İhsar ne demek? İhsar ne anlam gelir? İhsara sebep olan engeller.Sozlukte engellemek ve alıkoymak anlamına gelen “ihsar”, bir hac terimi olarak, hac veya umre icin ihrama giren kimsenin, her hangi bir sebeple, ihramın gereğini -umre icin tavafı, hac icin Arafat vakfesini ve ziyaret tavafınıyeri­ne getirmesinin engellenmesi demektir. Engellenen bu kim­seye “muhsar” denir.
İHSARA SEBEP OLAN ENGELLER İhsara sebep olan engeller; duşman, hastalık, parasız kalmak, hapse atılmak, ayağı kırılmak ve yurt dışına cıkıl­masına izin verilmemesi gibi sebeplerdir.[1]
Şafiî ve Hanbelî mezheplerine gore, “ihsar” sadece duşman engellemesi ile[2] Malikî mezhebine gore ise duşman engellemesi, haksız yere hapsedilmek, teror ve anarşi cıkması ile gercekleşir.[3]
Bu konudaki goruş ayrılığının sebebi, “Haccı ve umreyi Allah icin tamamlayın. Eğer engellen­miş olursanız, artık size kolay gelen kurbanı gonderin. Bu kurban yerine ulaşıncaya kadar başlarınızı tıraş etmeyin”[4] anlamındaki ayetin farklı şekillerde yorumlanmış olmasından kaynaklanmaktadır.
Hanefîler ayette gecen “engellenirseniz” ifadesinin mutlak oluşundan hareketle duşman dahil her turlu engelin ihsar sebebi olacağını soylemişlerdir.
ŞÃ‚fiî ve Hanbelîler ise, ayetin, Hudeybiye barışında, muş­riklerin Hz. Peygember'i umre yapmaktan engellemesi uzerine indiğini, dolayısı ile ayetteki “eğer engellenirseniz” ifadesini “eğer duşman tarafından engellenirseniz” şeklinde anlamak ge­rektiğini soylemişlerdir.[5]
İHSARIN SONUCLARI İhramdan cıkmak isteyen muhsar, eğer harem bolgesinde ise niyet eder ve ihsÂr kurbanı keserek ihramdan cıkar. Eğer Harem bolgesi dışında ise, Harem bolgesinde ke­silmek uzere bir kurbanlık hayvanı -yahut ucretinigonde­rir. Bu kurban, kesilince ihramdan cıkmış olur. Ayrıca sacla­rın tıraş edilmesi veya kısaltılması gerekmez. Kurban yerine ulaşıp kesilmeden ihram yasaklarından hic biri işlenmez, işlenirse dem gerekir.
İhsar kurbanının harem bolgesi dışında kesilmesi caiz değildir. Cunku ayetteki “Kurban ye­rine varıncaya kadar başınız tıraş etmeyin” ifadesi bunu gerektirmektedir.
“Muhsar”, eğer sadece umre veya ifrad haccı icin ihra­ma girmişse bir adet, kırÂn haccı icin ihrama girmişse iki adet “ihsÂr hedyi” kestirir.[6]
Hac veya umre icin ihrama giren kimse, muhsar duru­muna duşer, sonra Arafat'ta vakfe yapma imkanı bulursa ihsar durumu sona ermiş olur. Cunku Hz. Peygamber (s.a.s.),
“Hac Arafat' tır. Kim Muzdelife gecesinde guneşin doğma­sından oce Arafat'a gelirse hacca yetişmiştir” buyurmuştur.7
Bu kimse haccın diğer menÂsikini usulune gore yapar.
İhsÂr sebebiyle ihramdan cıkan kimse, farz olsun, va­cip olsun veya nafile olsun, tamamlayamadığı hac veya um­resini daha sonra kaza eder.[7] [8]
İhsÂr sebebi ile ihramdan cıkan kimse eğer ifrad haccına niyet etmiş ise, bir umre ve bir hac kaza eder. Kıran haccına niyet etmiş ise, iki umre bir hac kaza eder. Yalnızca umreye niyet etmiş ise bir umre kaza eder.[9]
Şafiî mezhebine gore; ihsÂr kurbanının Harem bolgesinde kesilmesi şart değildir. Bu kurban, ihsÂrın vuku bulduğu yerde kesilebilir.[10] Cunku Hz. Peygamber Hudeybiye barışı gununde ihsar kurbanını bulunduğu yerde kesmiştir.[11] Yapılmakta olan hac ister kıran haccı olsun, ister ifrad haccı olsun, ihsar halin­de bir tek kurban kesilir.
