysilerden soyunup izÂr ve rid denilen iki parca ihram ortusune, usulune gore sarınırlar. Başları acık, ayakları cıplaktır. Ancak ayaklarına topukları ve mumkun olduğunca uzerleri acık ayakkabı veya terlik giyebilirler. Kadınlar normal elbise ve kıyafetlerini değiştirmezler. Onların her turlu giyim eşyası, kapalı ayakkabı, corap ve eldiven giymelerinde bir sakınca yoktur. Yalnızca yuzlerini ortmemeleri gerekir. KerÂhet vakti değilse, iki rek‘at ihram namazı kıldıktan sonra niyet ve telbiye yapılarak ihrama girilir.

İfrad haccı yapacak olanlar, "Allahım, senin rızÂnı kazanmak icin haccetmek istiyorum. Onu bana kolaylaştır ve kabul buyur!" diyerek sadece hacca niyet eder ve telbiye yaparlar.

Temettu‘ haccı yapacak olanlar, "Allahım, senin rızÂnı kazanmak icin umre yapacağım, onu bana kolaylaştır ve benden kabul eyle!" diyerek sadece umreye niyet eder ve telbiye yaparlar.

KırÂn haccı yapmak isteyenler ise, "Allahım, senin rızÂnı kazanmak icin umre ve hac yapmak istiyorum. Bunların edÂsında bana kolaylık ver ve her ikisini de kabul buyur!" diyerek hem umre, hem de hacca niyet edip telbiye soylerler.

Niyet ve telbiyenin yapılmasıyle ihrama girilmiş ve ihram yasakları başlamış olur. Telbiye, tekbir, tehlîl ve salavÂt-ı şerife soyleyerek yolculuğa devam edilir. Telbiye, ihram suresince her fırsatta soylenir. Ozellikle zaman, mekÂn ve durumda yenilik ve değişiklik olduğunda, yokuşta, inişte, kafilelere rastlayışta, farz namazlardan sonra, seher vakitlerinde soylenmelidir. Telbiyeyi her soyleyişte uc defa tekrarlamak, sonra tekbir, tehlîl ve salavÂt-ı şerife okumak mustehaptır. Telbiye hacda bayramın ilk gunu Akabe Cemresi ’ne taş atmaya başlamakla, umrede ise, umre tavafına başlamakla biter; daha sonra yapılmaz. Mekke'de kalınacak yere yerleşip mumkunse boy abdesti, değilse abdest alındıktan sonra telbiye soylenerek Harem-i şerif ’e gidilir. Beytullah gorulunce uc defa tekbir ve tehlîl getirilip dua edilir. Farz namaz kılınmıyorsa hemen tavafa başlanır.

b) İfrad haccında ilk yapılacak tavaf "kudum tavafı", temettu‘ ve kırÂn haccında ise "umre tavafı"dır.

Temettu‘ ve kırÂn haccında umre tavafından sonra umrenin sa‘yi yapılacağı icin tavafta "ıztıb‘" ve "remel" yapılır. İfrad haccında ise, şayet hac sa‘yi kudum tavafını takiben yapılacaksa, tavafta ıztıb‘ ve remel yapılır, aksi halde yapılmaz. Musait yer varsa, makam-ı İbrÂhim'in arkasında, orada yer yoksa, uygun başka bir yerde tavaf namazı kılınıp dua edildikten ve zemzem icildikten sonra temettu‘ ve kırÂn haccı yapanlar umre sa‘yini; ifrad haccı yapanlar ise, isterlerse hac sa‘yini yaparlar.

İfrad haccı yapanlar, hac sa‘yini ister yapsınlar ister yapmasınlar tıraş olmazlar ve ihramdan cıkmazlar, ihramlı olarak kalırlar.

Temettu‘ haccı yapanlar mîkatta sadece umreye niyet ettikleri icin umrenin sa‘yi tamamlanınca, tıraş olup ihramdan cıkarlar. Tekrar hac icin ihrama girinceye kadar Mekke'de ihramsız kalırlar. 8 Zilhicce (terviye) gunu veya isterlerse daha once hac icin tekrar ihrama girerler. Hac icin ihrama girdikten sonra yapacakları nÂfile bir tavafı takiben isterlerse hac sa‘yini Arafat'a cıkmadan once yapabilirler. Bu takdirde, ziyaret tavafından sonra sa‘y yapmazlar.

KırÂn haccı yapanlar, ihrama girerken hacca da niyet ettikleri icin umre sa‘yindan sonra tıraş olmazlar ve ihramdan cıkmazlar. Bunlar umre sa‘yi bitince, gerekiyorsa biraz dinlendikten sonra ayrıca kudum tavafı yapıp tavaf namazını kılarlar. Hac sa‘yini isterlerse bu kudum tavafının arkasından, isterlerse ziyaret tavafından sonra yaparlar. Peşinden sa‘y yapılacak tavafta ıztıb‘ ve ilk uc şavtta remel yapılır.

c) İster ifrad, ister temettu‘, ister kıran yapsınlar, butun haccedenler terviye (8 Zilhicce) gunu Mekke'den ayrılıp Mina'ya veya Arafat'a gecerler.

d) Hac MenÂsikinin Eda Edildiği Gunler

Hac menÂsiki yoğun olarak 8-13 Zilhicce arasındaki altı gun icinde eda edilir. Bu gunlerden her birinde yapılan menÂsik ozetle şoyledir:

1- Terviye gunu (8 Zilhicce)

İster ifrad, ister temettu‘, ister kırÂn haccı yapsınlar, butun haccedenler terviye gunu sabah namazından itibaren Mina'ya veya Arafat'a intikale başlarlar. Terviye gunu oğle namazından arefe gunu sabah namazına kadarki beş vakit namazı Mina'da kılmak ve geceyi orada gecirip guneş doğduktan sonra Arafat'a hareket etmek sunnettir.

2- Arefe gunu (9 Zilhicce)

Arafat'ta zeval vaktine kadar cadırlarda dinlenilir ve ibadetle meşgul olunur. Zeval vaktinden sonra, mumkunse gusledilir. Oğle ve ikindi namazları cem‘-i takdîm ile kılındıktan sonra vakfe yapılır. Butun gun telbiye, tekbir, tehlîl, zikir, tesbih, salavÂt-ı şerife, dua, namaz-niyaz, tovbe-istiğfar, Kur'Ân-ı Kerîm tilÂveti gibi ibadetlerle değerlendirilir. Resûlullah "Bugun gozune, kulağına ve diline sahip olanın gecmiş gunahları bağışlanır" (Musned, I, 329, 356) buyurmuştur. Guneş battıktan sonra akşam namazı kılınmadan Arafat'tan Muzdelife'ye intikal başlar. Akşam ve yatsı namazları, yatsı vakti girdikten sonra, Muzdelife'de cem‘-i tehîr ile kılınır. Bayram gecesi burada ibadet ve istirahatle gecirilir. Şeytan taşlamada kullanılmak icin yeteri kadar taş toplanır.

3- Bayramın ilk gunu (yevm-i nahr; 10 Zilhicce)

a) Vakti girince sabah namazı Muzdelife'de erkence kılınır. Namazdan sonra ortalık aydınlanıncaya kadar vakfe yapılır. Dua, niyaz ve istiğfar edili Ortalık iyice aydınlanınca, guneş doğmadan Mina'ya hareket edilir.

b) Mina'da eşyalar cadırlara yerleştirildikten sonra Akabe Cemresi ’ne gidilir. Her birinde "BismillÂhi Allahuekber, rağmen li'ş-şeytÂni ve hizbih" denilerek yedi taş atılır. İlk taşın atılması ile telbiye biter. Bundan sonra artık telbiye yapılmaz.

c) Daha sonra Harem bolgesi sınırları icinde kurban kesilir veya vekÂlet yolu ile kestirilir. Temettu‘ ve kırÂn haccı yapanların şukur kurbanı kesmeleri vÂcipti İfrad haccı yapanların kurban kesmeleri gerekmez; isterlerse nÂfile olarak keserler.

d) İfrad haccı yapanlar Akabe Cemresi ’ne taş attıktan sonra; temettu‘ ve kırÂn haccı yapanlar ise kurbanlarını da kestikten veya kestirdikten sonra, sac tıraşı olup ihramdan cıkarlar. Boylece cinsel ilişki dışındaki diğer butun ihram yasakları Cinsel ilişkiyle ilgili yasak ise ancak ziyaret tavafı yapılınca kalkar. Haccedenler bizzat kendi saclarını kesebilecekleri gibi birbirlerini de tıraş edebilirler. Tıraş olabilecek duruma gelmiş olan bir ihramlının henuz kendisi tıraş olmadan başka bir ihramlıyı tıraş etmesinde bir sakınca yoktur.

e) Aynı gun imkÂn olursa, Mekke'ye inilerek ziyaret tavafı yapılı Daha once hac sa‘yini yapmamış olanlar ziyaret tavafından sonra hac sa‘yini de yaparlar. Ziyaret tavafının bayramın ilk gunu yapılması efdaldir. O gun yapılamazsa daha sonra yapılır. Bu tavafın en gec bayramın 3. gunu guneş batmadan once yapılması Ebû Hanîfe'ye gore vÂcip, diğer muctehidlere gore ise sunnettir.

f) Ziyaret tavafı bayramın ilk gunlerinde yapılmışsa, tavaftan sonra tekrar Mina'ya donup şeytan taşlama gunlerinde Mina'da gecelemek, Hanefîler'e gore sunnet, diğer uc mezhepte ise vÂciptir.