İhsar sebebi ile yarıda kalan hac veya umrelerden sade­ce farz ve vacip olanların kaza edilmesi gerekir, nafile hac ve umrenin kaza edilmesi gerekmez. İfrat ve kıran ihramına niyet ettikten sonra muhsar olanlar yalnızca birer hac kaza ederler.
Tıraş olmadıkca ihramdan cıkılmaz. Henuz ihsÂr hedyi kesilmeden ihramdan cıkılır veya ihram yasakları işlenirse dem gerekir.[12]
İHRAMA GİRERKEN ŞART KOŞMAK Bir kimse, ihrama girdikten sonra duşman engeli, has­talık, parasını yitirip caresiz kalmak gibi sebeplerden dolayı hac ibadetine/yolculuğuna devam edememesi halinde, kur­ban kesmeksizin ihramdan cıkmayı şart koşabilir mi?
Hanefî ve Malikî mezheplerine gore ihrama girerken boyle bir şart koşmak caiz değildir. İhramlı iken hacca devam etmeye imkan bulamayan kimse ihsar hukumlerine tabidir.[13]
Hanbelî mezhebine gore boyle bir şart koşulabilir. Bir kimse ihrama girerken “Eğer bir engel beni hac veya umremi tamamlamaktan alıkoyarsa ihramdan cıkacağım yer, engellen­diğim yerdir” diye şart koşarsa bu şart gecerlidir. Dolayısıyla bu kimse muhsar olması halinde ihsÂr hedyi kesmeksizin tıraş olarak ihramdan cıkabilir. Yarıda bıraktığı hac veya umreyi kaza etmesi de gerekmez.[14]
Bu goruşun dayanağı Hz. Aişe'nin rivayet ettiği şu hadistir:
“Resulullah (s.a.s.) DubÂ'a binti'z-Zubeyr'in yanına girdi ve ona,
“Herhalde sen Hac yapmay ı istiyorsun?” dedi. DubÂ'a, “Vallahi, hastay ı m. (Hac yolculu ğ una c ı karsam yarı da bırakmak zorunda kalabilirim)” diye cevap verdi. Bunun uze­rine Resulullah ona, “Hacca niyet et ve şart koş. (İhrama girerken) ‘Ey Alla­hım! İhramdan cıkacağım yer, beni devam etmekten alıkoydu­ğun yerdir' de” buyurdu[15]
Şafiî mezhebine gore; sadece hastalık sebebi ile muhsar olunması halinde kurban kesmeden ihramdan cıkmak şart koşulabilir. Duşman engellemesi ve benzeri diğer sebeplerle muhsÂr olan kimsenin şart koşması gecerli değildir. Cunku konu ile ilgili hadiste sadece hastalık engeli soz konusu edilmektedir.[16]
Dipnotlar:
[1] KÂsÂnî, II, 175. [2] Şirbînî, II, 313; İ bnu KudÂme, IV, 606. [3] Keş nÂvî, Ebu Bekir b. Hasan, Eshelu'l-MedÂrik Ş erhu İ r ş Âdi's-Salik fî F ı khi İmami'l-Eimmeti MÂlik, I, 317. DÂru'l-Kutubi'l-İlmiyye, birinci baskı, Beyrut, 1995. [4] Bakara,2/196. [5] Şirbînî, II, 315. [6] KÂsÂnî, II, 179. [7] Tirmizi, Hac, 57; III, 236 [8] KÂsÂnî, II, 182. [9] Mevsîlî, I, 169. [10] Şirbînî, II, 315. [11] Şirbînî, II, 314. [12] Nevevî, el-Mecmu', VIII, 296. [13] İbnu HumÂm, II, 178. [14] Makdisi, eş-Şerhu'l-Kebîr, IV, 607. [15] BuhÂrî, Nikah, 15, VI, 122-123 [16] ŞîrÂzî, II, 821. Şirbîn, II, 319.
Kaynak: Diyanet Hac İlmihali
İslam ve İhsan