4- Bayramın 2, 3 ve gunleri (11, 12 ve 13 Zilhicce)

a) Bayramın 2 ve gunleri zeval vaktinden sonra sırayla Kucuk, Orta ve Akabe cemrelerine yedişer taş atılır. Kucuk ve Orta cemrelere taş attıktan sonra uygun bir yere cekilerek dua edilir. Akabe Cemresi taşlandıktan sonra ise dua icin artık durulmayıp orası hemen terkedilir. Bu iki gun zevalden once "şeytan taşlama" yapılmaz.

b) Bayramın 4. gunu cemrelere taş atmayacak olanların, o gun fecr-i sÂdıktan yani tan yeri ağarmaya başlamadan once Mina'dan ayrılmış olmaları gerekir. Bunların 3. gun henuz guneş batmadan Mina sınırları dışına cıkmaları sunnet; guneş battıktan sonra ayrılmaları mekruhtur. 4. gun tan yeri ağarmaya başlamadan Mina'dan ayrılmamış olanların o gun de her uc cemreye yedişer taş atmaları gerekir. Ancak Ebû Hanîfe'ye gore, 4. gun taşların fecr-i sÂdıktan itibaren zevalden once atılması da cÂizdir. 4. gun taşlar atıldıktan sonra Mina'dan Mekke'ye inilir.

c) ÂfÂkiler, Mekke'den ayrılmadan once ved tavafı yaparlar. Boylece hac tamamlanmış olur.

e) Hacda Kadınlar

Hac ve umre menÂsikinde kadınların erkeklerden ayrıldıkları hususlar, aşağıdakilerden ibaret olup diğer hususlarda aralarında fark yoktur.

1- İhramlı iken elbise, corap, eldiven, kapalı ayakkabı, mest, cizme ve her turlu giyim eşyası giyebilirler. Başlarını orterler, sadece yuzlerini ortmezler.

2- Telbiye, tekbir ve dua yaparken, seslerini fazla yukseltmezler.

3- Tavafta ıztıb‘ ve remel, sa‘yde ise hervele yapmazlar.

4- İhramdan cıkmak icin saclarını tıraş etmezler, uclarından biraz keserler.

5- Erkekler arasında sıkışmamak icin Hacerulesved'i uzaktan istilÂm ederler.

6- Hacdan sonra aybaşı veya loğusa iken Mekke'den ayrılırlarsa ved tavafı sÂkıt olur.

7- Ozel hallerini gormekte olan kadınlar, tavaftan başka, haccın butun menÂsikini bu halleriyle yapabilirler. Hayız ve nifas denilen ozel durumları sebebiyle farz olan ziyaret tavafını eyyÂm-ı nahrdan yani bayramın ilk uc gununden sonra yapmak veya ved tavafını terketmekle kendilerine ceza gerekmez.

Bu haliyle ziyaret tavafı yapmaları da Hanefîler'e gore gecerlidir. Bu durumda ceza kurbanı kesmesi gerekir. Hayız veya nifas halindeki bir kadın kudum veya umre tavafını yapmadan Arafat'a cıkmak ve vakfe yapmak zorunda kalırsa;

a) İfrad haccı yapmak uzere sadece hac icin ihrama girmişse, temizlendikten sonra ziyaret ve ved tavaflarını Sunnet olan kudum tavafının terkinden dolayı bir şey gerekmez; haccı tamam olur.

b) Temettu‘ haccı yapmak uzere sadece umre icin ihrama girmişse, Hanefîler'e gore Arafat'a cıkarken hac icin niyet ve telbiye yaparak umre ihramını iptal eder. Hacdan once umre yapmadığı icin ifrad haccı yapmış olur; şukur kurbanı kesmesi gerekmez. Hacdan sonra iptal ettiği umreyi kaz eder ve iptal ettiği icin ceza kurbanı keser.

Diğer mezheplere gore hac icin niyet ve telbiye yapmakla umre ihramı bozulmaz, hac ihramı ile birleşmiş sayıldığından kırÂn haccı yapmış olur ve kırÂn hedyi kesmesi gerekir. Fakat hacdan sonra onceden yapılamayan umrenin kazÂsı icin ayrıca tavaf ve sa‘y gerekmez. Hac icin yapılan tavaf ve sa‘y umre icin de yeterli olur.

c)KırÂn haccı icin ihrama girmişse, Hanefîler'e gore, umre tavafından once Arafat ’ta vakfe yapmakla umresi bozulmuş sayıldığından ifrad haccı yapmış olu Şukur kurbanı kesmesi gerekmez. Fakat hacdan sonra bozulan umreyi kaz eder ve bozduğu icin bir ceza kurbanı keser. Diğer mezheplere gore, umre tavafını yapmadan Arafat'ta vakfe yapmakla umre bozulmuş olmaz. Yapılan hac yine kırÂn haccı olur ve şukur kurbanı kesmek gerekir. Hacdan sonra, onceden yapılamayan umrenin kazÂsı icin ayrıca tavaf ve sa‘y gerekmez. Hac icin yapılan tavaf ve sa‘y umre icin de yeterli olur.

Kaynak: İslam İlmihali 1, TDV Yayınları

HAC VE UMRENİN TAMAMLANMASI
İslam ve İhsan